Μια ιδιαίτερα σημαντική μαρτυρία, αλλά και πηγή για τον ιστορικό, αποτελεί το πόρισμα του τότε εισαγγελέα Πρωτοδικών Δημητρίου Τσεβά για τα ηρωικά αλλά και δραματικά ταυτόχρονα γεγονότα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου.
Ο εισαγγελικός λειτουργός, που οποίος είχε υπηρετήσει και την εισαγγελία Ηρακλείου, ήταν εκείνος που πραγματοποίησε την έρευνα για τον ξεσηκωμό, που αποτέλεσε την αρχή του τέλους για τη δικτατορία. Στο πόρισμά του, που συντάχθηκε 11 μήνες αργότερα (Οκτώβριος 1974) καταγράφει τα όσα προηγήθηκαν, με τις γενικές συνελεύσεις των φοιτητών, στις 14 Νοεμβρίου 1973, μέχρι και τα ξημερώματα του Σαββάτου 17 Νοεμβρίου, όταν εισέβαλαν στο Πολυτεχνείο το τάκν και οι δυνάμεις καταστολής της χούντας.
Σ’ εκείνη την πρώτη φάση, ο Δ. Τσεβάς κατέγραψε τον αριθμό των νεκρών που μέχρι τότε ήταν γνωστός, τις συνθήκες θανάτου του καθενός από αυτούς, αλλά και τα στοιχεία για τους τραυματίες.
Παράλληλα, αφού στοιχειοθετούσε και νομικά τα ποινικά αδικήματα που διεπράχθησαν από την πλευρά της αστυνομίας και του στρατού, κατέγραφε και τους υπεύθυνους της τραγωδίας, κατονομάζοντας 23 από αυτούς, με πρώτους τους δικτάτορες Γεώργιο Παπαδόπουλο και Δημήτριο Ιωαννίδη.
Δείτε ολόκληρο το ΠΟΡΙΣΜΑ ΤΣΕΒΑ
Δείτε επίσης:
Οι νεκροί του Πολυτεχνείου: Οι κατάλογοι, τα ντοκουμέντα και οι φωτογραφίες τους
Η “άσημη” πρώτη εξέγερση στην ΑΣΟΕΕ, τον Γενάρη του ’73- Η συμμετοχή των Κρητικών φοιτητών (εικόνα)
Όταν ο αντιπρόεδρος Άδωνης διακήρυττε ότι δεν υπήρξε “ούτε ένας νεκρός στο Πολυτεχνείο” (Βίντεο)
Όταν ο Μαστοράκης ξέπλενε τη Χούντα και ντρόπιαζε τη δημοσιογραφία – Ένα σπάνιο ντοκουμέντο (Βίντεο)
Διαβάστε στη συνέχεια τα βασικά του σημεία
Προς Τον κ. Προϊστάμενον της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Αθηνών
ΘΕΜΑ: «Υποβολή φακέλου ενεργηθείσης προκαταρκτικής
εξετάσεως».
Δια της υπ’ αριθμ. 1868 /5-9-1974 παραγγελίας υμών έλαβον την
εντολήν όπως ενεργήσω προκαταρκτικήν εξέτασιν προς διακρίβωσιν
τυχόν τελέσεως αξιοποίνων πράξεων εξ αφορμής των περί το
Πολυτεχνείον γνωστών αιματηρών εκδηλώσεων του Νοεμβρίου 1973.
Επιληφθείς ούτω της ερεύνης εξήτασα πλήθος μαρτύρων, συνέλεξα
εγγραφα, ενήργησα αυτοψίας και άλλας έρευνας, ήκουσα
μαγνητοταινίας και παρηκολούθησα την προβολήν κινηματογραφικών
ταινιών, ληφθεισών κατά τας ερευνωμένας εκδηλώσεις. Υποβάλλων
ήδη υμίν τον σχηματισθέντα ογκώδη φάκελλον αναφέρω τα ακόλουθα
επί των εκ της ερεύνης ταύτης διαπιστωθέντων:
ΙΣΤΟΡΙΚΟΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ
Α) ΠΡΟΗΓΗΘΕΝΤΑ
Την 20ην Νοεμβρίου 1972 είχον διεξαχθή αρχαιρεσίαι εις άπαντας τους
φοιτητικούς Συλλόγους των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων προς
ανάδειξιν νομίμων εκπροσωπήσεων. Αποτέλεσμα όμως των
αρχαιρεσιών τούτο ήτο η εις τας περισσοτέρους Σχολάς, πλήν των
τοιούτων Τοπογράφων και Χημικών Μηχανικών του Εθνικού Μετσοβίου
Πολυτεχνείου, ανάδειξις εκπροσώπων ασχέτων και ξένων προς την
αληθή βούλησιν των εκπροσωπουμένων. Δι’ ο και σταθερόν,
αμετάθετον και θερμόν ήτο το σύνθημα μεταξύ του σπουδαστικού
κόσμου δια γνήσιας και αδιάβλητους αρχαιρεσίας.
Το ειλικρινές και δίκαιον τούτο αίτημα απετέλεσε την απαρχήν των κατά
Νοέμβριον 1973 γνωστών αιματηρών γεγονότων του Πολυτεχνείου.
Από των αρχών ήδη του μηνός Νοεμβρίου, συμπληρουμένου του κατά
νόμον ετησίου κύκλου των φοιτητικών εκπροσωπήσεων, το αίτημα
τίθεται, καθίσταται γενικόν και εμφανίζεται σταθερόν, εμπνέον τους
σπουδαστάς εις αποφασιστικήν, προς ικανοποίησιν του,
αγωνιστικότητα.
Το έναυσμα του αγώνος δίδεται δια της υπο των Συλλόγων
Τοπογράφων και Χημικών του ΕΜΠ δημοσιεύσεως δια του τύπου του
από 8-11-1973 ψηφίσματος αναφερομένου εις σπουδαστικά μόνον
ζητήματα και αιτήματα. Την 13ην Νοεμβρίου 1973 επισκέπτεται το
Πολυτεχνείον ο τότε Υπουργός Παιδείας και Κυβερνήσεως Σπυρίδωνος
Μαρκεζίνη Παναγιώτης Σιφναίος, όστις εις μάτην προσπαθεί να
κατευνάση τα πνεύματα, να πείση περί των αγαθών του προθέσεων και
να αναβάλη προς καιρόν τας αρχαιρεσίας, ελπίζων προφανώς εις την
δια των ενεργηθησομένων βουλευτικών εκλογών εκτόνωσιν της
καταστάσεως.
Απέρχεται του Πολυτεχνείου άπρακτος και ανήσυχος, μη δυνηθείς να
εφοδιάση τον πρύτανιν δια του όπερ είχεν υποσχεθή διατάγματος περί
αναβολής των αρχαιρεσιών, ίνα δυνηθή να αρνηθή την υπο των
σπουδαστών αιτηθείσαν ήδη, εν τω πλαισίω του νόμου, άδειαν
συγκλήσεως των συνελεύσεων, διότι το διάταγμα τούτο –κατά την
χαρακτηριστικήν έκφρασιν του τότε Υπουργού- «περιεπλανάτο εισέτι
μεταξύ Αγαθαγγέλου και Παρασκευά Ιωαννίδη, καίτοι υπογραφέν
υπ΄αυτού από δεκαημέρου και πλέον».
