Σήμερα οι υποψήφιοι των Γενικών και Εσπερινών Λυκείων εξετάστηκαν σε μαθήματα προσανατολισμού.
Οι υποψήφιοι της Ομάδας Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών Σπουδών εξετάστηκαν στην Αρχαία Ελληνική Γλώσσα.
Οι υποψήφιοι της Ομάδας Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών και Σπουδών Οικονομίας και Πληροφορικής εξετάστηκαν στα Μαθηματικά.
Δείτε επίσης: Πανελλαδικές 2019: Τα θέματα στην Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και στα Μαθηματικά
Δείτε τις απαντήσεις από το φροντιστήριο «Ορίζοντες»:
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2019
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ∙ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ∙ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ∙ 10/06/2019
Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Πλάτων, Πρωταγόρας 321b-322a
Ἅτε δὴ οὖν οὐ πάνυ τι σοφὸς ὢν ὁ Ἐπιμηθεὺς ἔλαθεν αὑτὸν καταναλώσας τὰς δυνάμεις εἰς τὰ ἄλογα· λοιπὸν δὴ ἀκόσμητον ἔτι αὐτῷ ἦν τὸ ἀνθρώπων γένος, καὶ ἠπόρει ὅτι χρήσαιτο. Ἀποροῦντι δὲ αὐτῷ ἔρχεται Προμηθεὺς ἐπισκεψόμενος τὴν νομήν, καὶ ὁρᾷ τὰ μὲν ἄλλα ζῷα ἐμμελῶς πάντων ἔχοντα, τὸν δὲ ἄνθρωπον γυμνόν τε καὶ ἀνυπόδητον καὶ ἄστρωτον καὶ ἄοπλον· ἤδη δὲ καὶ ἡ εἱμαρμένη ἡμέρα παρῆν, ἐν ᾗ ἔδει καὶ ἄνθρωπον ἐξιέναι ἐκ γῆς εἰς φῶς. Ἀπορίᾳ οὖν σχόμενος ὁ Προμηθεὺς ἥντινα σωτηρίαν τῷ ἀνθρώπῳ εὕροι, κλέπτει Ἡφαίστου καὶ Ἀθηνᾶς τὴν ἔντεχνον σοφίαν σὺν πυρί –ἀμήχανον γὰρ ἦν ἄνευ πυρὸς αὐτὴν κτητήν τῳ ἢ χρησίμην γενέσθαι– καὶ οὕτω δὴ δωρεῖται ἀνθρώπῳ. Τὴν μὲν οὖν περὶ τὸν βίον σοφίαν ἄνθρωπος ταύτῃ ἔσχεν, τὴν δὲ πολιτικὴν οὐκ εἶχεν· ἦν γὰρ παρὰ τῷ Διί. Τῷ δὲ Προμηθεῖ εἰς μὲν τὴν ἀκρόπολιν τὴν τοῦ Διὸς οἴκησιν οὐκέτι ἐνεχώρει εἰσελθεῖν –πρὸς δὲ καὶ αἱ Διὸς φυλακαὶ φοβεραὶ ἦσαν– εἰς δὲ τὸ τῆς Ἀθηνᾶς καὶ Ἡφαίστου οἴκημα τὸ κοινόν, ἐν ᾧ ἐφιλοτεχνείτην, λαθὼν εἰσέρχεται, καὶ κλέψας τήν τε ἔμπυρον τέχνην τὴν τοῦ Ἡφαίστου καὶ τὴν ἄλλην τὴν τῆς Ἀθηνᾶς δίδωσιν ἀνθρώπῳ, καὶ ἐκ τούτου εὐπορία μὲν ἀνθρώπῳ τοῦ βίου γίγνεται, Προμηθέα δὲ δι’ Ἐπιμηθέα ὕστερον, ᾗπερ λέγεται, κλοπῆς δίκη μετῆλθεν.
Α1. α. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό που αντιστοιχεί σε κάθε μία από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτόν τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη, με βάση το αρχαίο κείμενο:
1. Ο Επιμηθέας σκόπιμα αφήνει τον άνθρωπο χωρίς εφόδια.
2. Ο Προμηθέας έρχεται να ελέγξει τη διανομή των εφοδίων.
3. Ο Προμηθέας προβληματίζεται για το πώς θα σώσει τον άνθρωπο.
