Είναι μνημείο της παγκόσμιας κληρονομιάς και έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο της φύσης με Προεδρικό Διάταγμα από τον Αύγουστο του 2011. Στη σκιά του εμπνεύστηκαν και συζήτησαν κορυφαίες πνευματικές μορφές της ελληνικής διανόησης, όπως η Έλλη και η Γαλάτεια Αλεξίου, ο Ν. Καζαντζάκης, ο Κ. Βάρναλης, ο Μ .Αυγέρης.
Κι όμως, με την ευθύνη του δήμου Χερσονήσου, έχει στην ουσία παραδοθεί στη χρήση ταβέρνας, ως στοιχείο της “πλατείας της”! Ο λόγος για τον πλάτανο που βρίσκεται στην πλατεία στο Κράσι, ο οποίος είναι ηλικίας 2.400 ετών, έχει περίμετρο 24 μέτρα και είναι από τους μεγαλύτερους στον κόσμο.
Βρίσκεται στο κέντρο της πλατείας, ο γερο-πλάτανος, όπως τον λένε, θεωρείται ο παλαιότερος και μεγαλοπρεπέστερος της Κρήτης. Αποτελεί από μόνος του ένα ολόκληρο οικοσύστημα και είναι πόλος έλξης για τους επισκέπτες του χωριού που έρχονται από μακριά για να τον θαυμάσουν, δίπλα στις όμορφες καμαρωτές βρύσες.
Πλέον ο ιστορικός πλάτανος, με την ευθύνη των υπηρεσιών, αποτελεί απλώς ντεκόρ μιας ταβέρνας που λειτουργεί στην πλατεία…
Το μνημείο περικλείεται από τραπεζοκαθίσματα, παρά τα έγγραφα και τις προειδοποιήσεις της διεύθυνσης Δασών Ηρακλείου.
Διαβάστε τις διαπιστώσεις που έχει κάνει από το 2015 η διεύθυνση Δασών, προειδοποιώντας για το ενδεχόμενο να αποχαρακτηριστεί το μνημείο
Για το θέμα μάς γράφει σχετικά η ιστορικός και αρχαιολόγος Γιούλη Ιεραπετριτάκη
Αγαπητό Candiadoc,
Επιτομή πελατειακών σχέσεων , πατρωνείας ,και περιφρόνησης της ελληνικής νομοθεσίας με μοναδικό στόχο το προσωπικό κέρδος φίλων και ημετέρων και το παραπάνω Μνημείο της Φύσης στο χωριό Κράσι ν.Ηρακλείου για το οποίο αφιερώσαμε 7 χρόνια επίπονων προσπαθειών για το αυτονόητο : Την ανακήρυξή του σε Μνημειακό δέντρο όπως επιτάσσει το Ελληνικό Σύνταγμα και οι Διεθνείς Συνθήκες .Δυστυχώς τίποτε απο τα παραπάνω δεν συγκινεί φαίνεται τους αρμοδίους του Δήμου Χερσονήσου που δώρισαν ως” προίκα” την “επιχείριση -Δέντρο ” στον προσφιλέστατο προς αυτούς επιχειρηματία , με κύριο γνώμονα το ατομικό του κέρδος και όχι την προστασία , την ανάδειξη και την προσεγμένη προβολή του μνημειακού δέντρου τοπόσημο της κοινότητας και ταυτόχρονα ένα μοναδικό πολιτιστικό – αγροτικό τοπίο της κρητικής γης που χρήζει ειδικής προστασίας ,δεδομένου ότι η περιοχή αποτελεί Τόπο Κοινοτικής Σημασίας του Ευρωπαϊκού Δικτύου Natura 2000 .
Ετσι σήμερα φτάσαμε στο σημείο να απειλείται η ίδια η Ανακήρυξη απο τον φορέα Διαχείρισης Δ/ΝΣΗ ΔΑΣΩΝ όπως θα διαβάσετε στο σχετικό έγγραφο γιατί δεν τηρείται καμιά απο τις αρχές της Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης για την προστασία του εξαιρετικού οικοσυστήματος που ανήκει σε όλους και κατ΄επέκτασιν σε ολόκληρη την ανθρωπότητα και όχι σε εκείνους που το αντιμετωπίζουν ως ” ταβερνομάγαζο ” προς ίδιον όφελος .