Β) ΤΕΤΑΡΤΗ,
14- 11- 1973
Kαι την 14- 11- 1973 αι επίφοβοι Γενικοί Συνελεύσεις των σπουδαστών
πραγματοποιούνται νομίμως. Από 14.00 μέχρι 17.30 ώρας περίπου
3.000 σπουδασταί του Πολυτεχνείου συνέρχονται εις τα κτίρια των
Σχολών των και πραγματοποιούνται Συνελεύσεις των Συλλόγων:
Αρχιτεκτόνων, Πολιτικών Μηχανικών, Μηχανολόγων- Ηλεκτρολόγων
και Χημικών Μηχανικών. Εις απάσας τας Συνελεύσεις ταύτας
συνεζητήθησαν σπουδαστικά μόνον θέματα και απεφασίσθη η αποχή εκ
των μαθημάτων μέχρι και της Δευτέρας 19- 11- 1973. Το
προηγούμενον όμως των περί την Νομικήν, ιδία, Σχολήν, γεγονότων
του Φεβρουαρίου 1973 και των εξ αυτών δυσμενών εξελίξεων, σοβαρός
μεν προεκάλει εις τους τότε κρατούντος ανησυχίας, προάγγελος όμως
ήτο ελπίδων πολλών δια τας νεανικάς καρδίας των σπουδαστών. Και το
αντίθετον τούτο, δι’ έκαστον των διισταμένων συναίσθημα σοβαρώς
επετείνετο, τεχνιέντως εκατέρωθεν υπο ανησυχιών και ελπίδων
τροφοδοτούμενον.
Τας απογευματινάς ώρας της ιδίας ημέρας, Τετάρτης 14- 11- 1973,
ρίπτεται υπο τινων σπουδαστών η ιδέα της παραμονής και
διανυκτερεύσεώς των εντός του Πολυτεχνείου και συνενούνται μετά
των αυτόθι παραμενόντων. Η τοιαύτη περί παραμονής απόφασις
υπήρξεν αυθόρμητος και ήτο ξένη- αρχικώς τουλάχιστον- προς πάσαν
ιδέαν πολιτικής εκμεταλλεύσεως των εκδηλώσεων. Περί την 18.00
ώραν πραγματοποιείται εκτός του Πολυτεχνείου και επι των οδών
Πατησίων και Στουρνάρα συνάντησις του Πρυτάνεως του Πολυτεχνείου
μετά του τότε Αστυνομικού Διευθυντού Αθηνών, παρισταμένου
εκπροσώπου της Εισαγγελικής Αρχής και ζητείται άδεια του πρυτάνεως,
δια την εντός του ιδρύματος είσοδον των αστυνομικών προς εκδίωξιν
των σπουδαστών. Ο πρύτανις όμως αρνείται κατηγορηματικώς,
διερμηνεύων εν τούτω και την ομόφωνον και ομόρρυθμον γνώμην της
τε Συγκλήτου και του Συλλόγου των καθηγητών του Πολυτεχνείου.
Η τοιαύτη υπεύθυνος θέσις των καθηγητών του Πολυτεχνείου
εξεφράσθη και επισήμως δια της από 15- 11- 1973 αποφάσεως της
Συγκλήτου, δι’ ης κατηγορηματικώς απεκρούετο πάσα ιδέα
επεμβάσεωςδιότι θα κατελύετο δι’ αυτής το ακαδημαϊκόν άσυλον και
σοβαρός υφίστατο κίνδυνος, αιματοχυσίας. Εξεφράζετο δε εν ταυτώ η
ελπίς της υπο των ιδίων των καθηγητών, ως και κατά το παρελθόν,
ειρηνικής αντιμετωπίσεως των γεγονότων. Νέα πρασπάθεια της
Αστυνομίας δι’ απ’ ευθείας συνεννοήσεως μετ’ εκπροσώπων των
σπουδαστών προς ειρηνικήν αποχώρησίν των εκ του Πολυτεχνείου
αποτυγχάνει. Οριστικοποιείται ούτω η απόφασις της αυτόθι παραμονής
των σπουδαστών και από 22.00 ώρας λαμβάνονται τα πρώτα του εκ
των έσω αποκλεισμού των.
Ουδέν όμως εκ των έξω η Αστυνομία πραγματοποιεί. Αποσύρεται και
απρακτεί, οιονεί απαθώς θεωμένη των γιγνομένων, παρά τον σαφώς
διαφαινόμενον κίνδυνον διεισδύσεως στοιχείων ξένων και επιρροών
επιβλαβών ασχετων προς τα σπουδαστικά αιτήματα, μεταξύ του
φοιτητικού κόσμου, κίνδυνον, ον αντελήφθησαν ή θα έδει να
αντιληφθούν πολυπλεύρως και ουχί μονομερώς αι υπηρεσίαι
πληροφοριών της Αστυνομίας. (Οράτε σχετικήν αναφοράν αρμοδίας
υπηρεσίας). Και ούτω δεν επιχειρείται ευθύς εξ υπαρχής το
λογικώτερον και απλούστερο, ο αποκλεισμός δηλονότι του τετραγώνου
του κτιριακού συγκροτήματος του Πολυτεχνείου και η απαγόρευσις ή ο
έλεγχος, έστω, των εις το Πολυτεχνείον εισερχομένων και εξερχομένων
αυτού. Ούτω και το πανεπιστημιακόν άσυλον θα διετηρείτο και τα
επακολουθήσαντα έκτροπα θα προελαμβάνοντο. Και το αποτέλεσμα
υπήρξεν αληθώς τραγικόν. Στοιχεία ξένα, άσχετα και εχθρικά προς τους
σπουδαστάς εισέρχονται εις το Πολυτεχνείον, ο ιερός χώρος του οποίου
μεταβάλλεται εις αιματοβαφή στίβον ενός απηνούς αγώνος φανατικών
πολιτικών αντιθέσεων.
Εκπρόσωποι των ποικίλων αποχρώσεων της αριστεράς διασταυρούνται
μετά πρακτόρων της ΚΥΠ και ανυποψίαστοι αγνοί σπουδασταί
συνεργάζονται μετά πρακτόρων μυστικών υπηρεσιών. Και πάντες ούτοι
ιδίας έχουν επιδιώξεις, οι οποίοι συμπορεύονται εις την προς ίδιον
όφελος αδίστακτον εκμετάλλευσιν του αγνού ιδεαλισμού των νέων
(κατάθεσις υπ’ αρ. 176 και μαγνητοταινία). Από του απογεύματος της
Τετάρτης 14- 11- 1973, το καθαρών σπουδαστικών αιτημάτων
φοιτητικόν κίνημα, μεταλλάσσεται εις πολιτικόν και εκφράζεται ως
αντίθεσις προς την κρατούσαν τότε δικτατορίαν.
Τα ριπτόμενα δε αρχικά συνθήματα δηλοποιούν την ενότητα εις αυτήν
την αντίθεσιν « ψωμί- παιδεία- ελευθερία – δημοκρατία. Λαϊκή
Κυριαρχία, έξω το ΝΑΤΟ, Δημοκρατική παιδεία, κάτω η Χούντα, όχι
στον εμπαιγμό του τρελού » κ.α. Η τοιαύτη προς τον πολιτικόν χώρον
μετατόπισις του αγώνος σωρευτικά προκαλεί γεγονότα και ραγδαίας
συνεπάγεται εξελίξεις. Η βαρεία πολιτική ατμόσφαιρα της εποχής και η
επι έτη συμπιεζομένη πολιτική βούλησις εύρον άνοιγμα εκτονώσεως
έντονον εις τα δια των εκδηλώσεων προκαλούμενα ρήγματα εις τον
δικτατορικόν μονολιθισμόν, ενώ ο κατά την ιδίαν εσπέραν τεθείς εις
λειτουργίαν πρόχειρος ραδιοφωνικός σταθμός του Πολυτεχνείου
μεταβάλλει εις κήρυγμα εύγλωττον.