4. Η είσοδος στην ακρόπολη του Δία επιτρέπεται στον Προμηθέα.
5. Μετά την παρέμβαση του Προμηθέα ο άνθρωπος αποκτά αφθονία αγαθών.
(μονάδες 5)
β. Για κάθε μία από τις παραπάνω απαντήσεις να γράψετε στο τετράδιό σας το κομμάτι του αρχαίου κειμένου που την επιβεβαιώνει. (μονάδες 5)
Μονάδες 10
Β1. Να περιγράψετε την προσωπικότητα και τον ρόλο του Επιμηθέα στη διανομή των εφοδίων, λαμβάνοντας υπόψη τις λέξεις και τις φράσεις του αρχαίου κειμένου που αναφέρονται σε αυτόν.
Μονάδες 10
Β2. Ποια αξία αποδίδεται στην «ἔντεχνον σοφίαν» και την πολιτική τέχνη, όπως φαίνεται από τον τρόπο με τον οποίο αυτές φυλάσσονται; Για να τεκμηριώσετε την απάντησή σας, να στηριχτείτε στο παρακάτω απόσπασμα: «Ἀπορίᾳ οὖν σχόμενος […] κλοπῆς δίκη μετῆλθεν».
Μονάδες 10
Β3. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε μία από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτό τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη:
α. Οι σοφιστές χρησιμοποιούσαν τους μύθους στα γραπτά και τη διδασκαλία τους.
β. Ένα από τα πρόσωπα που εμφανίζονται στον διάλογο Πρωταγόρας είναι ο ηγέτης των Τριάκοντα Τυράννων.
γ. Στον διάλογο Πρωταγόρας, ο Σωκράτης αντιμετωπίζει τον Πρωταγόρα με έντονη ειρωνεία.
δ. Ο Πρωταγόρας στον ομώνυμο διάλογο υποστηρίζει ότι η πολιτική τέχνη είναι προσιτή σε όλους τους ανθρώπους.
ε. Η σωκρατική διαλεκτική υιοθετεί τη μέθοδο της διάλεξης.
Μονάδες 10
Β4. Να αντιστοιχίσετε στο τετράδιό σας κάθε μία αρχαία ελληνική λέξη της στήλης Α με την ετυμολογικά συγγενή της νεοελληνική λέξη της στήλης Β. (Στη στήλη Β περισσεύουν τρεις λέξεις.)
Μονάδες 10
Β5. ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Αισχύλος, Προμηθεύς δεσμώτης, στίχοι 476-487, 500-506
Μιλάει ο Προμηθέας:
Με τη συνέχεια πιο πολύ θα ξαφνιαστείς ακούγοντας [476]
τι τέχνες και τεχνάσματα σκαρφίστηκα.
Και πριν απ’ όλα τούτο: όσοι πέφτανε άρρωστοι
δεν είχαν γιατρικό ή να το μασήσουν
ή να το καταπιούν ή να το αλείψουν πάνω τους, [480]
μόνο καταμαραίνονταν χωρίς φάρμακα ν’ ανακατεύουν,
αμυντικά μέσα για όλες τις αρρώστιες.
Και τα πολυάριθμα είδη της μαντικής τους ταξινόμησα
και πρώτος απ’ τα όνειρα ξεχώρισα όσα μέλλονται [485]
να βγουν αληθινά, κι ερμήνευσα τα αινίγματα
τα φραστικά και τα συναπαντήματα του δρόμου.
[…]
Να το έργο μου. Κι ό,τι πολύτιμο έχει η γη [500]
κρυμμένο απ’ τους ανθρώπους μες στα σπλάχνα της,
το μπρούντζο και το σίδερο, το ασήμι, το χρυσάφι,
ποιος άλλος θα ’λεγε πως τους το έδειξε πριν από μένα;
Κανείς, το ξέρω, εκτός αν φλυαρεί κι ανοηταίνει.
Με δυο λόγια μάθε τα πάντα: όλες οι τέχνες [505]
οι ανθρώπινες είναι δωρεές του Προμηθέα.
(μετάφραση Παν. Μουλλά)
Αφού μελετήσετε το παραπάνω μεταφρασμένο απόσπασμα από τον Προμηθέα δεσμώτη του Αισχύλου, να συγκρίνετε τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται ο χαρακτήρας του Προμηθέα, με βάση τα λόγια και τις ενέργειές του, σε κάθε ένα από τα δύο κείμενα, στον Πρωταγόρα και τον Προμηθέα δεσμώτη. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας.
