Πολλά και άκρως δυσάρεστα είναι όσα αποκαλύπτονται αναφορικά με τους πραγματικούς όρους των περίφημων «φθηνών δανείων» για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης του κοροναϊού από τις χώρες της ΕΕ.
Κάτι τέτοιο αντιλαμβάνεται κανείς, σύμφωνα με το Euro2day, αν ρίξει μια προσεκτική ματιά στα κείμενα των πρόσφατων σχετικών αποφάσεων του Eurogroup και στα νομικά έγγραφα που συνοδεύουν τις νέες πιστοληπτικές γραμμές του ESM.
Ειδικότερα, εξετάζοντας παράγραφο προς παράγραφο τι αναφέρουν στις αποφάσεις τους οι υπουργοί Οικονομικών του Eurogroup διαβάζει:
- «Συμφωνήσαμε σχετικά με τα χαρακτηριστικά και τους τυποποιημένους όρους της Υποστήριξης Πανδημικής Κρίσης (PCS), που διατίθενται σε όλα τα κράτη-μέλη της ζώνης του ευρώ για τo 2% του ΑΕΠ από τα τέλη του 2019, ως σημείο αναφοράς, για την υποστήριξη της εγχώριας χρηματοδότησης όσον αφορά τα άμεσα και έμμεσα κόστη υγειονομικής περίθαλψης, θεραπείας και πρόληψης λόγω της κρίσης Covid-19. Χαιρετίσαμε επίσης τις προκαταρκτικές εκτιμήσεις των θεσμικών οργάνων σχετικά με τη βιωσιμότητα του χρέους, τις χρηματοδοτικές ανάγκες, τους κινδύνους χρηματοοικονομικής σταθερότητας, καθώς και τα κριτήρια επιλεξιμότητας για πρόσβαση σε αυτό το μέσο. Συμφωνούμε με την άποψη των θεσμικών οργάνων ότι όλα τα μέλη του ESM πληρούν τις προϋποθέσεις επιλεξιμότητας για να λάβουν υποστήριξη στο πλαίσιο της Υποστήριξης Πανδημικής Κρίσης. Με την επιφύλαξη της ολοκλήρωσης των εθνικών διαδικασιών, αναμένουμε από το Διοικητικό Συμβούλιο του ESM να εγκρίνει ψήφισμα που θα επιβεβαιώνει αυτό πολύ πριν από την 1η Ιουνίου 2020. Θα τηρηθούν οι διατάξεις της Συνθήκης του ESM».
Ήδη, όπως επισημαίνει το Euro2day, από αυτή την παράγραφο ξετυλίγονται οι «ανακρίβειες» για τα στοιχεία πάνω στα οποία βασίστηκε το Eurogroup για να αποφανθεί ότι οι χώρες μπορούν να λάβουν δάνεια, καθώς τα δημοσιονομικά τους στοιχεία και το ύψος του χρέους κρίνονται… υπό έλεγχο. Το Eurogroup βασίστηκε πάνω στις εαρινές προβλέψεις της Κομισιόν, που ήδη αναθεωρούνται επί τα χείρω. Η ίδια η Επιτροπή αναφέρει ότι αυτή τη στιγμή «βαδίζει στα τυφλά», χωρίς να γνωρίζει τις συνέπειες του κοροναιοϋ.
Το Eurogroup επίσης βασίστηκε πάνω στο ΑΕΠ κάθε χώρας στο τέλος του 2019, πριν δηλαδή τον κορωνοϊό. Οι πολλαπλές αναλύσεις οικονομολόγων και διεθνών οίκων δείχνουν ότι τουλάχιστον το χρέος της Ιταλίας τείνει να γίνει «μη διαχειρίσιμο» και ότι λόγω της κρίσης του κορωνοϊού και άλλες χώρες θα «κοκκινίσουν».