Ισχυρών συγκινησιακών δονήσεων, γενεσιουργόν, την κραυγήν: «Εδώ
Πολυτεχνείον, εδώ Πολυτεχνείον, εδώ ο ραδιοφωνικός σταθμός των
ελεύθερων αγωνιζομένων Ελλήνων »! Η στιγμή ήτο κρίσιμος, διότι η
εκδήλωσις ήτο αυτόχρημα επαναστατική – και το έτι σπουδαιότερων –
εις χώρον ελευθερίας πνευματικής και κατέκλυζε τας ψυχάς
αμετανοήτων ιδεολόγων όλων των εποχών, των νέων! Απητείτο γνώσις
του αναφυομένου ήδη προβλήματος και εχρειάζετο σύνεσις,
αντικειμενικότης, διορατικότης και ψύχραιμος αποφασιστικότης δια την
αντιμετώπισιν και επίλυσιν τούτου. Και ως προς μεν την γνώσιν
σοβαρώς εδοκιμάσθη, διότι ουδείς των αναλαβόντων την ευθύνην των
γεγονότων εκ των τότε κρατούντων εδείχθη ότι κατενόει σοβαρώς τα
σπουδαστικά αιτήματα και την ιδιότυπον και ιδιόμορφον ψυχολογίαν
των νέων, οι οποίοι εις τας προοδευτικάς και ανακαινιστικάς τάσεις των
εμφανίζονται ανέκαθεν ως αντιφρονούντες, αντικυβερνητικοί και ουχί
σπανίως επαναστατικοί. Ως προς δε την σύνεσιν, την ψυχραιμίαν και
διορατικότητα τραγική επηκολούθησεν η εκ των εξελίξεων διάψευσις
αυτής της ελπίδος.
Γ) ΠΕΜΠΤΗ
15- 11- 1973
Την Πέμπτην, 15- 11- 1973, η συγκέντρωσις λαμβάνει αμιγώς
πολιτικόν χαρακτήρα.
Πλήθη λαού κατέρχονται προς το Πολυτεχνείον, αι εκτός αυτού
συγκεντρώσεις ογκούνται και αυξάνονται γεωμετρικώς οι εντός αυτού
εισερχόμενοι σπουδασταί, αλλά και εργάται. Μαχητικά, αναρχικά και
αριστερά στοιχεία επηρεάζουν προς στιγμήν το δια του Ρ / Σ και τω
μεγαφώνων ριπτόμενα συνθήματα, ενώ πράκτορες της Κ Υ Π, της Ε Σ Α
και άλλων μυστικών υπηρεσιών νοθεύουν την καθαρότητα των
φοιτητικών συνθημάτων δια της διαδόσεος αναρχικών και
ανατρεπτικών τοιούτων όπως Κ Κ Ε – Κάτω το Κράτος, Λαοκρατία,
ζήτω η σεξουαλική επανάστασις κ.α – (κακότεχνος προβοκάτσια κατά
Σιφναίον και Δασκαλόπουλον ) και προσπαθούν να εξωθήσουν και
παρασύρουν τους σπουδαστάς εις παντοίας πράξεις βίας και
δολιοφθορών. ( Καταθέσεις υπ’ αρ. 33, 61, 75, 130, 155, 159, 187,
202, και 213 ).
Και οι σπουδασταί αμύνονται προς πάσαν κατεύθυνσιν. Επαναφέρουν
τον Ρ / Σ εις την ορθήν αντιδικτατορικήν θέσιν του, απαλοίφουν
αναρχικά και εξτρεμιστικά συνθήματα, αποκαλύπτουν και εκδιώκουν εκ
του Πολυτεχνείου τους πράκτορας, τοποθετούν φρουράς εις άπαντα τα
εργαστήρια και χώρους οργάνων προς διαφύλαξιν των έναντι πάσης
φθοράς ή ζημίας, οργανώνουν επιμελώς την αυτόθι παραμονήν των δια
του ορισμού ειδικών επιτροπών κατά τομείς, επιμελούμενοι και αυτής
της καθαριότητος, καταστρέφουν όμως από συμφώνου οι ίδιοι το
γραφείον του Κυβερνητικού Επιτρόπου και καλούν τον λαόν εις
συμπαράστασιν και εξέγερσιν. ( Οράτε καταθέσεις απάντων των
καθηγητών του Πολυτεχνείου και του επιμελητού Ιατρίδη) .
Εκτός του Πολυτεχνείου η κατάστασις εμφανίζεται περισσότερον
έκρυθμος, διότι η ευρύτης των χώρων και η εντεύθεν ελευθερία
κινήσεων διευκολύνει τας μαζικάς συγκεντρώσεις και μαχητικάς
εκδηλώσεις εις διάφορα σημεία του κέντρου της πόλεως. Κινήσεις
διαδηλωτών, συγκεντρώσεις, μικροσυμπλοκαί με αστυνομικούς,
διανομή προκηρύξεων, επικόλλησις ή αναγραφή συνθημάτων εις
αυτοκίνητα κ. λ. π. μεταφοραί τροφίμων και φαρμάκων εις τους εντός
του Πολυτεχνείου, μεμονωμένα περιστατικά προπηλακισμού εις βάρος
αστυνομικών και στρατιωτικών και διακοπή της έμπροσθεν του
Πολυτεχνείου κυκλοφορίας κατά τας εσπερινάς ώρας είναι τα κυρια
χαρακτηριστικά της ημέρας ταύτης.
Από πλευράς υπευθύνων συνεχίζετο περιέργως η απραξία και
εφεκτικότης. Πραγματοποιείται συνάντησις του Υπουργού Παιδείας μετά
του Πρωθυπουργού και αμφοτέρων, ακολούθως μετά του τότε
Προέδρου της Δημοκρατίας παρισταμένου και του Υπουργού Δημοσίας
Τάξεως. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας – καθ’ α υπο του Παν. Σιφναίου
κατατίθεται – εξεδηλώθη αντίθετος προς πάσαν επέμβασιν εις το
Πολυτεχνείον, συμφωνών εν τούτω με την απόφασιν της Συγκλήτου.
Και εις την γενομένην προς αυτόν παρατήρησιν περί κινδύνου
προκλήσεως μεγάλων καταστροφών απήντησεν: « Ας τα σπάσουν. Ας
κάψουν και το Πολυτεχνείον. Έχομε λεπτά δια να τα ξαναφτιάξωμεν.
Ας κατεβούν και στους δρόμους. Ας σπάσουν τις βιτρίνες ».Επεδίωκε
προφανώς –
επιλέγει ο αυτός πάντοτε τότε Υπουργός Παιδείας – πολιτικά οφέλη.
Ποία και πώς όμως. Ιδού το ερώτημα!
Δ) ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ,
16 – 11 – 1973
Το δράμα των γεγονότων του Πολυτεχνείου οδηγείται εις την τραγικήν
του κορύφωσιν και την αιματηράν του κατάληξιν. Εντός μεν του
Πολυτεχνείου η θέσις των ως είρηται, ποικιλώνυμων φατριών και
πολιτικών τάσεων σκληρύνεται, ενώ τα δια του Ρ / Σ εκπεμπόμενα
συνθήματα συγκινούν, προκαλούν, διεγειρουν και κινητοποιούν μάζας
λαού εις ομαδικάς συγκεντρώσεις. Κατά τας μεσημβρινάς ώρας
πραγματοποιούνται αι πρώται μεγάλαι πορείαι προς Ομόνοιαν και
Πολυτεχνείον δια των μεγάλων αρτηριών :
Αιόλου, Σταδίου, Πανεπιστημίου, Πατησίων και Αλεξάνδρας. Την 18.00
ώραν μέγα πλήθος διαδηλωτών πορεύεται προς το Σύνταγμα.
Ανακόπτεται όμως υπό αστυνομικών δυνάμεων η πορεία του και εις την
συμβολήν των οδών Σταδίου – Δραγατσανίου και Κοραή επιχειρείται η
βιαία διάλυσις του. Κατά την επανακολουθήσασαν συμπλοκήν ρέει το
πρώτον αίμα, διότι υπήρξαν εκατέρωθεν τραυματίαι. Κατά τινας μάλιστα
μαρτυρίας , μη πλήρως εξελεγχθείσας, ετραυματίσθησαν θανασίμως
νεαρά διαδηλώτρια και διαδηλωτής και επυροβολήθη δις Υπαστυνόμος
ανεπιτυχώς ( καταθέσεις υπ’ αριθμ. 215, 216 και 217 ). Στοιχεία
ύποπτα και ανεύθυνα, ομαδικώς ή και ατομικώς ενεργούντα,
προβαίνουν εις πράξεις βιαιοπραγίας κατά πολιτών και εις καταστροφάς
περιουσιών (Θραύσεις βιτρινών και προθηκώνω καταστημάτων –
κατάθεσις 239 ). Ομάς διαδηλωτών επέτυχε και εισήλθε εις το επι της
οδού Αιόλου αρ. 104 Μέγαρο της Νομαρχίας Αττικής και μετά κόπου
εξεβλήθη υπο των αστυνομικών.