Μονάδες 10
Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Ξενοφών, Κυνηγετικός, 13.1-5 (έκδ. του E.C. Marchant)
Στο τέλος του Κυνηγετικού ο Ξενοφών, αφού έχει μιλήσει
για την αξία του κυνηγιού, προβάλλει τον εαυτό του ως αληθινό
δάσκαλο σε αντίθεση προς τους σοφιστές.
Θαυμάζω δὲ τῶν σοφιστῶν καλουμένων ὅτι φασὶ μὲν ἐπ’ ἀρετὴν ἄγειν οἱ πολλοὶ τοὺς νέους, ἄγουσι δ’ ἐπὶ τοὐναντίον˙ οὔτε γὰρ ἄνδρα που ἑωράκαμεν ὅντιν’ οἱ νῦν σοφισταὶ ἀγαθὸν ἐποίησαν, οὔτε γράμματα παρέχονται ἐξ ὧν χρὴ ἀγαθοὺς γίγνεσθαι, ἀλλὰ περὶ μὲν τῶν ματαίων πολλὰ αὐτοῖς γέγραπται, ἀφ’ ὧν τοῖς νέοις αἱ μὲν ἡδοναὶ κεναί, ἀρετὴ δ’ οὐκ ἔνι1˙ διατρίβειν δ’ ἄλλως παρέχει τοῖς ἐλπίσασί τι ἐξ αὐτῶν μαθήσεσθαι καὶ ἑτέρων κωλύει χρησίμων καὶ διδάσκει κακά. Μέμφομαι οὖν αὐτοῖς τὰ μὲν μεγάλα μειζόνως˙ περὶ δὲ ὧν γράφουσιν, ὅτι τὰ μὲν ῥήματα αὐτοῖς ἐζήτηται, γνῶμαι δὲ ὀρθῶς ἔχουσαι, αἷς ἂν παιδεύοιντο οἱ νεώτεροι ἐπ’ ἀρετήν, οὐδαμοῦ. Ἐγὼ δὲ ἰδιώτης μέν εἰμι, οἶδα δὲ ὅτι κράτιστον μέν ἐστι παρὰ τῆς αὑτοῦ φύσεως τὸ ἀγαθὸν διδάσκεσθαι, δεύτερον δὲ παρὰ τῶν ἀληθῶς ἀγαθόν τι ἐπισταμένων μᾶλλον ἢ ὑπὸ τῶν ἐξαπατᾶν τέχνην ἐχόντων. Ἴσως οὖν τοῖς μὲν ὀνόμασιν οὐ σεσοφισμένως λέγω˙ οὐδὲ γὰρ ζητῶ τοῦτο˙ ὧν δὲ δέονται εἰς ἀρετὴν οἱ καλῶς πεπαιδευμένοι ὀρθῶς ἐγνωσμένα ζητῶ λέγειν˙ ὀνόματα μὲν γὰρ οὐκ ἂν παιδεύσειε, γνῶμαι δέ, εἰ καλῶς ἔχοιεν.
1ἔνι: ἔνεστι.
Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παρακάτω αποσπάσματος: «Ἐγὼ δὲ ἰδιώτης […] ζητῶ τοῦτο».
Μονάδες 10
Γ2. Ποιες επικρίσεις διατυπώνει εναντίον των σοφιστών ο Ξενοφών ως προς την επίδρασή τους στους νέους;
Μονάδες 10
Γ3. Στο απόσπασμα «οὔτε γὰρ […] χρὴ ἀγαθοὺς γίγνεσθαι»:
α. Να μεταφέρετε τα τριτόκλιτα ουσιαστικά και τις αντωνυμίες στον άλλο αριθμό, στην ίδια πτώση και στο ίδιο γένος. (μονάδες 4)
β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τα ρήματα που βρίσκονται σε πληθυντικό αριθμό (μονάδες 3) και να τα μεταφέρετε στην υποτακτική αορίστου της ενεργητικής φωνής, στο ίδιο πρόσωπο και στον ίδιο αριθμό. (μονάδες 3) (μονάδες 6)
Μονάδες 10
Γ4. α. Στο απόσπασμα «ὀνόματα μὲν γὰρ […] εἰ καλῶς ἔχοιεν» να αναγνωρίσετε το είδος του υποθετικού λόγου (μονάδα 1) και να κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές, ώστε να δηλώνει το προσδοκώμενο. (μονάδες 3)
(μονάδες 4)
β. «πολλὰ αὐτοῖς γέγραπται»: Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης (μονάδες 2) και να κάνετε όλες τις απαραίτητες αλλαγές, ώστε να τονίζεται το πρόσωπο που ενεργεί (μονάδες 4).
