Ακούγεται σαν επιστημονική φαντασία: Ενα ερευνητικό πρόγραμμα που χρηματοδοτείται από την αμερικανική κυβέρνηση σκοπεύει να δημιουργήσει έντομα που θα φέρουν ιούς και τα οποία, κυκλοφορώντας σε τεράστιους αριθμούς, θα βοηθήσουν τις καλλιέργειες, όπως το καλαμπόκι και τις ντομάτες, να καταπολεμήσουν απειλές όπως τα παράσιτα, η ξηρασία ή η ρύπανση.
Το τετραετές ερευνητικό πρόγραμμα, που έχει χρηματοδοτηθεί με 45 εκατομμύρια δολάρια, αποκαλείται «Εντομα Σύμμαχοι» και τέθηκε σε εφαρμογή το 2016.
Την περασμένη εβδομάδα πέντε Ευρωπαίοι ερευνητές με δημοσίευμά τους στο περιοδικό Science έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου για το συγκεκριμένο πρόγραμμα προειδοποιώντας ότι, εάν αποβεί επιτυχής η τεχνική που θα αναπτυχθεί, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί κακόβουλα, ακριβώς αντίθετα από το αποτέλεσμα που ισχυρίζεται ότι επιδιώκει. Κι αυτό διότι, πέρα από την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των καλλιεργειών, τα έντομα θα μπορούσαν επίσης να μεταφέρουν ιούς που καταστρέφουν τα φυτά.
Και πρέπει να σημειωθεί ότι ένα από τα κύρια είδη που στοχεύουν στην έρευνα είναι ο αραβόσιτος, μια βασική πηγή διατροφής για εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους στη Λατινική Αμερική και την Αφρική.
Με άλλα λόγια, αυτή η τεχνολογία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως βιολογικό όπλο, λόγος για τον οποίο η συγκεκριμένη έρευνα μπορεί να αποτελεί παραβίαση του διεθνούς δικαίου και συγκεκριμένα της Σύμβασης Βιολογικών Οπλων (BWC) του ΟΗΕ, καθώς η προσπάθεια δεν είναι και τόσο διαφορετική από τον σχεδιασμό απαγορευμένων βιολογικών όπλων.
Χρηματοδοτούμενο από έναν ερευνητικό βραχίονα του αμερικανικού στρατού, την Υπηρεσία Ερευνας Προηγμένων Αµυντικών Προγραµµάτων, γνωστή ως DARPA, το «Εντομα Σύμμαχοι» επιδιώκει να χρησιμοποιήσει έντομα παράσιτα για να μολύνουν καλλιέργειες με ειδικούς γενετικά τροποποιημένους ιούς που έχουν κατασκευαστεί για να μεταβάλουν τα χρωμοσώματα σε ώριμα φυτά εντός μιας καλλιεργητικής περιόδου, ώστε να τα καταστήσουν ανθεκτικά σε ασθένειες ή ξηρασία.
Ουσιαστικά πρόκειται για μια γονιδιακή θεραπεία για καλλιέργειες.
Ο στόχος, λέει η DARPA, είναι να βρεθεί ένας νέος τρόπος προστασίας των καλλιεργειών από αναδυόμενες απειλές. Πρόκειται για ταχύτερη και πιο ευέλικτη προσέγγιση από την ανάπτυξη νέων ποικιλιών στο εργαστήριο, κάτι που μπορεί να διαρκέσει χρόνια, υποστηρίζει η DARPA και περιγράφει την έρευνα ως μέθοδο βελτίωσης της ασφάλειας των καλλιεργειών.
Ωστόσο, οι επικριτές καταγγέλλουν ότι «το πρόγραμμα μπορεί να θεωρηθεί ευρεία προσπάθεια να αναπτυχθούν βιολογικοί παράγοντες και τα μέσα μετάδοσής τους για εχθρικούς σκοπούς». Η BWC είναι ξεκάθαρα διατυπωμένη, απαγορεύοντας την ανάπτυξη οποιωνδήποτε βιολογικών παραγόντων «που δεν έχουν αιτιολόγηση προφυλακτικών, προστατευτικών ή άλλων ειρηνικών σκοπών», επισημαίνουν. Είναι δύσκολο να δούμε μια τέτοια δικαιολογία για το «Εντομα Σύμμαχοι», υποστηρίζουν, επειδή η μέθοδος είναι δύσκολο να ελεγχθεί και είναι απίθανο να επιτραπεί σε καιρό ειρήνης.