Η κατάστασις συνεχώε εκτραχύνεται και καθίσταται επικίνδυνος. Την
19.30 ώραν ζητείται υπο της Αστυνομίας η επικουρία της
Χωροφυλακής, ήτις και αναλαμβάνει την φρούρησιν διαφόρων
δημοσίων καταστημάτων, ( έγγραφον της υπ’ αρ. Ε. 34356 Φ 0025 /
16-11-1973 ). Περί ώραν 20.30 αρχίζουν αι πρώτοι συγκεντρώσεις και
επιθέσεις των διαδηλωτών κατά του επι της συμβολής των οδών Γ.
Σεπτεμβρίου και Μάρνη κτιρίου του Υπουργείου Δημοσίας Τάξεως,
αίτινες και κατά τρεις διαδοχικάς φάσεις συνεχίζονται μέχρι της 22.30
ώρας. Επιτυγχάνεται αρχικώς η απόκρουσις και διάλυσις των
διαδηλωτών δι’ απλών απωθήσεων και χρήσεως αστυνομικών ράβδων,
ως και δακρυγόνων αερίων. Κατά τας τελικάς όμως φάσεις των
επιθέσεων τούτων χρήσις πυροβόλων όπλων, τη εντολή του Διοικητού
του μικτού Επιτελείου του Υπουργείου Στρατηγού Βαρνάβα. Ως προς
τον χαρακτήρα της τοιαύτης χρήσεως των όπλων τα υπο των αρμοδίων
υποστηριζόμενα σοβαρώς προς την πραγματικότητα αντιτίθεται.
Ομιλούν ούτω περί πυροβολισμών εις τον αέρα προς εκφοβισμόν ενώ οι
δύο (2) πρώτοι νεκροί εκ του καταλόγου των γνωστών θυμάτων
έπεσαν εις τον γύρωθεν χώρον και ακόμη υπήρξαν πολλοί τραυματίαι.
Εν τη ερεύνη ακολούθως της νομιμότητος της ούτω.
…………………………………………………………………………………………………………..
ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ
Α. ΝΕΚΡΟΙ:
Βαρύς υπήρξεν ο φόρος του αίµατος εις νεκρούς και τραυµατίας ο
καταβληθείς δια την καταστολήν της εξεγέρσεως του Πολυτεχνείου. Και
των µεν τραυµατιών τον αριθµόν, ήγγισε, µετά βεβαιότητας µάλλον, η
έρευνα. Ανεξιχνίαστος, όµως, παραµένει εισέτι ο ακριβής αριθµός των
νεκρών. Σύντοµοι κατεβλήθησαν προς την κατεύθυνσιν ταύτην
προσπάθιαι και πέραν των αµέσως ή εµµέσως περιερχοµένων εις
γνώσιν µου έκκλησις δια του Τύπου δηµοσία διετυπώθη, όπως
καταγγελθώσιν ή αναφερθώσι περιπτώσεις θανάτων ή και εξαφανίσεων
ατόµων συνεπεία των γεγονότων του Πολυτεχνείου. Και είναι αληθές
ότι ουδέν περιοτατικόν κατηγγέλθη. ∆εν αντλείται, όµως εντεύθεν
απόδειξις περίν ανυπαρξίας τοιούτων. ∆ιότι κατά τη διαδροµήν της
ερεύνης εβεβαιώθησαν ή και απλώς επιθανολογήθησαν περιστατικά
εδραιούντα παρ’ εµοί την πεποίθησιν ότι οι νεκροί εκ των γεγονότων
του Πολυτεχνείου υπήρξαν περισσότεροι των επισήµως
ανακοινωθέντων. ∆ι’ ο και κατανοώ τα ελατήρια της σιωπής των
παθόντων.
Περί πάντων τούτων, όµως, αναλυκότερων, ως ακολούθως, αφού
προηγουµένως τονισθεί ότι ουδείς απολύτως εκ των σπουδαστών του
Πολυτεχνείου εφονεύθη κατά το ανωτέρο τριήµερον (οράτε υπ’ αριθµ.
33437/11.10.74 έγγραφον της Συγκλήτου του Πολυεχνείου προς
υµάς).
α) Επισήµως ανακοινωθέντες νεκροί είναι οι ακόλουθοι:
1. ∆ιοµήδης Ιωάννου Κοµνηνός, ετών 17, µαθητής. Εφονεύθη
εξώθιτου Πολυτεχνείου περί ώρα 22.15΄ της 16.11.73. Βασίµως
πιθανολογείται ότι δράστης του φόνου τούτου είναι ο προεκτεθείς
Συνταγµατάρχης.
2. Βασίλειος Παναγώτου Φαµέλλος, ετών 26. Εφονεύθη εγγύς του
υπουργείου ∆ηµόσιας Τάξεως περί ώρα 22.30΄ της 16.11.1973, βληθείς
προφανώς υπό τίνος των εκ του υπουργείου πυροβολούντων.
3. Toril Engelend, σπουδάστρια, Νορβηγίς. Εφονεύθη εις την πλατείαν
Αιγύπτου περί ώρα 23.30΄ της 16.11.1973 παρ’ αγνώστου δράστου.
4. Γεώργιος Ανδρέου Σαµούρης, σπουδαστής, ετών 22. Εφονεύθη υπ’
αγνώστου εις άγνωστον σηµείον εξ επαφής περί το µεσονύκτιον της
16.11 1973 και το πτώµα του µετεφέρθη και απερρίφθη εις την
διασταύρωσιν των οδών Καλλοδροµίου και Ζωσιµάδων (Κατάθεσις υπ’
αριθµ. 173).
5. Αλέξανδρος Ευστρατίου Σπαρτίδης, ετών 16, µαθητής. Εφονεύθη επί
της οδού Κότσικα (παρόδου Πατησίων) την 10.20 ώραν της
17.11.1973, βληθείς υπό στρατιωτών εκ του κτιρίου του ΟΤΕ.
6. Μάρκος ∆ηµητρίου Καραµάνης, ετών 23. Εφονεύθη ευρισκόµενος εις
την επί της οδού Πατησίων και Αιγύπτου 1 πολυκατοικίαν την 10.30
ώραν της 17.11.1973, βληθείς οµοίως υπό στρατιωτών εκ του κτιρίου
του ΟΤΕ.
7. Βασίλειος Καράκας, Τούρκος υπήκοος, ετών 43. Εφονεύθη εις την
Αιγύπτου περί ώραν 13.00΄ της 17.11.1973, βληθείς υπό στρατιώτου
ευρισκοµένου έµπροσθεν του Ναού του Αγίου Θεράποντος.
8. ∆ηµήτριος Θεοφ. Θεοδώρας, ετων 6. Εφονεύθη επί της οδού
Ορεινής Ταξιαρχίας Ζωγράφου περί ώραν 13.30 της 17.11.1973,
βληθείς υπό στρατιώτου ευρισκοµένου έµπροσθεν του Ναού του Αγίου
Θεράποντος.
9. Βασιλική Φωτίου Μπεκιάρη, ετών 17. Εφονεύθη ευρισκοµένη εις την
ταράτσα της επί της οδού Μεταγένους 8 – Νέος Κόσµος οικίας της περί
ώραν 12.30΄ της 17.11.1973, δεχθείσα εις την κεφαλήν της βλήµα
αδέσποτον άρµατος.
10.Γεώργιος Αλεξάνδρου Γεριτσίδης, ετών 48, εφοριακός υπάλληλος.