Το γεγονός ότι ένας τέτοιος οικολογικός -φυσικός -πολιτισμικός θησαυρός αντιμετωπίζεται με τόση απαξίωση( μονοπώλειο και με αόριστη διάρκεια επιχείριση ) απο τους κατ΄εξοχήν υπευθυνους φανερώνει με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο τις προθέσεις τους
Απο την πλευρά μας τονίζουμε ότι η προστασία και η διάσωση των Μνημειακών Δέντρων είναι μονόδρομος .
Η ελληνική πολιτεία ,οι τοπικές κοινωνίες και η επιστημονική κοινότητα έχουν ιερό καθήκον απέναντι σ΄αυτα τα αναπαλλοτρίωτα τεκμήρια της πολιτιστικής μας κληρονομιάς ,
που θα πρέπει να αποτελέσουν παρακαταθήκη για τις γενιές του μέλλοντος . Ο πλάτανος στο Κράσι πρέπει ν αντιμετωπίζεται ως πολιτιστικό αγαθό που ανήκει στο κοινωνικό σύνολο και η σημερινή κακοποίησή του προσβάλλει αναπότρεπτα το δικαίωμα κάθε πολίτη στο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον στην ποιότητα ζωής όλων μας
Με εκτίμηση
Γιούλη Ιεραπετριτάκη, ιστορικός -αρχαιολόγος
Διαβάστε τί είχε γράψει η κ. Ιεραπετριτάκη σε παλιότερο κείμενο που δημοσιεύτηκε στο Candianews
Κοινό πολιτιστικό αγαθό ή μια ακόμη κερδοφόρος επιχείρηση του Δήμου;
Ο λόγος για τον υπερ-αιωνόβιο πλάτανο και Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης* που δεσπόζει στην κεντρική πλατεία του ιστορικού οικισμού Κράσι Πεδιάδος (Δήμος Χερσονήσου ) και σύμφωνα με την Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη συγκαταλέγεται ανάμεσα στα μεγαλύτερα δέντρα της Ευρώπης .
Η περίμετρος του κορμού του στη βάση υπολογίζεται στα 22-25 μ. ενώ το ριζικό του σύστημα εξαπλώνεται κάτω από το οδόστρωμα και η πλούσια κόμη του στεφανώνει όλη την επιφάνεια της πλατείας που δημιουργήθηκε το 1970 με επάλληλες στρώσεις από μπετόν και με την υπερύψωση αναλληματικού τοίχου για την ανάγκη διαμόρφωσης της σημερινής πλατείας .
Εξ αιτίας του μπαζώματος αποκρύφθηκε το εντυπωσιακότερο τμήμα του κορμού του αφ΄ετέρου δε , εμποδίζεται ο αερισμός του ριζικού του συστήματος ,με καταστροφικές συνέπειες για την επιβίωση του εξαιρετικού αυτού δημιουργήματος της κρητικής γης .
Επιπλέον η ακανόνιστη άρδευσή του έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία συνθηκών σόκ στο μεταβολισμό του, καθώς και την ανάπτυξη μυκήτων και ασθενειών που τον επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο.
Μαζί με τις παρακείμενες θολωτές Βρύσες ,ένα από τα σημαντικότερα έργα λαϊκής αρχιτεκτονικής στην Κρήτη , ο πλάτανος αποτελεί το «καμάρι» του χωριού , τοπόσημο της συλλογικής μνήμης , πολιτιστικό τοπίο (ενταγμένο σε περιοχές Natura*) μεγίστης σπουδαιότητας, που χρήζει άμεσης προστασίας , αφού σύμφωνα με την Επιτροπή Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO τα πολιτιστικά τοπία, με την διττή πολιτιστική και φυσική τους ταυτότητα , αποτελούν τους βασικούς πυλώνες μιας βιώσιμης ανάπτυξης για τον 21ο αιώνα .
Η διαχείριση των οικοσυστημάτων αλλά και των πολιτιστικών στοιχείων που εμπεριέχονται σ ΄αυτά αποτελεί πλεονέκτημα αλλά και πρόκληση Πολύ περισσότερο αν αναλογιστούμε τις 7.000.000 θέσεις εργασίας αλλά και τα 60 δις ευρώ ετήσια έσοδα σε ευρωπαϊκό επίπεδο από ανάλογες δράσεις στις 27 .000 προστατευμένες περιοχές.*
Με πιο απλά λόγια ∙ βιώσιμη ανάπτυξη χωρίς την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος είναι αδύνατη!
