Της Άντας Ψαρρά-Εφημερίδα των Συντακτών
Το μεγάλο σκάνδαλο των μυστικών κονδυλίων του ΥΠΕΞ δεν είναι απλά τα ιλιγγιώδη ποσά που δόθηκαν επί δεκαετίες. Το σκάνδαλο είναι ότι οι μυστικές δαπάνες που υποτίθεται ότι προορίζονταν για την υπεράσπιση των εθνικών θεμάτων στο εξωτερικό –και ακριβώς για τον λόγο αυτό– ήταν και μυστικές και απόρρητες, δόθηκαν με τα τσουβάλια κυρίως από τη Ν.Δ. στο εσωτερικό της χώρας! Ουδείς λόγος υπήρχε να δοθούν και ουδείς λόγος να είναι απόρρητες.
Το πάρτι ήταν συνεχές, οι τρόποι παράκαμψης των ελέγχων ιδιαίτερα ευφάνταστοι, ενώ όταν το θέμα έφτανε σε ονοματεπώνυμα –κατά κύριο λόγο– δημοσιογράφων, όλες οι έρευνες πήγαιναν στο αρχείο. Ο νόμος 3566/ 2007 δεν έκανε τίποτε άλλο παρά να αναθέτει σε πρόσωπα (συνήθως διπλωμάτες) της εμπιστοσύνης του εκάστοτε ΥΠ.ΕΞ. τον ρόλο του ελέγχου στα παραστατικά, τα οποία αμέσως μετά καταστρέφονταν. Σύμφωνα με εύστοχο δημοσίευμα του ISKRA (3/1/2018), «Κάποιοι διπλωμάτες, μάλιστα, με σκωπτική διάθεση την αποκαλούσαν “επιτροπή εκκαθάρισης” ή αλλιώς “επιτροπή καταστροφής στοιχείων και συσκότισης”».
Κονδύλια υπέρ φανατισμού
Σειρά ερευνών του «“Ιού” της Ελευθεροτυπίας», την εποχή που υπήρχε η μεγάλη αναταραχή για τα κονδύλια που εξασφάλιζαν την απαραίτητη δημοσιογραφική στράτευση στα λεγόμενα εθνικά θέματα, ανέδειξαν με ποιο τρόπο φανατίστηκε η κοινή γνώμη για το λεγόμενο μακεδονικό ζήτημα. Ενας βασικός μηχανισμός παραγωγής της εθνικιστικής έξαρσης του 1992 υπήρξαν τα διαβόητα μυστικά κονδύλια του ΥΠ.ΕΞ. Χάρη σ’ αυτά, μια μεγάλη μερίδα δημοσιογράφων «ενθαρρύνθηκε» να υιοθετήσει την πιο αδιάλλακτη, ανιστόρητη και πολιτικά καταστροφική «πατριωτική» γραμμή, για ένα ζήτημα που μέχρι τότε ουδόλως απασχολούσε τους πολίτες.
Οπως αποκαλύφθηκε τα επόμενα χρόνια, οι απόρρητες δαπάνες της «Υπηρεσίας Ενημέρωσης» του ΥΠ.ΕΞ. επί υπουργίας Σαμαρά εκτινάχθηκαν στα ουράνια (από 194 εκατομμύρια δρχ. το 1990 σε 714 εκατομμύρια το 1991 και σε 290 κατά το πρώτο τρίμηνο του 1992), για να ξεφουσκώσουν δραστικά μετά την αποπομπή του (μόλις 35 εκατομμύρια για το υπόλοιπο 1992).
Ανάλογη πορεία ακολούθησαν και οι «απόρρητες δαπάνες» που διατέθηκαν «με εντολή του κ. υπουργού», το συνολικό ύψος των οποίων επί Α. Σαμαρά έφτασε το 1.981.735.000 δρχ. Παρόλο που το ζήτημα των «μυστικών κονδυλίων» αναδείχθηκε σε μείζον πολιτικό θέμα της εποχής, ελάχιστα ήρθαν τελικά στο φως, καθώς ο Σαμαράς φρόντισε να καταστρέψει –για λόγους «εθνικής ασφαλείας» (;)– όλα τα σχετικά παραστατικά πριν παραδώσει το υπουργείο.