Εφονεύθη ευρισκόµενος εν Ν. Λιοσίοις προς εκτέλεσιν υπηρεσίας περί
ώραν 12.15΄ της 17.11.1973 δεχθείς οµοίως βλήµα αδέσποτον
άρµατος µάχης εις την κεφαλήν.
11. Νικόλαος Πέτρου Μαρκούλης, ετών 25. Εφονεύθη παρά την
πλατείαν Βάθης περί ώραν 11.00΄ της 17.11.1973, βληθείς εκ
διερχοµένου άρµατος µάχης.
12. Στυλιανός Αγαµ. Καραγεώργης, ετών 19, εργάτης. Ετραυµατίσθη
θανασίµως επί της οδού Πατησίων, έµπροσθεν του κινηµατογράφου
ΕΛΛΗΝΙΣ, περί ώρα 10.00΄ της 17.11.1973, βληθείς εκ διερχοµένου
άρµατος και απεβίωσεν εις το ΚΑΤ την 30.11.1973.
13. Ανδρέας Στεργίου Κουµπος, ετών 63. Ετραυµατίσθη σοβαρώς
διερχόµενος την οδό Καποδιστρίου περί ώρα 14.00΄ της 18.11.1973,
βληθείς εκ διερχοµένου άρµατος και απεβίωσε εις την 30.1.1974.
14. Μιχαήλ ∆ηµητρίου Μυρογιάννης, ετών 20. Εφονεύθη εις την
διασταύρωσιν των οδών Πατησίων και Στουρνάρα περί ώραν 13.30΄
της 18.11.73, βληθείς δια περιστρόφου εις την κεφαλήν και
15. Κυριάκος ∆ηµητρίου Παντελάκης, ετών 45, δικηγόρος. Ετρυµατίσθη
σοβαρώς επί της οδού Γλάδστωνος περί ώραν 12.40΄ της 18.11.1973,
βληθείς εκ διερχοµένου επι της οδού Πατησίων άρµατος και απεβίωσεν
την 18.12.1973.
β) Νεκροί πλήρως βεβαιωθέντες:
1. Σπύρος Κοντοµάρης, δικηγόρος. Απεβίωσεν τας απογευµατινός ώρας
της 16.11.73 ευρισκόµενος επί της οδού Γεωργίου Σταύρου, συνέπεια
θανατηφόρου επενέργειας των ριπτοµένων της Αστυνοµίας αερίων
(κατάθ. υπ’ αριθµ. 93).
2. Αικατερίνη Αργυροπούλου, ετών 75. Ετραυµατίσθη σοβαρώς ενώ
ευρίσκετο εις την Αγ. Αναργύροις οικίαν της περί ώραν 11.00΄ της
17.11.1973, δεχθείσα αδέσποτον βλήµα άρµατος και απεβίωσεν κατά
µήνα Μάιον 1974 και
3. ∆ηµήτριος Παπαιωάννου, ετών 60, ιδιωτικός υπάλληλος. Απεβίωσεν
την µεσηµβρίαν της 17.11.1973 εκ προσφάτου εµφράγµατος του
µυοκαρδίου κατά την ιατροδικαστικήν έκθεσιν σοβαρώς όµως, υπό της
συζύγου του αµφισβητούµενης και υποστηρίζουσας ότι ο σύζυγος της
απεβίωσεν είτε βληθείς δι’ όπλου, είτε υποστάστάς συγκοπήν εκ των
ριπτοµένων αερίων, καταθεσάσης δε ότι µόνον εις το Νεκροταφείον της
επετράπη να πλησιάσει απλώς και να ατενίσει το πρόσωπον του νεκρού
συζύγου της.
γ) Νεκροί βασίµως προκύπτοντες:
1. Ο ιατρός – χειρούργος Γεώργιος Γρηγοριάδης, µετά λόγου γνώσεως
καταθέτει ότι ο ίδιος προσωπικώς αντελήφθη και διεπίστωσεν ιατρικώς
τον θάνατον (2) δύο αγνώστων νέων, πληγέντων: Του µεν ενός εις την
πλατείαν Βικτωρίας περί ώραν 11.00΄ της 17.11.1973 δια βλήµατος
περιστρόφου υπό Ανθυπασπιστού της Χωροφυλακής ριφθέντος, του δε
ετέρου εις την οδόν Γ’ Σεπτεµβρίου περί ώραν 12.00΄ της 18.11.1973
δια βλήµατος διερχοµένου άρµατος (κατάθ. υπ’ αριθµ. 25).
2. Η µάρτυς Παναγ. Παπακυριακού καταθέτει περί θανάσιµου
τραυµατισµού µικράς κορασίδος ηλικίας 9 περίπου ερών, εις την γωνίαν
των οδών Πατησίων και Κλωναρίδου περί ώραν 14.00΄ της 17.11.1973
εκ βληµάτων διερχοµένου άρµατος, εξ ων και η ιδία ετραυµατίσθη
βαρύτατα (κατάθ. θπ’ αριθµ. 168).
3. Ο φοιτητής Λεωνίδας Ανωµερίτης, καταθέτει περί θανάσιµου
τραυµατισµού νεαράς µαθήτριας, εντός του χώρου του Πολυτεχνείου
ευρισκόµενης, περί ώρα 11.45΄ της 16.11.1973, δια βλήµατος
ριφθέντος εκ του εκτός του Πολυτεχνείου χώρου (κατάθ. υπ’ αριθµ.
32).
4. Ο Φαρµακοποιός Αλέξανδρος Παναγόπουλος καταθέτει ότι, ότε προ
του µεσονυχτίου της Παρασκευής 16.11.1973, επεσκέφθη µετά της
συζύγου του το Πολυτεχνείον προς παροχήν υπηρεσιών εις τους
τραυµατίας και εισήλθεν εις το αυτόθι υπάρχον πρόχειρον ιατρείον,
ιδίοις όµµασιν αντελήφθη την ύπαρξιν (3) τριών εκρών και µιας
γυναικός θανασίµως τραυµατισθείσης, τα τραύµατα των οποίων σαφώς
περιγράφει. Προσθέτει δε ότι εκ µελών της Συντονιστικής Επιτροπής
Φοιτητών έλαβε την πληροφορίαν ότι είχαν και οκτώ (8) εισέτι
νεκρούς, τα πτώµατα των οποίων είχαν τοποθετηθεί και εφυλάσσοντο
εις παρακείµενον χώρον ίνα µη υποπέσουν εις αντίληψιν των
σπουδαστών και προκλήθη πανικός (κατάθ. υπ’ αριθµ. 245).
5. Περί των ανωτέρω νεκρών σαφώς καταθέτουν και σπουδασταί, µέλη
της Συντονιστικής Επιτροπής, οι οποίοι και περιγράφουν µε ενέργειαν
τα τραύµατα τα οποία έκαστος των νεκρών συναδέλφων των έφερεν
(οράτε καταθέσεις υπ’ αριθµ. 41, 45 και 217). Και ναι µεν ο εις εκ των
ανωτέρω µαρτύρων (217) καταθέτει και περί τα είκοσι δύο (22)
πτωµάτων, άτινα ο ίδιος ούτως προσωπικός αντελήφθη, περιστατικόν
όπερ δεν επεβεβαιώθη, πλην σοβαροί των κατατιθεµένων προκύπτουν
ενδείξεις εκ της προεκτεθείσης καταθέσεως Αλεξ. Παναγόπουλου, όστις
και αναφέρει ότι αντελήφθη θάλαµον υπό του περιβόητου Πίµπα –
πράκτορας της ΚΥΠ (κατάθ. υπ’ αριθµ. 29 και 176 µετά µαγνητοταινίας)
– φρουρούµενον, εις ον υπήρχον άνθρωποι δήθεν κοιµώµενοι, ων,
όµως, η στάσις και η όλη εµφάνισις εις πολλάς τον ανωτέρω µάρτυρα
ανέλαβεν υποψίας (οράτε κατάθεσιν).