(μονάδες 6)
Μονάδες 10
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Α1α. 1. Λ 2. Σ 3. Σ 4. Λ 5. Σ.
β. 1. «ἔλαθεν αὑτὸν καταναλώσας τὰς δυνάμεις εἰς τὰ ἄλογα·»
2. «ἔρχεται Προμηθεὺς ἐπισκεψόμενος τὴν νομήν»
3. «Ἀπορίᾳ οὖν σχόμενος ὁ Προμηθεὺς ἥντινα σωτηρίαν τῷ ἀνθρώπῳ εὕροι»
4. «Τῷ δὲ Προμηθεῖ εἰς μὲν τὴν ἀκρόπολιν τὴν τοῦ Διὸς οἴκησιν οὐκέτι ἐνεχώρει εἰσελθεῖν»
5. «καὶ ἐκ τούτου εὐπορία μὲν ἀνθρώπῳ τοῦ βίου γίγνεται,».
Β1. Ο Επιμηθέας είναι αυτός που, όπως δηλώνει και το όνομά του (σύνθετο από τις λέξεις ἐπὶ + μῆδος), σκέφτεται μετά την εκτέλεση μιας ενέργειας και βρίσκεται αντιμέτωπος με τις συνέπειές της. Είναι «ἁμαρτίνοος» ή «ὀψίνοος». Θα μπορούσαμε, λοιπόν, να τον χαρακτηρίσουμε αστόχαστο, απερίσκεπτο, επιπόλαιο και παρορμητικό. Ειδικότερα, ο Επιμηθέας απέτυχε να μοιράσει σωστά τα εφόδια, τα οποία είχε παραλάβει από τους θεούς για να τα μοιράσει μαζί με τον Προμηθέα στα ζώα και στους ανθρώπους, μολόνοτι με δική του πρωτοβουλία είχε αναλάβει τον δύσκολο αυτόν ρόλο. Ο Επιμηθέας, μοίρασε με σοφία τα εφόδια στα ζώα, κάτι που διαφαίνεται από τη χρήση του επιρρήματος «ἐμμελῶς», γεγονός που φανερώνει το ζήλο που επέδειξε στη διανομή των εφοδίων στα ζώα. Ωστόσο, στο τέλος της κατανομής διαπίστωσε ότι δεν υπήρξε αρκετά προνοητικός («Ἅτε δὴ οὖν πάνυ τι σοφὸς ὼν ὁ ‘Επιμηθεὺς»), καθώς δεν του έμειναν εφόδια για τον άνθρωπο («λοιπὸν δὴ ἀκόσμητον ἔτι αὐτῷ ἦν τὸ ἀνθρώπων γένος») πράγμα που επιβεβαιώνει την αποτυχία του να ανταποκριθεί στον ρόλο του. Δεν αποτυγχάνει όμως μόνο να μοιράσει σωστά τα εφόδια αλλά δεν είναι και σε θέση να βρει εκ των υστέρων μια λύση («Ἀποροῦντι δὲ αὐτῷ») ώστε να εξασφαλίσει την επιβίωση του ανθρώπινου γένους το οποίο εξαιτίας της δικής του απερισκεψίας βρίσκεται «γυμνόν τε καὶ ἀνυπόδητον καὶ ἄστρωτον καὶ ἄοπλον».