Τι θα συμβεί λοιπόν στους όρους των δανείων, όταν τα στοιχεία θα αλλάζουν κάθε εξάμηνο για τον επόμενο χρόνο τουλάχιστον;
- Ενώ τόσο ο πρόεδρος του Eurogroup Μάριο Σεντένο όσο και ο επικεφαλής του ESM Κλάους Ρέγκλινγκ επιμένουν ότι το μόνο κριτήριο για να λάβει μια χώρα δάνειο είναι να αποδείξει άμεσες και έμμεσες δαπάνες της υγειονομικής κρίσης, τα γραπτά, όπως σημειώνει το ρεπορτάζ, λένε άλλα:
«Συμφωνούμε ότι η παρακολούθηση (monitoring) και η επιτήρηση (surveillance) θα πρέπει να είναι ανάλογες με τη φύση του συμμετρικού σοκ που προκαλείται από την Covid-19 και να είναι ανάλογη με τα χαρακτηριστικά και τη χρήση της Υποστήριξης Πανδημικής Κρίσης, σύμφωνα με το πλαίσιο της ΕΕ [1] και τη σχετική κατευθυντήρια γραμμή του ESM».
Με άλλα λόγια, εάν το συμμετρικό σοκ από τον κορονοϊό είναι μεγαλύτερο, βαθύτερο και έχει περισσότερη διάρκεια σε μια χώρα που έχει πάρει δάνειο, τότε αντίστοιχο θα είναι και το «σφίξιμο» στην παρακολούθηση και την επιτήρηση. Και εάν λάβουμε υπόψη τα όσα γράψαμε στην πρώτη παράγραφο, για τα στοιχεία του χρέους και του ΑΕΠ στα οποία στηρίχθηκε η απόφαση και είναι ήδη ετεροχρονισμένα, τότε θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι ο βαθμός παρακολούθησης θα αυξηθεί.
Στο ρεπορτάζ του Euro2day σημειώνεται ότι στο κείμενο αναγράφονται δύο φράσεις: «monitoring» και «surveillance», κάτι που σύμφωνα με την συντάκτρια δεν αποτελεί πλεονασμό.
Ειδικότερα, όπως διευκρινίζει, η πρώτη λέξη, «παρακολούθηση» αφορά τους μηχανισμούς παρακολούθησης των προϋπολογισμών από την Κομισιόν. Η δεύτερη λέξη, «εποπτεία», αφορά τους μηχανισμούς παρακολούθησης του ESM στις γραμμές στήριξης του ECCL (στην περίπτωση των κορονοδανείων). Με δεδομένο ότι το ΔΣ του ESM απαρτίζεται από τους υπουργούς του Eurogroup, τότε ο Βορράς θα έχει λόγο στους όρους, στα δάνεια και στην εποπτεία.
Πηγαίνοντας παρακάτω διαβάζουμε στο κείμενο της απόφασης:
- «Κατόπιν πρότασης του Διευθύνοντος Συμβούλου του ESM, το Διοικητικό Συμβούλιο του ESM μπορεί να αποφασίσει με αμοιβαία συμφωνία να προσαρμόσει αυτή την προθεσμία (2022). Η πρόταση του Διευθύνοντος Συμβούλου θα βασίζεται σε αντικειμενικά στοιχεία σχετικά με την πορεία της κρίσης. Στη συνέχεια, τα κράτη-μέλη της ζώνης του ευρώ θα εξακολουθήσουν να δεσμεύονται για την ενίσχυση των οικονομικών και χρηματοοικονομικών θεμελιωδών αρχών, σύμφωνα με τα οικονομικά και δημοσιονομικά πλαίσια συντονισμού και εποπτείας της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης τυχόν ευελιξίας που εφαρμόζουν τα αρμόδια όργανα της ΕΕ».