Τα μυστικά κονδύλια του «Μακεδονικού»
Οι διαμάχες μεταξύ Κων/νου Μητσοτάκη και Αντώνη Σαμαρά το 1992, που οδήγησαν στην αποπομπή του δεύτερου από το ΥΠ.ΕΞ., άφησαν σκοτεινό το κομμάτι που αφορούσε τα μυστικά κονδύλια. Και αυτό, παρά το γεγονός ότι για την εξιχνίαση ασχολήθηκαν η κυβέρνηση, η εισαγγελία του Αρείου Πάγου και η ΕΣΗΕΑ. Τα ποσά σύμφωνα με την πλευρά Μητσοτάκη ξοδεύτηκαν σε εκδότες και δημοσιογράφους, με στόχο την προσωπική προβολή του φιλόδοξου ΥΠ.ΕΞ., ενώ η πλευρά Σαμαρά κατηγορούσε τον Κων/νο Μητσοτάκη για εκστρατεία λάσπης, υποστηρίζοντας ότι με εθνοφελή (!) τρόπο είχε χειριστεί αυτά τα κονδύλια.
Σε κάθε περίπτωση, μικρή σημασία είχαν τα επιχειρήματα των δύο πλευρών δεδομένου ότι πριν αναλάβει ο ίδιος ο Μητσοτάκης το ΥΠ.ΕΞ. (13.4.1992) είχαν καταστραφεί τα παραστατικά. «Τα τελευταία παραστατικά για δαπάνες 603 εκατ. δρχ. είχαν καταστραφεί, σύμφωνα με δήλωση του κ. Σαμαρά, στις 17.3.1992. Το μόνο που έμενε για να διερευνηθεί η υπόθεση ήταν οι συνολικές δαπάνες και οι μαρτυρίες των ανθρώπων που είχαν χειριστεί τη χρηματοδότηση αυτή. Ομως αυτοί οι άνθρωποι ήταν οι έμπιστοι κάθε πλευράς. Ο Μανώλης Καλαμίδας του κ. Σαμαρά και ο Δημήτρης Αβραμόπουλος του κ. Μητσοτάκη» («Ελευθεροτυπία», 13.12.2009).
Η υπόθεση είχε έρθει στο φως υπό τη μορφή σκανδάλου μετά την πτώση της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Ο νέος ΥΠ.ΕΞ. (αργότερα ΠτΔ) Κ. Παπούλιας, μόλις ανέλαβε, είχε αναθέσει διενέργεια ΕΔΕ σε πρώην δικαστικό, η οποία δεν κατέληξε σε συγκεκριμένο καταλογισμό ευθυνών, αλλά μόνο σε καταγραφές ποσών ανά έτος, με μεγάλη αυξητική τάση και πάντα υπερβαίνοντας κατά πολύ τις αρχικές πιστώσεις. Το 1993 δαπανήθηκαν 7 δισ. δραχμές μέχρι την ημέρα των εκλογών, ενώ η αρχική πίστωση ήταν 4 δισ. δραχμές. Κανείς δεν είχε παράπονο!
Κωνσταντίνος Μητσοτάκης
Ο ίδιος ο Κων/νος Μητσοτάκης είχε δηλώσει (10.3.1994) ότι τα «μόνα σημαντικά μυστικά κονδύλια προέρχονται από το υπουργείο Εξωτερικών». Περιέγραφε στα όργανα των δημοσιογράφων που τον επισκέφτηκαν την «άσχημη» κατάσταση που βρήκε στο υπουργείο Εξωτερικών, όταν ανέλαβε ο ίδιος, αφού στα ταμεία είχαν μείνει στο τέλος του χρόνου 40-48 εκατ. δρχ., ενώ μεγάλα ποσά (από τα μυστικά κονδύλια που είχαν διογκωθεί υπέρμετρα) είχαν διοχετευθεί σε άγνωστους παραλήπτες, χωρίς να υπάρχουν τα σχετικά δικαιολογητικά. «Εκπληκτος πληροφορήθηκα ότι το σύστημα είχε αλλάξει» είπε. «Ετσι, ο υπουργός Εξωτερικών μπορούσε να διαθέτει όπου ήθελε μυστικά κονδύλια, ενώ ο έλεγχος γινόταν από μια τριμελή επιτροπή που επίσης διοριζόταν από τον ίδιο τον υπουργό. Τα σχετικά έγγραφα καταστρέφονταν δύο φορές το χρόνο».