Β2. Μετά την αποτυχία του Επιμηθέα να μοιράσει σωστά τα εφόδια στα ζώα και στους αθρώπους, έρχεται ο Προμηθέας για να κάνει επιθεώρηση και διαπιστώνει ότι ο άνθρωπος ήταν εντελώς ανυπεράσπιστος και ανεφοδίαστος («τὸν δὲ ἄνθρωπον γυμνόν τε καὶ ἀνυπόδητον καὶ ἄστρωτον καὶ ἄοπλον·»). Για να αντισταθμίσει, λοιπόν, την παράλειψη του Επιμηθέα, μπαίνει κρυφά στο εργαστήρι του Ηφαίστου και της Αθηνάς, κλέβει τις τεχνικές γνώσεις μαζί με τη φωτιά, που είναι απαραίτητη στην τεχνική, και τις χαρίζει στον άνθρωπο, για να έχει μέσα για τη ζωή του. Όμως, δεν μπόρεσε να κλέψει την πολιτική τέχνη, γιατί τη φύλαγε ο Δίας και οι φρουροί του ήταν φοβεροί.
Τα δώρα του Προμηθέα συνετέλεσαν στο να αποκτήσει ο άνθρωπος «τὴν περὶ τὸν βίον σοφίαν», χρήσιμες δηλαδή γνώσεις, προκειμένου να αντισταθμίσει τις ελλείψεις των εφοδίων που είχαν δοθεί στα υπόλοιπα έμβια όντα. Ο Πρωταγόρας όμως θεωρεί σκόπιμο να αναφέρει στο σημείο αυτό της αφήγησης ότι ο Προμηθέας δεν μπόρεσε να δώσει στους ανθρώπους την πολιτική τέχνη, το υψηλότερο και καλύτερο δώρο, φυλαγμένο από τον ίδιο τον Δία, αλλά με την πράξη της κλοπής περιορίστηκε στο δώρο της τεχνογνωσίας, ευεργετικό βέβαια, αλλά κατώτερο. Σύμφωνα μάλιστα με τον μύθο του Πρωταγόρα η πολιτική αρετή φυλάσσεται στην ακρόπολη την κατοικία του Δία («ἀκρόπολιν τὴν τοῦ Διὸς οἴκησιν») και προστατεύεται από δυο φοβερούς φύλακες («αἱ Διός φυλακαὶ φοβεραὶ ἦσαν») που καθιστούν ανέφικτη την προσέγγιση του Προμηθέα («οὐκέτι ἐνεχώρει εἰσελθεῖν»). Οι φύλακες του Δία, η Βία και το Κράτος, συμβολίζουν τη δυσκολία και τις επίπονες προσπάθειες του ανθρώπινου γένους να αποκτήσει την πολιτική τέχνη, τις γνώσεις δηλαδή για την οργάνωση κοινωνιών και για την ανάπτυξη πνευματικού πολιτισμού. Έμμεσα προβάλλει την αξία και τη σημασία της τέχνης που υπόσχεται ότι διδάσκει στους νέους της Αθήνας.
Γίνεται σαφές ότι η πολιτική τέχνη είναι ανώτερη κατάκτηση, η οποία στον μύθο χαρακτηρίζει την κοινότητα των θεών και όχι των ανθρώπων, και αποτελεί στοιχείο εξουσίας του Δία απέναντι στους άλλους θεούς και τον κόσμο. Η παρουσίασή τους ως δώρων των θεών και όχι ως ανακαλύψεων του ανθρώπου μπορεί να θεωρηθεί και ως ένδειξη σεβασμού προς αυτούς και προσπάθεια αποφυγής ύβρης εκ μέρους των ανθρώπων.
Ιδιαίτερης σημασίας είναι η άποψη που συνάγεται από τον μύθο και αποδίδεται στον Πρωταγόρα ότι στην προϊστορία του ανθρώπινου γένους προηγήθηκε η κατάκτηση τεχνικής πρόσφορης για τον βιοπορισμό του και ακολούθησε η κατάκτηση της πολιτικής τέχνης. Άρα η κατάκτηση της τεχνικής από τον άνθρωπο, που χαρακτηρίζεται σαν τιτανική πράξη κλοπής, συνέβη σε μια πρώιμη φάση, προκοινωνική και δείχνει τις τότε δυνατότητες του ανθρώπινου πνεύματος. Αντίθετα, η πολιτική ήταν ακόμη απρόσιτη σχεδόν στο ανθρώπινο πνεύμα και κατακτήθηκε σε υστερότερη στιγμή της ιστορίας του ανθρώπου και αφού είχαν διαμορφωθεί οι κατάλληλες συνθήκες.