Για τη σωτηρία λοιπόν του μνημειακού δέντρου που με την υποβλητική του παρουσία «αιχμαλώτισε» και ενέπνευσε στο πνευματικό έργο τους κορυφαίες πνευματικές μορφές της ελληνικής διανόησης Έλλη και Γαλάτεια Αλεξίου, Ν. Καζαντζάκη, Κ. Βάρναλη, Μ .Αυγέρη, όταν τα καλοκαίρια του 1911 -1912 παραθέριζαν όλοι μαζί στο Κράσι*, ξεκίνησε μια καθολική προσπάθειά από το 2006 για το αυτονόητο , στην οποία συμμετείχαν κάτοικοι ,ευαισθητοποιημένοι άνθρωποι ,πολιτιστικοί φορείς , επιστέγασμα του οποίου , και η ποθητή ανακήρυξη του Δέντρου ,σε Μνημείο της Φύσης .
Δυστυχώς οι περιπέτειες του δέντρου δεν σταματούν εδώ καθώς ο Δήμος Χερσονήσου εξακολουθεί ν΄ αντιμετωπίζει το περικαλλές δέντρο , ως κερδοφόρο αγορά αδιαφορώντας για το κοινό αγαθό του τόπου μας που είναι άμεσα συνυφασμένο με την προστασία και την επιβίωση του δέντρου .
Έτσι με κατεπείγουσες διαδικασίες και εκδιώκοντας κυριολεκτικά τον προηγούμενο ενοικιαστή του κοινόχρηστου δημοτικού χώρου ,παραποιώντας την Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη που προέβλεπε τη λειτουργία δημοτικού αναψυκτηρίου, η χρήση του οποίου δεν θα επιβάρυνε την υπόσταση του δέντρου ,εξέδωσε άδεια μαζικής εστίασης ,μετατρέποντας το Μνημείο της Φύσης σ΄ ένα ακόμη «ταβερνομάγαζο» προς εξυπηρέτηση σταθερών πελατειακών σχέσεων .
Έτσι το ιερό δέντρο , «βγήκε στο σφυρί» στην τιμή των 18 .οοο ευρώ ανά σαιζόν και παρεδόθη ως «λάφυρο» στην “βοσκηματώδη “αισθητική του επιχειρείν που φέρει βεβαίως ,την ετικέτα του παραδοσιακού . Ακρωτηριασμένος , άρρωστος ,θαμμένος στο μπετόν , στερημένος από τα ζωογόνα ύδατα της Βρύσης , αποτελεί έμβλημα υποβάθμισης και απαξίωσης προς τη φύση και τον πολιτισμό και ταυτόχρονα , ενδεικτική εικόνα του πως οι υπεύθυνοι του Δήμου , αντιλαμβάνονται την «ανάπτυξιακή» πορεία ιστορικών τόπων και οικισμών της ενδοχώρας.( Αποσελέμης –Σφεντύλι-Αζιλακόδασος)
Παρά το γεγονός ότι τα μνημειακά δέντρα όπως ο μεγαλειώδης πλάτανος στο Κράσι αποτελούν πολύτιμο, οικολογικό, ιστορικό, πολιτισμικό κεφάλαιο, μέγιστη κληρονομιά και παρακαταθήκη απέναντι στις μελλοντικές γενιές, και ως εκ τούτου η προστασία και η διάσωσή τους είναι μονόδρομος για τις τοπικές κοινωνίες που έχουν συνδέσει ποικιλοτρόπως την ιστορία , τις παραδόσεις με αυτά* ο Δήμος Χερσονήσου , επέλεξε μονοπωλιακού τύπου διαχείριση . Σε ποιο ευρωπαϊκό κράτος που σέβεται τις πολιτισμικές, αισθητικές αξίες θα είχε συμβεί κάτι ανάλογο ;
Μέχρι πότε θα περιφρονούν Διεθνείς Συμβάσεις και Οργανισμούς που υποστηρίζουν ότι στην παγκοσμιοποιημένη εποχή μας, ο μεγάλος πόρος της χώρας μας είναι ο τόπος, το έδαφος , το τοπίο και όταν αυτά απαξιώνονται, τότε καταστρέφεται η οικονομία, η κοινωνική ζωή, η ταυτότητα, το «πνεύμα του τόπου».
