Το ένα τρίτο των κρατών-μελών της ΕΕ έκανε εξαγωγές όπλων προς τη Ρωσία, σύμφωνα με δεδομένα του Συμβουλίου Εξαγωγών Συμβατικών Οπλων (COARM)
Πύραυλοι, αεροσκάφη, ρουκέτες, τορπίλες, βόμβες πωλούσαν στη Ρωσία, τουλάχιστον μέχρι και το 2020, δέκα ευρωπαϊκές κυβερνήσεις συνολικής αξίας 346 εκατομμυρίων ευρώ, παρά το εμπάργκο που της είχε επιβληθεί για την προσάρτηση της Κριμαίας. Σύμφωνα με τα δεδομένα της επίσημης Ομάδας Εργασίας του Συμβουλίου Εξαγωγών Συμβατικών Όπλων (COARM) που ανέλυσαν το Investigate Europe και η «Εφημερίδα των Συντακτών» προκύπτει ότι ο ρωσικός στρατός ήταν καλός πελάτης της ευρωπαϊκής βιομηχανίας όπλων, με πρωταθλήτριες στις εξαγωγές τη Γαλλία και Γερμανία.
Τα στοιχεία για τις πωλήσεις όπλων προέρχονται από τα επίσημα μητρώα εξαγωγών όπλων της ΕΕ-27 και δείχνουν ότι μεταξύ 2015 και 2020, τουλάχιστον 10 κράτη μέλη της ΕΕ εξήγαγαν όπλα στη Ρωσία συνολικής αξίας 346 εκατ. ευρώ. Η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Αυστρία, η Βουλγαρία, η Τσεχική Δημοκρατία, η Κροατία, η Φινλανδία, η Σλοβακία και η Ισπανία – σε διαφορετικό βαθμό – πούλησαν «στρατιωτικό εξοπλισμό» στη Ρωσία. Η έρευνά δείχνει ότι ο όρος «στρατιωτικός εξοπλισμός» είναι ευρύς και μπορεί να περιλαμβάνει πυραύλους, βόμβες, τορπίλες, όπλα και ρουκέτες, χερσαία οχήματα και πλοία.
Εμπάργκο με «παραθυράκια»
Η Ε.Ε. τον Ιούλιο του 2014 προχώρησε σε απαγόρευση της εξαγωγής όπλων προς τη Ρωσία ως απάντηση στην προσάρτηση της Κριμαίας από τη Μόσχα και στην παρουσία ρωσικών στρατευμάτων εντός του ουκρανικού εδάφους.
Σύμφωνα με την απόφαση της ΕΕ, «απαγορεύεται η άμεση ή έμμεση πώληση, προμήθεια, μεταφορά ή εξαγωγή όπλων και συναφούς υλικού κάθε είδους, συμπεριλαμβανομένων όπλων και πυρομαχικών, στρατιωτικών οχημάτων και εξοπλισμού, παραστρατιωτικού εξοπλισμού και ανταλλακτικών αυτών, προς τη Ρωσία από υπηκόους των κρατών μελών ή από το έδαφος των κρατών μελών ή με τη χρήση πλοίων ή αεροσκαφών υπό τη σημαία τους, είτε προέρχονται από το έδαφός τους είτε όχι. (Απόφαση 2014/512/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου της 31ης Ιουλίου 2014)
Πολλές από τις χώρες της ΕΕ που εξήγαγαν όπλα στη Ρωσία χρησιμοποίησαν ένα νομικό κενό στους κανονισμούς της ΕΕ για να συνεχίσουν το συγκεκριμένο εμπόριο. Η ομάδα εργασίας του Συμβουλίου για τις εξαγωγές συμβατικών όπλων απάντησε στα ερωτήματα του Investigate Europe, εξηγώντας ότι «το εμπάργκο όπλων της ΕΕ περιλαμβάνει την ακόλουθη εξαίρεση: συμβάσεις που έχουν συναφθεί πριν από την 1η Αυγούστου 2014 ή βοηθητικές συμβάσεις που είναι απαραίτητες για την εκτέλεση τέτοιων συμβάσεων. Τα στοιχεία που βρίσκετε στη βάση δεδομένων θα πρέπει να εμπίπτουν σε αυτή την εξαίρεση. Τα κράτη μέλη είναι υπεύθυνα για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με το εμπάργκο όπλων και την κοινή θέση της ΕΕ». Γι’ αυτό, καταλήγει η COARM, «τα κράτη μέλη δεν εξοπλίζουν τη Ρωσία.»
Ο Σίμον Βέζεμαν ερευνητής στο Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης (SIPRI), διαχωρίζει το κανονικό οικονομικό εμπόριο από τις εξαγωγές όπλων. «Τα όπλα αποτελούν μέρος της εξωτερικής μας πολιτικής, όχι της οικονομικής πολιτικής. Οι πολιτικοί λόγοι είναι αυτοί που προέχουν».
Σύμφωνα με τα στοιχεία της COARM, μετά το 2014 τα κράτη μέλη εξέδωσαν περισσότερες από χίλιες άδειες ενώ μόλις εκατό απορρίφθηκαν. Και στην κορυφή της λίστας των ευρωπαίων εξαγωγέων; Η Γαλλία.