Τότε ο Μητσοτάκης ζητάει να αλλάξει ο τρόπος διάθεσης των μυστικών κονδυλίων, ενώ ταυτόχρονα ανακαλύπτει ότι 1 δισ. δραχμές πήγαν για διαφήμιση! Κανείς ποτέ δεν έμαθε όμως τους πραγματικούς αποδέκτες. «Υπάρχει θέμα κακής διαχείρισης μυστικών κονδυλίων. Εγινε υπέρμετρη χρήση δαπανών. Γνωρίζω ανθρώπους, δημοσιογράφους, που έπαιρναν χρήματα. Σε μετρητά. Υπήρχε ένα τσουβάλι με χαρτονομίσματα. Για την ακρίβεια, ήταν μια μαύρη νάιλον σακούλα, σαν αυτές που βάζουν τα σκουπίδια. Ηταν γεμάτη πεντοχίλιαρα. Από εκεί έπαιρναν χρήματα και τα μοίραζαν». Ανέφερε μάλιστα τότε συγκεκριμένα πρόσωπα που γνώριζαν αυτή τη διαδικασία, ενώ τόνιζε ότι «τα χρήματα δόθηκαν κυρίως για προπαγάνδα γύρω από το όνομα της Μακεδονίας. Ομως, αντί η προπαγάνδα να γίνει προς τα έξω, γινόταν προς τα μέσα».
Αντώνης Σαμαράς
Από την πλευρά του, ο Αντώνης Σαμαράς, ερωτώμενος στο πλαίσιο των ερευνών, είχε απαντήσει ότι στα ποσά που εμφανίζονται σαν έξοδα της Υπηρεσίας Ενημέρωσης περιλαμβάνονται διάφορες άλλες δαπάνες του υπουργείου Εξωτερικών, οι οποίες για καθαρά πρακτικούς λόγους καταχωρίζονταν στα κονδύλια της «ενημέρωσης».
Είπε ακόμα ότι, αν ήθελε, όπως κυκλοφόρησε στα μέσα ενημέρωσης, να διαθέσει χρήματα σε δημοσιογράφους, προκειμένου να εξασφαλίσει την προσωπική του προβολή, θα μπορούσε να το κάνει από το κονδύλι των 2 δισ. δρχ. που είχε στην απόλυτη διάθεσή του ως υπουργός, αφού τα χρήματα αυτά ο εκάστοτε υπουργός Εξωτερικών τα διαχειρίζεται προσωπικά ο ίδιος, χωρίς να είναι υποχρεωμένος να ανακοινώσει πού διατέθηκαν. Χαρακτήρισε ψεύδη τα όσα είπε ο κ. Μητσοτάκης και τα απέδωσε σε προσπάθεια του τελευταίου να τον εκθέσει πολιτικά.
Δημήτρης Αβραμόπουλος
Απαντήσεις όμως κλήθηκε τότε να δώσει και ο Δ. Αβραμόπουλος στα πρωτοβάθμια όργανα των δημοσιογράφων: «Κατά την περίοδο που ήμουν εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών και διηύθυνα την υπηρεσία Ενημέρωσης και με βάση τα υπάρχοντα δικαιολογητικά δεν διετέθησαν χρήματα σε δημοσιογράφους, με εξαίρεση μικρές αμοιβές της τάξεως περίπου των 15.000 δρχ., για συνεργασίες με έντυπο που εκδίδετο με ευθύνη του υπουργείου Εξωτερικών. Σε ερώτηση εάν κατά την περίοδο που ήμουν εκπρόσωπος γνώριζα ή άκουσα ότι δόθηκαν λεφτά επί υπουργίας Σαμαρά, απήντησα: “Κατηγορηματικά” δηλώνω ότι δεν ήμουν καν σε θέση να γνωρίζω».
Ε, όχι και ονόματα!