Ποιές είναι οι προσπάθειες του Δήμου για την προβολή αυτών των σημαντικών πολιτιστικών μνημείων στο Κράσι ώστε οι κάτοικοι να βγουν από την απομόνωση , να αξιοποιήσουν τις περιουσίες τους, και να ευημερήσουν στον τόπο τους ;
Ποια μέτρα προστασίας πήρε για τον οικισμό δεδομένου ότι ανήκει στο Δίκτυο Natura και χρήζει άμεσης προστασίας ;
Ποιοι ωφελούνται από την υποβάθμιση ενός «Μνημείου της Φύσης» σε ταβέρνα ;
Γιατί εγκαταλείφθηκε στην τύχη του αυτός ξακουστός κάποτε «νερότοπος» που έχει τόσα και τόσα να «διηγηθεί» σε όσους θέλουν να δουν να γνωρίσουν κάτι αυθεντικότερο, πέρα από το μοντέλο της λούμπεν ανάπτυξης και αλλοτρίωσης που συναντά κανείς στην παραλιακή των Μαλίων ,ώστε σήμερα να θεωρείται ο πλέον δυσφημισμένος των τουριστικών προορισμών στη Μεσόγειο ;
Θα ΄λεγε κανείς πως κάποιοι αγωνίζονται να μας αποκόψουν από τα βιωματικά μας τοπία τις ρίζες μας , να μας αποξενώσουν από τα τοπία του «είναι μας» , υπηρετώντας με «κρύα καρδιά» την πολιτική της τερατογένεσης της βαρβαρότητας «ολοκαύτωσης» των φυσικών και πολιτιστικών μας πόρων με μοναδικό γνώμονα το ατομικό κέρδος εις βάρος του κοινού αγαθού .
Κι όμως , όπως μαρτυρούν όλα τα στοιχεία, σε μια εποχή αστάθειας και αβεβαιότητας εντός κι εκτός των ευρωπαϊκών συνόρων , η προάσπιση και διαχείριση της πολιτιστικής και φυσικής μας κληρονομιάς αποτελεί μια από τις ισχυρότερες αξίες για το μέλλον των κοινωνιών μας που στοχεύει στην εμπέδωση μιας άλλης κουλτούρας που «βλέπει» στην ολιστική και ισόρροπη θεώρηση του φυσικού και μνημειακού μας πλούτου , τη μόνη στρατηγική διεξόδου από τον «λαβύρινθο» της γενικευμένης , σημερινής κρίσης .
Καθόλου τυχαία έχει διαμορφωθεί μια διεθνής συλλογική ηθική κατά την οποία η προστασία ο σεβασμός κάθε κράτους στα πολιτιστικά αγαθά αποτελούν δημόσιο και διεθνές συμφέρον.
Στο πνεύμα αυτό των σύγχρονων δικαιωμάτων εντάσσεται και το Δικαίωμα στο πολιτιστικό περιβάλλον που κατοχυρώνεται υπέρ παντός φυσικού προσώπου Έλληνα ή αλλοδαπού και δεν ταυτίζεται με ατομικά συμφέροντα . Δικαίωμα που καλλιεργεί και επιδιώκει νέες αντιλήψεις για την οικονομία ,τη χωροταξία ,επιβάλλοντας την κρατική επέμβαση στην κερδοσκοπική δραστηριότητα των ιδιωτών , ώστε να μη θίγονται τα αγαθά αυτά .*
Κι αν ύστερα απ΄όλα τα παραπάνω , αναρωτηθεί κανείς γιατί όλα ετούτα ,είναι τόσο σπουδαία η απάντηση έχει ως εξής : Γιατί εκτός του ότι αποτελούν τα σπουδαιότερα ιστορικά αρχεία που διαθέτουμε γύρω από την ταυτότητα των ανθρώπων που οργάνωσαν τη ζωή τους στον συγκεκριμένο τόπο και χρόνο , τα πολιτιστικά τοπία , μας διηγούνται για τα «έργα και τις ημέρες» , για τις δοξασίες ,τις πεποιθήσεις ,τις ασχολίες, τα κατορθώματά τους ∙ μας εξηγούν με μαγικό τρόπο την ιστορία και προσδιορίζουν τον άνθρωπο.