Ανακύπτει βεβαίως το ερώτηµα τι εγένοντο οι νεκροί αυτοί και σοβαρά
δια τους αντιλέγοντας αντλούνται εντεύθεν επιχειρήµατα. Όµως
προσφέρουν ίσως απάντησιν τα υπό των φυλακών του νεκροθαλάµου
του Ρυθµιστικού Κέντρου Αθηνών κατατιθέµενα. Ο µεν Νικ. Νίκας
καταθέτει ότι κατά την διάρκειαν της υπηρεσίας του µέχρι της 23.00΄
ώρας της 16.11.1973 παρέλαβε και ετοποθέτησε εις τον νεκροθάλαµον
επτά (7) πτωµάτων νέων ανδρών, ηλικίας 22-25 ετών, τα οποία δεν
συνωδεύοντο από πιστοποιητικόν θανάτου και παράλαβων ακολούθως
υπηρεσίαν Ιωάννης Μάρας, καταθέτει ότι από της 23.00΄ ώρας της
16.11.1973 µέχρι 7.00΄ της 17.11.1973 παρέλαβεν και ετοποθέτησεν
εις τον νεκροθάλαµον (7) πτώµατα, νέων οµοίως ανδρών , ηλικίας 20-
35 ετών, εκ των οποίων τα τέσσερα (4) ήταν αγνώστου ταυτότητας
(κατάθ. υπ’ αριθµ. 89).
Και ούτω κατά την τραγικήν εκείνην νύχτα των γεγονότων, 16 προς 17
Νοεµβρίου 1973, ένδεκα (11) πτώµατα αγνώστων νέων διακοµίζονται
εις το Ρυθµιστικόν Κέντρον Αθηνών, άτινα, όµως, πλην ενός (κατά τα
επίσηµα στοιχεία του Νοσοκοµείου) ουδαµού εµφανίζονται, ούτε
καταχωρίζονται! Και η ανυπαρξία επισήµων στοιχείων εν τω
Νοσοκοµείω δεν αποδεικνύει βεβαίως την ανυπαρξία πτωµάτων, διότι αι
καταθέσεις είναι κατηγορηµατικοί και σαφείς και πλήρως εκ της
ερεύνης εβεβαιώθη ότι ουδεµία εγένετο επισήµος εγγραφή του πλήθους
των εισαγοµένων τότε τραυµατιών εις το Γενικόν βιβλίον της πύλης.
Μόνον οι αυτόθι ευρισκόµενοι αστυνοµικοί εµερίµνων δια τα καθ’
εαυτούς περί τούτου και τα υπ’ αυτών συλλεγέντα στοιχεία, κατά το
µάλλον ακριβή, µετά των εν συνεχεία εις τα βιβλία των κλινικών του
Νοσοκοµείου εγγραφών, προσέφεραν ηµίν αποδείξεις περί του αριθµού
των διακοµισθέντων εις τον Ρυθµιστικόν τραυµατιών!
Θα ήτο µάταιον εποµένως να ευρεθή περαιτέρω, µολονότι επεχειρήθη,
τι εγένοντο οι νεκροί ούτοι! Επισηµαίνοµεν µόνον το πρόβληµα και
τονίζοµεν ότι τα υπό των ανωτέρω κατατιθέµενα πλήρως
εναρµονίζονται προς τα υπό των σπουδαστών υποστηριζόµενα ως προς
τον αριθµόν των δέκα (10) περίπου νεκρών.
6. Πλήρως εκ των εκτεθέντων εβεβαιώθη η εν ψυχρώ δολοφονία νέου
ανδρός εις το Ρυθµιστικόν Κέντρον Αθηνών υπό των αυτόθι
υπηρετούντων, κατά την τραγικήν αυτήν νύκτα, αστυνοµικών
(καταθέσεις υπ’ αριθµ. 69, 70, 77, 86 και 94), αλλά και ∆ευτέρα
τοιαύτη θανατώσεως τραυµατίου συνεπεία ξυλοδαρµού, εις χείρας του
ιατρού χειρουργού Λέων. Παπασταµατίου (κατάθ. υπ’ αριθµ. 86)
αποβιώσαντος.
Τι εγένοντο οι δύο (2) ούτοι νεκροί; ∆ιότι είναι πλήρως βεβαιωµένον
ότι ουδείς εξ αυτών ευρίσκεται εις τον κατάλογον των έξι (6) επισήµων
νεκρών του Ρυθµιστικού, εξ ων µάλιστα µόνον εις (ο άγνωστος αρχικώς
και γνωστός ακολούθως Βασ. Φάµέλλος) διεκοµίσθη κατά τον επίµαχον
χρόνον της νυκτός της 16ης προς 17ην Νοεµβρίου 1973. Επίτασις της
αγωνίας εκ του τιθεµένου προβλήµατος! ∆ι’ ο και ο προεκτεθείς ιατρός
– χειρουργός, προσωπικώς παρακολουθήσας, συµµετασχών ειδικώς
περί του αριθµού των εν τω Ρυθµιστικοί νεκρών εκ των γεγονότων του
Πολυτεχνείου ερωτηθείς, καταθέτει ότι πρέπει ν’ ανέρχωνται εις είκοσι
(20) ή είκοσι πέντε (25) και αιτιολογεί διατί (οράτε κατάθεσιν οµοίως
και τας 47 και 98).
Εκ των εκτεθέντων δήλον καθίσταται ότι εις τους καταλόγους των
επισήµως ανακοινωθέντων δέκα πέντε (15) νεκρών και υπό της
ερεύνης βεβαιωθέντων τριών (3) τοιουτων δέον να προστεθούν και
έτεροι δέκα έξι (16) τουλάχιστον βασίµως προκύπτοντες, οίτινες,
τονιστέον και πάλι, ουδεµίαν έχουν, ως προς την ταυτότητα, σχέσιν µε
τους επισήµως ανακοινωθέντος. Παραµένει βεβαίως πάντοτε το
ερωτήµα: Τι εγένοντο τα πτώµατα των νεκρών τούτων και διατί οι
οικείοι των εξακολουθητικώς σιωπούν; ∆εν είναι εύκολος η απάντησις
εις τον χαράσσοντα τας γραµµάς ταύτας. Είναι υποχρέωσις, όµως, η
έναντι του προβήµατος θέσις και η κατανόησις των αωερµήνευτων ή
αδυνάτων. (οράτε σχετικώς καταθεσιν ∆ηµ. Πίµπα, υπ’ αριθµ. 71).