Σε αυτή την παράγραφο, λένε οι ειδικοί, υπάρχουν τρεις παγίδες: Πρώτον, σφραγίζεται η εποπτεία. Δεύτερον, υποχρεούνται οι χώρες μετά τις 31 Δεκεμβρίου 2022 να προχωρήσουν στο «συμμάζεμα» των δημοσιονομικών τους. Δηλαδή εφαρμογή νέων μέτρων, που στις χειρότερες των περιπτώσεων, λένε πηγές με γνώση των διεργασιών, ενδέχεται να πάρουν και τη μορφή μνημονίου. Τρίτον και κυριότερο, εάν το συγκεκριμένο «προσωρινό» εργαλείο δεν λήξει στο τέλος του 2022 και πάρει παράταση, τότε μειώνεται και η ανάγκη για μεσοπρόθεσμα μέτρα, όπως το Ταμείο Διάσωσης που καταρτίζει αυτή τη στιγμή η Κομισιόν και για το οποίο υπάρχουν σοβαρές διαφωνίες μεταξύ Βορρά και Νότου.
Εάν συνεχίσουν οι διαφωνίες και το θέμα παραπέμπεται όλο και πιο κάτω (συνήθης πρακτική στην ΕΕ), τότε υπάρχει κίνδυνος η γραμμή PCS του ESM να μετατραπεί σε μεσοπρόθεσμο μέτρο. Ποιος επωφελείται; Ο Βορράς που δεν ήθελε εγγυήσεις, αλλά μόνο δάνεια με επιτήρηση.
- «Η αρχική περίοδος διαθεσιμότητας για κάθε δάνειο που παρέχεται στο πλαίσιο της Υποστήριξης Πανδημίας Κρίσης (PCS) θα είναι 12 μήνες, η οποία θα μπορούσε να παραταθεί δύο φορές για 6 μήνες, σύμφωνα με το τυπικό πλαίσιο ESM για μέσα προφύλαξης», αναφέρει στη συνέχεια η απόφαση.
Σύμφωνα με το Euro2day, σημειώνεται ότι τo τυπικό πλαίσιο του ESM φέρνει και επιτήρηση όπως έχει αναφερθεί και πιο πάνω, με τη δυνατότητα αλλαγής των όρων κάθε έξι μήνες.
- «Με την επιφύλαξη της ολοκλήρωσης των εθνικών διαδικασιών για κάθε αίτημα, τα διοικητικά όργανα του ESM θα εγκρίνουν τα μεμονωμένα σχέδια αντιμετώπισης της πανδημίας, μεμονωμένες αποφάσεις για τη χορήγηση χρηματοδοτικής βοήθειας και τις συμφωνίες διευκόλυνσης χρηματοοικονομικής βοήθειας, σύμφωνα με το άρθρο 13 της συνθήκης ESM».
Όπως αναφέρεται στο σχετικό ρεπορτάζ, είναι φυσικό η κάθε χώρα να έχει τις δικές τις ανάγκες και το κάθε δάνειο να κρίνεται μεμονωμένα, δεδομένων όμως των συνθηκών που αναφέρθηκαν, αυτό φαίνεται να αφήνει και παραθυράκι πιέσεων ανάλογα με τη χώρα, ιδιαίτερα αν αναλογιστεί κανείς πόσες πιέσεις έως και εκβιασμούς δέχθηκε η Ελλάδα όλα τα χρόνια των μνημονίων. Πιέσεις που δεν αφορούσαν καν τους όρους των δανείων μας και ήταν περισσότερο «πολιτικές».
Παράλληλα, αν κάποιος θεωρήσει ότι τα χαμηλότατα επιτόκια του ESM «αξίζουν» τις θυσίες, ας δει και τα νομικά άρθρα του ESM που παραπέμπει το Eurogroup. Και τα οποία φαίνεται πως πάνε ένα βήμα παρακάτω: Χαμηλότοκα δάνεια ναι, αλλά με ενισχυμένη εποπτεία (enhanced surveillance).
Με άλλα λόγια, το Eurogroup αναφέρει ότι θα υπάρχει εποπτεία και αμέσως μετά πετάει το μπαλάκι στο νομικό πλαίσιο του ESM, που «φωτογραφίζει» ότι η εποπτεία θα είναι ενισχυμένη. Ένα δηλαδή παρόμοιο πλαίσιο (ECCL+) που είχαν σχεδιάσει για τη χώρα μας.