Η Γαλλία φέρεται να έχει πουλήσει στρατιωτικό εξοπλισμό αξίας 152 εκατομμυρίων ευρώ στη Ρωσία, όπως αναφέρει η γαλλική ερευνητική ομάδας Disclose. Ποσό που επιβεβαιώνεται από την ανάλυση του Investigate Europe και τοποθετεί τη Γαλλία πολύ μπροστά από τους γείτονές της, καθώς εξάγει το 44% των ευρωπαϊκών όπλων στη Ρωσία.
Η Γερμανία φαίνεται στα στοιχεία να έχει εξαγάγει προς τη Ρωσία στρατιωτικό υλικό αξίας 121,8 εκατομμυρίων ευρώ, που αντιστοιχεί στο 35% όλων των ευρωπαϊκών εξαγωγών όπλων προς τη Ρωσία. Οι γερμανικές εξαγωγές αφορούσαν κυρίως παγοθραυστικά, αλλά και τυφέκια και «οχήματα ειδικής προστασίας» που εστάλησαν στη Ρωσία.
Η Ιταλία έχει την τρίτη θέση των εξαγωγέων όπλων προς τη Ρωσία. Σύμφωνα με τα δεδομένα που συνέλεξε το Investigate Europe, έχει πουλήσει μεταξύ του 2015 και του 2020 στη Ρωσία στρατιωτικό υλικό αξίας 22,5 εκατ. ευρώ. Η έρευνα έδειξε πως το πρώτο μεγάλο συμβόλαιο με τη Ρωσική Ομοσπονδία υπογράφηκε το 2015, όταν η κυβέρνηση του Ματέο Ρέντσι επέτρεψε στην ιταλική Iveco να πουλήσει στη Μόσχα οχήματα ξηράς αξίας 25 εκατ. ευρώ.
Μετά το 2015, η ροή όπλων και πυρομαχικών από την Ιταλία προς τη Ρωσία μειώθηκε, αλλά αυξήθηκε και πάλι το 2021. Σύμφωνα με τα δεδομένα για το εξωτερικό εμπόριο της ιταλικής στατιστικής αρχής Istat, μεταξύ Ιανουαρίου και Νοεμβρίου 2021 η Ιταλία παρέδωσε στη Ρωσία «όπλα και πυρομαχικά» αξίας 21,9 εκατ. ευρώ. Οι πωλήσεις περιελάμβαναν «συνήθη όπλα», όπως τυφέκια, περίστροφα, πυρομαχικά και άλλα εξαρτήματα.
Μικροί εξαγωγείς, μεγάλα όπλα
Τα υπόλοιπα επτά κράτη μέλη της ΕΕ, Αυστρία, Τσεχία, Βουλγαρία, Φινλανδία, Ισπανία, Σλοβακία και Κροατία, διατήρησαν μια σταθερή ροή εξαγωγών προς τη Ρωσία μετά το εμπάργκο, αν και σε πολύ μικρότερη κλίμακα από αυτήν των μεγάλων προμηθευτών.
Η Τσεχική Δημοκρατία εξήγαγε «αεροσκάφη, οχήματα ελαφρύτερα από τον αέρα, μη επανδρωμένα αεροσκάφη, αεροκινητήρες και εξοπλισμό αεροσκαφών» κάθε χρόνο μεταξύ 2015 και 2019. Η Αυστρία συνέχισε να εξάγει κάθε χρόνο «λειόκαννα όπλα διαμετρήματος μικρότερου των 20 χιλιοστών, αυτόματα όπλα διαμετρήματος 12,7 χιλιοστών» και «πυρομαχικά και συσκευές τοποθέτησης πυροκροτητών και ειδικά σχεδιασμένα εξαρτήματα». Η Βουλγαρία είχε δύο συμφωνίες, το 2016 και το 2018, για την εξαγωγή «πολεμικών σκαφών, (επιφάνειας ή υποβρύχιου) ειδικού ναυτικού εξοπλισμού, εξαρτημάτων και άλλων σκαφών επιφανείας» κλπ, αξίας 16,5 εκατ. ευρώ. Η Φινλανδία, η Ισπανία, η Σλοβακία και η Κροατία είχαν από μία εξαγωγή προς τη Ρωσία, πολύ μικρότερου ποσού, κατά τα προηγούμενα έτη.
Ωστόσο η Ευρώπη δεν είναι η μόνη που παρουσιάζει αντιφάσεις όσον αφορά τις εξαγωγές της. Σύμφωνα με τα στοιχεία του SIPRI σχετικά με τις εξαγωγές όπλων, δεν ήταν μόνο η ΕΕ που πωλούσε όπλα στη Ρωσία μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, με την Ρωσία να παραμένει η δεύτερη μεγαλύτερη αγορά για τις εξαγωγές όπλων από την Ουκρανία αξίας 453 εκατομμυρίων, από το 2014 ώς το 2018. Μετά το 2018 οι πωλήσεις σταμάτησαν.