Μας υπενθυμίζουν πως δέντρα όπως ο πλάτανος στο Κράσι , ήσαν αντικείμενα λατρείας σεβασμού από τον παλαιό άνθρωπο ∙ ιερά κατοικητήρια θεών, σύμβολα ευγονίας, αθανασίας και θεοφάνειας, άμεσα ταυτισμένα με το πεπρωμένο τόπων και ανθρώπων. Για την αντοχή αυτών των πεποιθήσεων στο χρόνο μας «μιλούν» οι παραστάσεις δενδρολατρείας στα περίφημα μινωϊκά δαχτυλίδια ,τα σημερινά αφιερώματα στο βυζαντινό μοναστήρι της Παλιανής ,η λαϊκή Μούσα ,οι θρύλοι και οι παραδόσεις όπου το δέντρο τοποθετείται στην οριακή ζώνη ανάμεσα στο φυτικό και ζωϊκό βασίλειο ∙ άρα κοντά στο θεϊκό .
Κι ακόμη περισσότερο στις μέρες μας και ύστερα από τη λυσσαλέα επίθεση που δέχτηκε η ελληνική επικράτεια από την αλόγιστη κατασπατάληση της φύσης , μας επιβάλουν να συνειδητοποιήσουμε πως η ιδέα της καθυπόταξης της φύσης από τον σύγχρονο άνθρωπο έχει μετατραπεί πλέον σε διαρκή απειλή.
Μας «καλούν» λοιπόν να θέσουμε τέλος στην ψευδαίσθηση της ατομική διαφυγής επανακαλύπτοντας την αυτόνομη αξία των πολιτιστικών αγαθών , τη σπουδαιότητα της διαχρονικής τους υπόστασης , έναντι της εφήμερης ανθρώπινης παρουσίας και τα σεβόμαστε ∙ να τα προστατεύουμε πέρα από τη χρηστική τους αξία γιατί δεν έχουν ιδιοκτήτες ∙ απλά ανήκουν στην ανθρωπότητα .
*Π.Δ(Φ.Ε.Κ) 24-9-2011)
*Το Κράσι και η ευρύτερη περιοχή της οροσειράς Δίκτη (οροπέδιο Λασιθίου, Καθαρό, Σελένα, Σελέκανος, Χαλασμένη Κορυφή) αποτελούν Τόπο Κοινοτικής Σημασίας ( SCI ) του ευρωπαϊκού δικτύου NATURA 2000 , της Οδηγίας 94/43 ΕΟΚ με κωδικό GR-4320002 η οποία καταλαμβάνει έκταση 34.007,17 ha .Το δίκτυο αριθμεί 419 περιοχές προστασίας στην Ελλάδα και 27 .000 περιοχές σε πανευρωπαϊκό επίπεδο
*Διακήρυξη της Στυμφαλίας : Πολιτιστικά τοπία σε περιοχές Νατούρα 2000
*Το Κράσι τόπος καταγωγής της λόγιας οικογένειας Αλεξίου αποτελούσε στις αρχές του αιώνα αγαπημένο παραθεριστικό θέρετρο τόσο για τους ίδιους όσο και για τα φιλικά τους πρόσωπα Για τη διαμονή της παρέας στο Κράσι βλ .¨Ελλη Αλεξίου, Για να γίνει μεγάλος» εκδ.Καστανιώτη & Στ. Αλεξίου «Μικρό Αφιέρωμα» από τις ίδιες εκδόσεις .
*Το δικαίωμα του πολίτη στο πολιτιστικό περιβάλλον Γ.Σκουλάς –Δέσποινα Σκουλά ,Το Βήμα των Κοινωνικών Επιστημών ,Τόμος ΙΕ, τεύχος 60, 2011
Τάχος , Α. Δίκαιο Προστασίας Περιβάλλοντος 1998 ,σελ.45
* Θεοχ. Ζάγκας Πρόεδρος Τμ .Δασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος Α.Π.Θ «Μνημειακά Δεντρα :Προκλήσεις και προοπτικές διαρκούς ευημερίας» Ημερίδα στο Κράσι 6/8/2016