Τέλος, αξίζει να τονιστεί ότι η αξία που αποδίδεται στην «ἔντεχνον σοφίαν» αποδεικνύεται και από την αυστηρή ποινή («κλοπῆς δίκη μετῆλθεν.») που επιβάλλεται εν τέλει στον Προμηθέα από τους θεούς, καθώς ο άνθρωπος μέσω των δώρων του Προμηθέα καθίσταται και ο ίδιος δημιουργός κάτι που μέχρι εκείνη τη στιγμή ήταν ιδιότητα αποκλειστικά των θεών.
Β3. α. Σ β. Σ γ. Λ δ. Σ ε. Λ
Β4. εἰμαρμένη – μερίδιο
ἐξιέναι – εισιτήριο
ιἔσχε – σχήμα
κλέπτει – κλεψύδρα
λαθών – λήθη.
Β5. Πρωταγωνιστικό ρόλο τόσο στον «Πρωταγόρα» όσο και στον «Προμηθέα δεσμώτη» του Αισχύλου έχει αναμφίβολα ο Προμηθέας.Ο Προμηθέας είναι αυτός που δηλώνει και το όνομά του(σύνθετο από τις λέξεις προ και μῆτις=σκέψη), σκέφτεται πριν κάνει κάτι, σταθμίζει τις συνέπειες και έπειτα προβαίνει σε πράξεις. Στον μύθο του Πρωταγόρα παρουσιάζεται ως ευεργέτης του ανθρώπου, καθώς με τα δώρα που έκλεψε από τους θεούς (τη φωτιά και την έντεχνο σοφία) βοήθησε τον άνθρωπο να κυριαρχήσει στη φύση και να αναπτύξει πολιτισμό. Αρχικά βλέπουμε τον Προμηθέα να επιθεωρεί το έργο του αδερφού του («ἐπισκεψόμενος τὴν νομὴν») και να αντιλαμβάνεται ότι ο άνθρωπος έχει μείνει χωρίς εφόδια σε αντίθεση με τα άλλα ζώα. Για να τον βοηθήσει διαπράττει μια φιλάνθρωπη πράξη, να κλέψει από το εργαστήρι της Αθηνάς και του Ηφαίστου τη φωτιά και την έντεχνο σοφία. Η πράξη μάλιστα της κλοπής δείχνει το θάρρος και την αποφασιστικότητα του Προμηθέα ο οποίος αψηφά τον κίνδυνο και κλέβει τα μέσα που μέχρι εκείνη τη στιγμή ανήκαν αποκλειστικά στους θεούς διακινδυνεύοντας να τιμωρηθεί. Μολονότι είναι μια παράνομη πράξη ωστόσο η παράβαση δεν είναι ηθικής υφής, καθώς είναι κάτι που έπρεπε να συμβεί για να σωθεί το ανθρώπινο γένος. Ο Προμηθέας αφού κλέβει τη φωτιά και την έντεχνο σοφία τα δωρίζει στον άνθρωπο ολοκληρώνοντας έτσι το έργο του και σώζοντας το ανθρώπινο γένος από βέβαιο αφανισμό εξαιτίας της απρονοησίας του Επιμηθέα. Γι᾽ αυτή του την πράξη τιμωρείται από τους θεούς («κλοπῆς δίκη μετῆλθεν»).
Στον «Προμηθέα δεσμώτη» του Αισχύλου ο Προμηθέας διακατέχεται από φιλάνθρωπα αισθήματα και παρουσιάζεται ομοίως ως ευεργέτης του ανθρώπου χάρη στο δώρο της φωτιάς και τη εντέχνου σοφίας, το οποίο όμως, όπως ομολογεί και ο ίδιος το σκαρφίζεται και δεν το κλέβει όπως συμβαίνει στον Πρωταγόρα. Μπορούμε επίσης να σχολιάσουμε πως στον Προμηθέα του Αισχύλου ο πρωταγωνιστής παρουσιάζει ψήγματα αυταρέσκειας και αυτό φαίνεται από τη χρήση του πρώτου ρηματικού προσώπου («ταξινόμησα πρώτος», «ξεχώρισα», «σκαρφίστηκα») και από φράσεις όπως “Να το έργο μου”, “ποιος άλλος…πριν από μένα”, χωρίς όμως αυτό να μειώνει την ανυπολόγιστη προσφορά του καθώς και τα φιλάνθρωπα συναισθήματά του που υποκινούν τις πράξεις του. Οι άνθρωποι, πριν από την παρέμβαση του Προμηθέα ζούσαν σε σπηλιές και δεν διέθεταν πρακτική νοημοσύνη. Ο Προμηθέας λοιπόν σύμφωνα με το απόσπασμα τους διδάσκει την ιατρική, τη φαρμακευτική, τη μαντική και τη μεταλλοτεχνία.