δ) Νεκροί εκ διαδόσεων πιθανολογούµενοι:
Πολλά τω όντι περί µεγάλου αριθµού νεκρών διαδίδονται και
θρυλούνται. ∆ιάφοροι κατάλογοι περί τούτων κυκλοφορούν, δύο των
οποίων αναφερόντες ονόµατα νεκρών 46 και 59, αντιστοίχως,
περιήλθαν εις χείρας µου και απετέλεσαν αντικείµενον ειδικής,
επισταµένης και αγωνιώδους ερεύνης. Αµφότεροι εκυκλοφόρησαν το
πρώτον εις την αλλοδαπήν και ο εις εξ αυτών επιµέλεια πολλών
γνωστών Ελλήνων, εις το εξωτερικόν κατά την εποχήν της ∆ικτατορίας
ευρισκοµένων. Είναι αµφότεροι ελλιπείς κατά τα στοιχεία των και η επ’
αυτών έρευνα εις ουδέν το συγκεκριµένον απέληξε. Βεβαίως ο πρώτος
αυτών κατετέθη παρά προσώπου λίαν αξιόπιστου, βεβαιώσαντος περί
της σοβαρότητος της ερεύνης και της εγκυρότητος των πορισµάτων
αυτής εν τη αναγραφή των ονοµάτων του καταλόγου. Εξ ουδενός,
όµως, ετέρου στοιχείου ενισχύθη η άποψις αυτή και των
αναγραφοµένων ονοµάτων η συµπλήρωσις δεν επετεύχθη, ίνα
διευκλυνθή ακολούθως η έρευνα εν τη αναζητήσει της αληθείας. Ο
έτερος των καταλόγων κατά πολύ ελλιπέστερος εµφανίζεται κατά το
περιεχόµενόν του και ουδέν ουδαµόθεν προσφέρεται προς επιβεβαίωσίν
του. Ο υιοθετήσας τούτον µάρτυς επί της υποθέσεως και µηνυτής
Γρηγόριος Παπαδάτος, ειδικώς εφ’ ηµών κληθείς όπως προσκόµιση ή
κατονοµάση έστω στοιχεία ενισχυτικά των απόψεων του, ουδέν περί
του αντικειµένου τούτου κατέθεσεν. Σοβαρώς εξ ετέρου εκ της ερεύνης
ηµών επιθανολογήθη ότι εξ (6) εκ των αυτώ αναφεροµένων ονοµάτων
αφορούν τους τραυµατίας των γεγονότων, ενώ πλήρως εβεβαιώθη ότι
όνοµα αναµφισβητήτως νεκρού, του Αλεξ. Σπαρτίδη, δεν αναφέρεται εν
αυτών (οράτε το από 20.7.74 ενηµερωτικόν σηµείωµα Γεν. Ασφαλείας
και της υπ’ αριθµ. 51075 Φ. 680 /15 /14.10.74 αναφοράν της προς
υµάς). Ουδείς βεβαίως δύναται να αποκλείση το ενδεχόµενον µήνυµα
αληθείας εκ των καταλόγων τούτων να εκπορεύεται και πολλοί ή και
άπαντες οι προαναφερθέντες, αριθµητικώς µόνον ως βασίµως
προκύπτοντες, νεκροί να αποτελούν µέλη των εν αυτοίς
αναγραφοµένων οµάδων ή και να αναφέρονται εις αυτούς αι υπό
ετέρων µαρτύρων κατατιθέµενοι, ανεπιβεβαίωτοι όµως παραµένουσαι
περιπτώσεις πιθανών νεκρών (οράτε καταθέσεις υπ’ αριθµ. 183, 209,
218, 255, 50 και 55). Τα ενδεχόµενα όµως ταύτα πόρρω αφίστανται
του ασφαλούς και βέβαιου, όπερ και µόνον δύναται να αποτελέση
στοιχείον αποδεικτικόν. Οίκοθεν νοείται ότι η αυτή προσήκει απάντησις
και υπεύθυνος θέσις και έναντι των περί υπάρξεως οµαδικών τάφων
διαθρυλουµένων, µολονότι σκληρά δια τον γράφοντα υπήρξε δοκιµασία
η λήψις της καταθέσεως ατόµου, στρατιώτου όντος κατά την
ερευνωµένην περίοδον, όστις, δια των κατατεθέντων του και της όλης
του τραγικής – αληθώς – εµφανίσεως, πολλάς και συγκλονιστικός µοι
προεκάλεσεν ανησυχίας και απορίας (κατάθεσις υπ’ αριθµ. 190).
Β. ΤΡΑΥΜΑΤΙΑΙ:
Είναι αληθώς µέγας ο αριθµός των τραυµατιών. Κατά τα υπό της
ερεύνης ηµών συλλεγέντα στοιχεία και δη τας υπό των Νοσοκοµείων,
Κλινικών και Ιατρών υποβληθείσας καταστάσεις, οι επισήµως
γνωσθέντες τραυµατίαι του από 16ης µέχρι και 19ης Νοεµβρίου 1973
αιµατηρού τριηµέρου ανέρχονται εις χίλιους εκατόν τρεις (1.103)
πολίτας και 61 αστυνοµικούς. Εις τούτους δέον να προστεθούν και
ανεξακρίβωτον πλήθος ετέρων πολιτών οίτινες ή εφυγαδεύοντο υπό
των ιατρών ή ενοσηλεύοντο οίκοι, ή και ουδαµού προς νοσηλείαν
κατέφευγαν, φοβούµενοι προφανώς δυσάρεστους δι’ αυτούς ή τας
οικογενείας των εξελίξεις. Τα πλήρη στοιχεία ταυτότητος των
τραυµατιών τούτων απολύτως βεβαιούνται εκ των υποβληθεισών τη
ερεύνη και συνηµµένων τη παρούση σχετικών καταστάσεων. Ελαχίστων
εκ των τραυµατιών τούτων ελήφθησαν καταθέσεις, καθ’ όσον η
εξέτασις απάντων θα απήτει χρόνον µακρόν, η διάθεσις του οποίου
κείται εκτός των πλαισίων της υπ’ εµού ενεργηθείσης προκαταρκτικής
ερεύνης.
………………………………………………………………………………………………………..
Γ. ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΠΡΟΣ ΚΟΛΑΣΜΟΝ
………………………………………………………………………………………………………..
∆ύνανται ήδη να κατονοµασθούν προς διευκόλυνσιν του ανακριτικού
έργου, οι εκ της ερεύνης προκύπτοντες και κατά την γνώµην ηµών
υπεύθυνοι της περί ης πρόκειται τραγωδίας, κατά νοµικήν αξιολόγησιν
του ρόλου εκάστου εις ταύτην.
1) Γεώργιος Χρ. Παπαδόπουλος, τότε Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας.
2) ∆ηµήτριος Αριστοτ. Ιωαννίδης, Υποστράτηγος, ε.α. τότε διοικητής
της ΕΣΑ και
3) Μιχαήλ Ρουφογάλης, Υποστράτηγος ε.α., τότε Αρχηγός της ΚΥΠ.
Φέρονται ως ηθικοί αυτουργοί ανθρωποκτονιών εκ προθέσεως
(τετελεσµένων και εν απόπειρα) επικινδύνων σωµατικών βλαβών,
διακεκριµένων φθορών και προκλήσεων εις τέλεσιν κακουργηµάτων ή
πληµµεληµάτων, πράξεων υπό γνωστών και αγνώστων – τη ερεύνη –
δραστών, τελεσθεισών (ως κατωτέρω). Παρατηρητέον ενταύθα ότι ο
ηθικός αυτουργός δεν δρα κατά του αντικειµένου του εγκλήµατος,
αλλά επιδρά επί της βουλήσεως του υποκειµένου, ίνα προκολέση
απόφασιν αυτού προς εκτέλεσιν της αδίκου πράξεως. Και ως γνωστόν
δεν είναι απαραίτητον να προκαθορισθή εν ταις λεπτοµερείαις της η
υπό εκτέλεσιν πράξις, ουδέ το πρόσωπον εις βάρος του οποίου θα
τελεσθή (ΑΠ 334 / 58 Π. Χρ. Α’ 151). Οµοίως δεν είναι απαραίτητον
όπως αποκαλυφθή και γνωσθή ο αυτουργός του εγκλήµατος (ΑΠ 37 /
1969 Γ. Χρ. Ιθ’ 208).
4) Νικόλαος Ντερτιλής, Ταξίαρχος, τότε επιτελάρχης ΑΣ∆ΕΝ, αυτουργός
ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως εις βάρος νεαρού σπουδαστού και
ηθικός αυτουργός ετέρων ανθρωποκτονιών (τετελεσµένων και εν
απόπειρα) ως και σωµατικών βλαβών.
5) ∆ηµήτριος Ιωάννου, Ζαγοριαννάκος, Αντιστράτηγος ε.α. τότε
Αρχηγός Ενόπλων ∆υνάµεων, διατάξας την κίνησιν των τµηµάτων
στρατού.
6) Κωνσταντίνος Ιωάννου Μαυροειδής, Αντιστράτηγος ε.α. τότε ∆ /
ντής ΑΣ∆ΕΝ, έχων τον συντονισµόν και το γενικόν πρόσταγµα της
επιχειρήσεως.