Αμέσως μετά τις εκλογές της 10ης Οκτωβρίου του 1993 υπήρξαν δημοσιεύματα σε μεγάλο μέρος του Τύπου για την ύπαρξη καταλόγου δημοσιογράφων και εντύπων που είχαν γίνει αποδέκτες σημαντικών ποσών από τα μυστικά κονδύλια του υπουργείου Εξωτερικών. Τα δημοσιεύματα αυτά προκάλεσαν ειδικές έρευνες από την κυβέρνηση, τη Δικαιοσύνη και τα όργανα της ΕΣΗΕΑ.
Στη συνέχεια η υπόθεση τέθηκε στο γνωστό αρχείο, ενώ ο φάκελος ξανάνοιξε επί κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ στις 8.11.1994 με καταθέσεις διευθυντών των γραφείων των πρώην ΥΠ.ΕΞ., οι οποίοι με δύο λόγια δεν ήξεραν τίποτα ενώ οι οι φάκελοι με τις σχετικές αποδείξεις αυτών που τα έπαιρναν καταστράφηκαν. Γεγονός πέραν πάσης αμφιβολίας είναι ότι ήταν απίθανο να έχουν ξεχάσει όλοι όσοι κατέθεσαν όλα τα ονοματεπώνυμα εκδοτών και δημοσιογράφων που αμείφθηκαν πλουσιοπάροχα για τον πατριωτισμό τους. «Μου εδόθη η εντύπωση, θα μπορούσα να πω η βεβαιότητα, ότι ήταν αρκετοί» είχε δηλώσει ο τότε γενικός διευθυντής του Πολιτικού Γραφείου του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Ο φάκελος στη συνέχεια «σφραγίστηκε».
Απαντώντας στον βουλευτή του ΚΚΕ Στρατή Κόρακα, ο Γιώργος Παπανδρέου (1994) –με την ιδιότητα του υφυπουργού Εξωτερικών– περιέγραφε την απόλυτη αδυναμία ελέγχου αυτών των κονδυλίων: «Μια από τις πρώτες ενέργειες του υπουργού Εξωτερικών κ. Παπούλια, αφ’ ότου ανέλαβε τα καθήκοντά του, ήταν να διατάξει ΕΔΕ για να διερευνηθούν τα όσα είδαν το φως της δημοσιότητας. Δυστυχώς, κύριε Κόρακα, λόγω παντελούς έλλειψης στοιχείων, έστω και ενδεικτικών, στους οικείους φακέλους του αρχείου του ΥΠ.ΕΞ., η ΕΔΕ δεν στάθηκε δυνατόν να επαληθεύσει τίποτα από τα όσα έχουν λεχθεί γύρω από αυτή την υπόθεση του χρηματισμού των δημοσιογράφων. Είναι γνωστό ότι ο σημερινός νόμος αναγνωρίζει στο υπουργείο Εξωτερικών ειδικές δαπάνες ή αλλιώς κονδύλια απορρήτων εθνικών δαπανών και αυτός είναι ο Ν. 419/76. Σύμφωνα με διάταξη του νόμου αυτού, ο έλεγχος της δαπάνης για απόρρητη εθνική ανάγκη ενεργείται υπό της “προκαλεσάσης ταύτην αρμοδίας υπηρεσίας”. Η χρηστή διαχείριση των κονδυλίων αυτών επαφίεται στον πατριωτισμό της πολιτικής ηγεσίας».
Στις 27.7.1995 το Πρωτοβάθμιο Πειθαρχικό Συμβούλιο της ΕΣΗΕΑ απευθύνθηκε στον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου και ζήτησε να ενημερωθεί για το περιεχόμενο του φακέλου, επειδή στον Τύπο είχαν διαρρεύσει πληροφορίες, σύμφωνα με τις οποίες είχαν εντοπιστεί 15 ονόματα δημοσιογράφων «που είχαν κάποια σχέση με τα μυστικά κονδύλια, έστω και με τρόπο μη αξιόποινο, δημιουργώντας όμως την εντύπωση στην κοινή γνώμη και στον δημοσιογραφικό κόσμο ότι κάτι υπάρχει που δεν αποκαλύπτεται». Η απάντηση του Αρείου Πάγου στο αίτημα αυτό ήταν αρνητική. Ο φάκελος «μυστικά κονδύλια» παρέμεινε απόρρητος!