Μολονότι πρόκειται για διαφορετικά κειμενικά είδη και στα δύο αποσπάσματα επομένως προβάλλεται η ευεργεσία και η ανιδιοτελής προσφορά του Προμηθέα προς το ανθρώπινο γένος που έχει ως απόρροια τη σωτηρία του ανθρώπου και τη δημιουργία πολιτισμού. Ο μύθος του Πρωταγόρα βέβαια αναφέρεται στις ευεργεσίες του Προμηθέα στο πλαίσιο κοινωνιολογικών και ανθρωπολογικών προβληματισμών: κάνει αναφορά στα δώρα του Προμηθέα για να φτάσει σταδιακά να αποδείξει το διδακτό της πολιτικής αρετής ως δώρο του Δία. Αντίθετα το απόσπασμα από τον «Προμηθέα δεσμώτη» του Αισχύλου είναι κείμενο ποιητικό χωρίς κοινωνιολογικές και πολιτειολογικές προεκτάσεις.
Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Γ1. Εγώ βέβαια είμαι απλός άνθρωπος, ξέρω όμως ότι το καλύτερο είναι να διδάσκεται κανείς την αρετή από την ίδια την φύση του, και κατά δεύτερο λόγο καλύτερα να τη διδάσκεται απ’ όσους γνωρίζουν αληθινά κάτι σωστό παρά απ’ όσους κατέχουν την τέχνη της εξαπάτησης. Ίσως, λοιπόν, μιλάω με λόγια διαφορετικά από των σοφιστών. Κι ούτε βέβαια επιδιώκω αυτό.
Γ2. Στο απόσπασμα αυτό ο Ξενοφών υποστηρίζει ότι οι σοφιστές δεν οδηγούν τους νέους στην αρετή, αλλά το αντίθετο («ὅτι φασί… τοὐναντίον»). Πιο συγκεκριμένα διατείνεται ότι οι σοφιστές έχουν γράψει πολλά για ανώφελα/ανούσια θέματα («ματαίων πολλά αὑτοῖς γέγραπται») που ωθούν τους νέους σε επιπόλαιες απολαύσεις και δεν τους μυούν στην αρετή («ἡδοναί κεναί, ἀρετή δ’ οὐκ ἔνι·»). Όμως αν και κάποιοι νομίζουν ότι θα μάθουν κάτι απ’ αυτούς, όμως χάνουν το χρόνο τους («διατρίβειν… μαθήσεσθαι»), καθώς τους εμποδίζουν από τα χρήσιμα και διδάσκονται την αδικία («καί ἑτέρων κωλύει… κακά»). Εντέλει τους επικρίνει για όλα αυτά και για το εξεζητημένο ύφος τους και για τα κενά περιεχομένου αποφθέγματά τους που δεν οδηγούν τους νέους στην αρετή («μέμφομαι… οὐδαμοῦ»).
Γ3. α. ἄνδρα → ἄνδρας
γράμματα → γράμμα
ὅντινα → οὕστινας
ὧν → οὗ
β. ἑωράκαμεν → ἴδωσι
ἐποίησαν → ποιήσωσι
παρέχονται → παράσχωσιν
Γ4. α. Υπόθεση: εἰ + ευκτική (ἔχοιεν)
Απόδοση: δυνητική ευκτική (ἄν παιδεύσειε)
Σχηματίζεται υποθετικός λόγος της απλής σκέψης του λέγοντος.
Για να δηλωθεί το προσδοκώμενο.
Υπόθεση: ἐάν, ἄν, ἤν, ἔχωσι(ν)
Απόδοση: παιδεύσει.
β. Η σύνταξη είναι παθητική . Για να τονιστεί το πρόσωπο που ενεργεί πρέπει η σύνταξη να γίνει ενεργητική:
Πολλά αὐτοί γεγράφασι.
Επιμέλεια: Μαυρακάκης Μανώλης ∙ Ψαράκη Μαρία ∙ Ξημεράκη Κατερίνα
Ρολάκη Μαρία ∙ Ρούπα Μαρία