7) Νικόλαος Κων. Ραφαηλάκης, Αντιστράτηγος ε.α., τότε ∆ / ντής της
Σ∆Α, παριστάµενος κατά την εκτέλεσιν της επιχειρήσεως και εποπτεύων
ταύτης.
8) Νικόλαος Αριστ. ∆ασκαλόπουλος, τότε Αρχηγός Αστυνοµίας,
εποπτεύων των Αστυνοµικών ∆υνάµεων.
9) Λουκάς Γεωργίου Χριστολουκάς, τότε ∆ιευθυντής της Αστυνοµίας
Αθηνών, υπεύθυνος των ενεργειών των αστυνοµικών δυνάµεων ως
προς την αντιµετώπισιν των εκδηλώσεων.
10) Θρασύβουλος Γιοβάνης, Ταξίαρχος, τότε Συνταγµατάρχης,
επικεφαλής των στρατιωτικών τµηµάτων εις την κατά του Πολυτεχνείου
επιχείρησιν.
Άπαντες εµφανίζονται ως απλοί συνεργοί του ως είρηται, του ηθικού
αυτουργού, δια της παροχής θετικής συνδροµής εις αυτόν εν τω
πλαισίω της αρµοδιότητος εκάστου, απλοί οµοίως συνεργοί των
γνωστών και αγνώστων εγκληµατιών εν τη διαπράξει των
ανθρωποκτονιών και σωµατικών βλαβών, της τοιαύτης συνδροµής των
εκδηλωθείσης, ως ετονίσθη ήδη αρνητικώς, ήδη δια παραλείψεως
εκτελέσεως του εκ του νόµου και της αποστολής των τικτοµένου ιερού
καθήκοντος προασπίσεως της ζωής και σωµατικής ακεραιότητος των
πολιτών έναντι των πάσης φύσεως κακοποιών και των εγκληµατικώς
δρώντων οργάνων των. Ο εξ αυτών Νικόλαος ∆ασκαλόπουλος,
τυγχάνει οµοίως και έµµεσος αυτουργός παρανόµου συλλήψεως και
κατακρατήσεως των συλληφθέντων.
11) Σπυρίδων Σταθάκης, Ίλαρχος τεθωρακισµένων, διατάξας την
είσοδον του άρµατος εντός του Πολυτεχνείου, αυτουργός αποπειρών
ανθρωποκτονίας των επί των κιγκλιδωµάτων της πύλης του
Πολυτεχνείου ευρισκοµένων σπουδαστών, ιδία δε της διαφυγούσης τον
θάνατον και βαρύτατα µόνον τραυµατισθείσης Π. Ρηγόπουλου.
12) Σταύρος Βαρνάβας, Αντιστράτηγος ε.α., ∆ / ντής του εν τω
Υπουργείω ∆ηµοσίας Τάξεως Μικτού Επιτελείου. Ηθικός αυτουργός
ανθρωποκτονιών (µιας τετελεσµένης και πολλών εν απόπειρα) ως
διατάξας την χρήσιν των όπλων κατά του πλήθους.
13) Ηλίας Τσιαούρας ή Τσαπούρης, αυτουργός ανθρωποκτονιών (µιας
τετελεσµένης και πολλών εν απόπειρα) και παρανόµου οπλοφορίας δια
πολεµικού όπλου.
14) Ευάγγελος Κων. Μαντζώρος, Ανθυπίλαρχος τότε τεθωρακισµένων,
αυτουργός αποπειρών ανθρωποκτονίας και επικινδύνων σωµατικών
βλαβών (κατάθ. υπ’ αριθµ. 241 και 242).
15) Υπίλαρχος Μιχαήλ Γουνελάς, Ανθυπασπιστής Λάµπρος
Κωνσταντέλλος, Αξιωµατικοί του ΚΕΤΘ, λαβόντες µέρος εις την κατά
του Πολυτεχνείου επιχείρησιν. Φέρονται ως αυτουργοί ή ηθικοί
αυτουργοί αποπειρών αυτοκτονίας και επικινδύνων σωµατικών βλαβών
(καταθέσεις υπ’ αριθµ. 72, 76 και 116).
16) Αστυφύλαξ υπό στοιχεία Λ 21 Ηλίας Καραδήµας και δεύτερος
τοιούτος υπό το µικρόν όνοµα Νικόλαος, εκτελούντες υπηρεσίαν εν τω
Ρυθµιστικά) Κέντρω Αθηνών την νύκτα της 16ης προς 17ην Νοεµβρίου
1973, τυγχάνουν συναυτουργοί µετ’ άλλων αγνώστων,
ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως και επικινδύνων σωµατικών βλαβών εις
βάρος τραυµατιών και των συνοδών τους (καταθ. υπ’ αριθµ. 72, 76 και
116).
17) Βασίλειος Γεωργίου Μπουκλάκος, τότε ∆ιοικητικός ∆ / ντής του
Ρυθµιστικού, απλούς συνεργός, δια της παροχής υλικής και ψυχικής
συνδροµής, εις τους υπό στοιχ. 15 κατηγορουµένους και αυτουργός
παρανόµου οπλοφορίας, απειλών και βλασφηµίας εις βάρος των
τραυµατιών και των συνοδών του.
18) ∆ηµήτριος Κων. Κατσούλης, Ταγµατάρχης Χωροφυλακής, τότε
στέλεχος της ΚΥΠ, απλούς µεν συνεργός του υπό στοιχ. 3 ηθικού
αυτουργού, δια της παροχής θετικής εις αυτόν συνδροµής εν των
πλαισίω της αρµοδιότητος τους και απλούς οµοίως συνεργός των
γνωστών και αγνώστων εγκληµατιών εν τη διαπράξει ανθρωποκτονιών
και σωµατικών βλαβών, δια παραλείψεως ως ανωτέρω της τοιαύτης
συνδροµής του εκδηλωθείσης.
19) ∆ηµήτριος Παναγ. Πίµπας, αυτουργός προκλήσεων εις διάπραξιν
κακουργήµατος ή πληµµελήµατος.
20) Ο υπ’ αριθµ. 472 αστυφύλαξ (κατάθ. υπ’ αρ. 229), αυτουργός
απόπειρας ανθρωποκτονίας νεαρού µαθητού έµπροσθεν του
Μητροπολιτικού Ναού την 17-11-1973.
21) Αγνώστων στοιχείων αστυφύλαξ του Γ’ Αστυνοµικού Τµήµατος,
ευρισκόµενος εν υπηρεσία περί ώραν 14.30 της 17-11-1973 αυτουργός
επικινδύνου σωµατικής βλάβης εις βάρος του ∆ηµοσθένους Σαµούρη,
ιατρού (καταθ. υπ’ αριθµ. 145), µεταβάντος αυτόθι κατά την
διαδικασίαν παραλαβής του νεκρού αδελφού του.
22) Ιωάννης Νικ. Καλύβας, Υπαστυνόµος, αυτουργός επικινδύνων
σωµατικών βλαβών εις βάρος των εξερχόµενων του Πολυτεχνείου
σπουδαστών (κατάθ. Θεοδ. Καλούδη, υπ’ αριθµ. αρ. 104).
23) Σάκης Ταµπούρης, Ιωάννης Κουρής και Σωτήριος Νάνος,
αρχιφύλακες του ΛΖ’ Αστυνοµικού Τµήµατος, συναυτουργοί
επικινδύνου σωµατικής βλάβης, εις βάρος του Ιωάννου Χρα (κατάθ. υπ’
αριθ. 142).
24) Πλήθος αγνώστων δραστών όλων των αναφερθεισών πράξεων,
µεταξύ των στρατιωτών, αστυνοµικών και απλών πολιτών.
……………………………………………………………………………………………………….
Εν Αθήναις τη 14 Οκτωβρίου 1974 Ο ενεργήσας την προκαταρκτικών
εξέτασιν Εισαγγελεύς
∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΣΕΒΑΣ
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΥΣ ΠΡΩΤΟ∆ΙΚΩΝ