Μυστικών κονδυλίων… συνέχεια
Το 2011, ο τότε κυβερνητικός εκπρόσωπος Ηλίας Μόσιαλος, μιλώντας στον ραδιοφωνικό σταθμό «Real Fm», σημείωσε ότι δεν υπάρχουν δυστυχώς αποδεικτικά στοιχεία, καθώς το απόρρητο της διαδικασίας επέβαλλε να μην τηρούνται αποδείξεις. Συμπλήρωνε, δε, ότι το θέμα δεν είναι δημοσιονομικό αλλά συμβολικό, λέγοντας ότι οι συγκεκριμένοι κωδικοί δεν χρησιμοποιήθηκαν από τον Οκτώβριο του 2009 και μετά: «Επί κυβέρνησης Νέας Δημοκρατίας, το 2006, διατέθηκαν ακόμα και 673.000 ευρώ, όταν ο προϋπολογισμός των κονδυλίων άγγιζε τα 150 με 170.000 ευρώ».
Σε άρθρο του στην «Ελευθεροτυπία» 13/2/2011, ο Τάσος Τσακίρογλου έγραφε: «Σε μια περίοδο κατά την οποία η μαζική περικοπή κονδυλίων για λειτουργικές δαπάνες από το υπουργείο Εξωτερικών έχει οδηγήσει πρεσβείες και προξενεία σε πολλές χώρες να μετατραπούν σε “προβληματικές επιχειρήσεις” που δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις στοιχειώδεις υποχρεώσεις τους, τα περίφημα “μυστικά κονδύλια” διπλασιάζονται.
Πέρσι στον κωδικό 0896 του προϋπολογισμού του ΥΠ.ΕΞ. για τις “απόρρητες δαπάνες” αναγράφονταν 18 εκατομμύρια ευρώ, γεγονός που είχε διαφημίσει τότε ως σημαντική περικοπή η ηγεσία του. Φέτος, ωστόσο, εν μέσω σκληρής δημοσιονομικής λιτότητας, το ποσό ανέβηκε στα 34 εκατομμύρια, τα οποία εγκρίθηκαν εκτός Βουλής με Κοινή Υπουργική Απόφαση και κατεβλήθησαν άμεσα.
Η αιτιολογία ήταν πως πρόκειται για “πλασματική” απεικόνιση, λόγω της αλλαγής του τρόπου που καταρτίζεται ο φετινός προϋπολογισμός. Ετσι, σύμφωνα με το υπουργείο, έγινε μεταφορά από άλλους κωδικούς. Ωστόσο, έμεινε αναπάντητο το κρίσιμο ερώτημα ποιοι κωδικοί μεταφέρθηκαν (δηλαδή σε τι ακριβώς αναφέρονται) και με ποιο κριτήριο συμπεριελήφθησαν στα “μυστικά κονδύλια”». Τα επόμενα χρόνια, οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ με υπομνήματα στους οικονομικούς εισαγγελείς και ερωτήσεις στη Βουλή ρωτούσαν (χωρίς αποτέλεσμα) να μάθουν τουλάχιστον το ύψος των κρυφών κονδυλίων που εκτοξεύτηκαν και μέσα στα χρόνια της κρίσης.
Το 2017 ο Νίκος Κοτζιάς με τον Νόμο περί Τροποποίησης του Κώδικα του Οργανισμού του ΥΠ.ΕΞ. όρισε ότι η τριμελής επιτροπή του ΥΠ.ΕΞ. θα πηγαίνει τα έγγραφα με τις απόρρητες δαπάνες του ΥΠ.ΕΞ. στη Βουλή. Θα τα παραλαμβάνει η Επιτροπή, θα τα διαβάζει, θα αποφασίζει και τα έγγραφα επιτόπου θα επιστρέφουν στο ΥΠ.ΕΞ., όπου στη συνέχεια στον προβλεπόμενο χρόνο θα καταστρέφονται. Αντί, λοιπόν, να διαμαρτύρεται σήμερα η Ν.Δ. και ειδικά η Ντόρα Μπακογιάννη, δεν έχουν παρά να ανατρέξουν όχι στα έργα αλλά στα λόγια του Κων/νου Μητσοτάκη.
