Η έντονη βροχόπτωση που έπληξε τον νησιωτικό χώρο της Κρήτης το διήμερο 9-10 Νοεμβρίου 2020 είχε ως αποτέλεσμα την εκδήλωση εκτεταμένων πλημμυρικών και κατολισθητικών φαινομένων σε οικιστικές και αγροτικές περιοχές του νησιού. Μεταξύ των σοβαρά πληγεισών περιοχών ήταν η Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνης, με τις επιπτώσεις της κακοκαιρίας τόσο στις υποδομές (ζημιές σε τεχνικά έργα και οδικό δίκτυο) όσο και στον πρωτογενή τομέα της (καταστροφή καλλιεργειών) να χαρακτηρίζονται ως ανυπολόγιστες.
Το Εργαστήριο Γεωφυσικής Δορυφορικής Τηλεπισκόπησης και Αρχαιοπεριβάλλοντος του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) σε συνεργασία με το Κέντρο Εφαρμοσμένων Γεωεπιστημών του Πανεπιστημίου του Πόρτσμουθ (Αγγλία), έκαναν χρήση υψηλής ανάλυσης δορυφορικών εικόνων PlanetScope, πριν και μετά την εκδήλωση του έντονου καιρικού φαινομένου προκειμένου, μέσω της διαχρονικής τους σύγκρισης, να εντοπιστούν και να καταγραφούν τα κατολισθητικά γεγονότα που σημειώθηκαν στα διάφορα τμήματα του μητροπολιτικού δήμου Ρεθύμνης, καθώς και σε γειτονικές δημοτικές ενότητες. Πλήθος κατολισθητικών φαινομένων μικρής και μεγάλης κλίμακας εντοπίστηκαν μέσω των δορυφορικών εικόνων, πλησίον του οικισμού Μύρθιος (δήμος Ρεθύμνης) και του «Φράγματος Ποταμών» (δήμος Αμαρίου). Ταυτόχρονα, πραγματοποιήθηκαν από μέλη του Εργαστηρίου εργασίες πεδίου και πτήσεις UAV/Drone για την επιτόπια επιβεβαίωση των τηλεπισκοπικώς εντοπισμένων κατολισθήσεων. Οι προκληθείσες ζημιές, λόγω κατολισθήσεων, στο τμήμα του οδικού άξονα πλησίον του «Φράγματος Ποταμών» και η καταστροφή παρακείμενων ελαιόδεντρων είναι ενδεικτικές του εύρους των καταστροφών.
Μέσω των τεχνολογιών των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών (ΓΣΠ) και της Τηλεπισκόπησης, οι εντοπισμένες κατολισθήσεις της προηγούμενης έντονης βροχόπτωσης «Ωκεανίς», στην Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνης, στις 24-26 Φεβρουαρίου 2019, και ένα σύνολο γεωπεριβαλλοντικών παραγόντων (αθροιστική βροχόπτωση, αντοχή πετρωμάτων, υδρολιθολογία, κλίση πρανών, κλπ.), αξιοποιήθηκαν στη δημιουργία ενός μοντέλου (Weight of Evidence) εκτίμησης της επικινδυνότητας κατολισθήσεων. Το συγκεκριμένο μοντέλο παρήγαγε έναν θεματικό χάρτη ο οποίος παρουσιάζει την επικινδυνότητα κατολισθητικών φαινομένων σε περιοχές του δήμου Ρεθύμνης σε συνθήκες εκδήλωσης έντονων καιρικών φαινομένων στο μέλλον. Η υπέρθεση των αναγνωρισμένων κατολισθήσεων, κατά τη διάρκεια της κακοκαιρίας 9-10 Νοεμβρίου 2020, στο ήδη παραγόμενο μοντέλο επικινδυνότητας, ανέδειξε με ποσοστό μεγαλύτερο του 80% την ύπαρξη κατολισθήσεων στις ζώνες «υψηλής» και «πολύ υψηλής» επικινδυνότητας, αναδεικνύοντας την ικανότητα πρόβλεψης των κατολισθητικών φαινομένων μέσω του εφαρμοσμένου μοντέλου.
Τα τελικά αποτελέσματα, όπως αποτυπώνονται στη σχετική εικόνα, αναδεικνύουν την κρίσιμη συμβολή των γεωχωρικών τεχνολογιών (Τηλεπισκόπηση, ΓΣΠ) στην άμεση καταγραφή των κατολισθήσεων και των συνεπειών τους, καθώς και στη χωρική εκτίμηση του δυνητικού κινδύνου εκδήλωσής τους. Τα συγκεκριμένα αποτελέσματα δύναται να χρησιμεύσουν στην παροχή λεπτομερούς πληροφόρησης στους τοπικούς φορείς για την ταχύτερη και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων, καθώς και για τη λήψη των αναγκαίων μέτρων πρόληψης, αποκατάστασης ή μετριασμού τους.
Το Εργαστήριο Γεωφυσικής – Δορυφορικής Τηλεπισκόπησης και Αρχαιοπεριβάλλοντος (GeoSat ReSeArch Lab) δραστηριοποιείται τα τελευταία 25 χρόνια στον χώρο της Γεωπληροφορικής, καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα των γεωφυσικών ερευνών, των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών (GIS), της Δορυφορικής Τηλεπισκόπησης, της αεροφωτογράφισης και φωτογραμμετρίας, των τρισδιάστατων απεικονίσεων και μοντελοποίησης του τοπίου, δίνοντας έμφαση στο φυσικό και πολιτισμικό περιβάλλον.