Εκτός αυτού, υπάρχει ένας ευκολότερος τρόπος για την εισαγωγή ιών στα φυτά: ο ψεκασμός. Αντ’ αυτού, χρησιμοποιούν έντομα, που σημαίνει ότι προκειμένου να χρησιμοποιηθούν οι γενετικοί παράγοντες για να ανταποκριθούν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, θα πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος να διανεμηθούν ζωντανά εκατομμύρια μολυσμένα έντομα σε αγρότες σε όλη τη χώρα.
Εξάλλου, μόλις σχεδιαστεί ένας ιός που εξαπλώνεται από τα έντομα, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς στη συνέχεια θα ελεγχθεί. Συν τοις άλλοις, δεν θα έχει κυκλοφορήσει μόνο ένας μεταδοτικός ιός, αλλά θα έχει απελευθερωθεί μια ασθένεια.
«Είναι πολύ πιο εύκολο να αναπτυχθεί ένα βιολογικό όπλο από το να αναπτυχθεί κάτι που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στη γεωργία. Εχουμε ιούς που μπορούν να τροποποιήσουν γενετικά ένα φυτό ή ακόμα και ένα ποντίκι. Αλλά κανείς δεν πρότεινε ποτέ να τους διασκορπίσει στο περιβάλλον. Αυτό είναι που κάνει το πρόγραμμα μοναδικό», αναφέρουν οι ίδιοι.
«Το πρόγραμμα είναι κατά κύριο λόγο κακή ιδέα, διότι οι προφανείς απλουστεύσεις του σχεδίου εργασίας με την ήδη υπάρχουσα τεχνολογία μπορούν να δημιουργήσουν προβλέψιμα και ταχείας δράσης όπλα, μαζί με τους τρόπους μετάδοσής τους, ικανά να απειλήσουν ουσιαστικά οποιοδήποτε είδος καλλιέργειας», επισημαίνουν.
Το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών δήλωσε ότι η έρευνα προορίζεται για ειρηνικούς σκοπούς και δεν παραβιάζει τη Σύμβαση Βιολογικών Οπλων, ενώ το υπουργείο Γεωργίας τόνισε ότι επιστήμονές του συμμετέχουν στην έρευνα, η οποία διεξάγεται σε περιορισμένα εργαστήρια.
«Η DARPA δημιούργησε το πρόγραμμα για να προσφέρει νέες δυνατότητες για να προστατεύσει τις ΗΠΑ, συγκεκριμένα την ικανότητα να ανταποκρίνονται γρήγορα στις απειλές για την παροχή τροφίμων. Ενα ευρύ φάσμα απειλών μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την επισιτιστική ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένων της εκ προθέσεως επίθεσης από αντίπαλο, φυσικών παθογόνων και παρασίτων, καθώς και περιβαλλοντικών φαινομένων όπως η ξηρασία και οι πλημμύρες», δήλωσε ο διευθυντής του προγράμματος.
«Η επισιτιστική ασφάλεια είναι εθνική ασφάλεια», πρόσθεσε και υποστήριξε ότι εάν το πρόγραμμά του αναπτύξει με επιτυχία την τεχνολογία των εντόμων, θα εναπόκειται σε άλλους οργανισμούς να αποφασίσουν εάν και πώς θα χρησιμοποιηθεί στον πραγματικό κόσμο.
Ωστόσο, οι επικριτές προειδοποιούν ότι ένα έργο που χρηματοδοτείται από το αμερικανικό υπουργείο Αμυνας και εξακολουθεί να βρίσκεται στο εργαστήριο θα μπορούσε να προκαλέσει μια «βιολογική κούρσα εξοπλισμών» και ότι, ανεξάρτητα από τα πραγματικά κίνητρά του, θα μπορούσε να ωθήσει άλλες χώρες να δημιουργήσουν παρόμοιες τεχνολογίες ικανές να χρησιμοποιηθούν ως βιολογικά όπλα.
Εφημερίδα των Συντακτών
