Οι γιατροί και οι επιστήμονες μιλούν εδώ και πολύ καιρό για τον κόσμο που υπνοβατεί προς μια «αντιβιοτική αποκάλυψη» – όπου τα αντιβιοτικά που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία ορισμένων από τις πιο συχνές και σοβαρές λοιμώξεις καθίστανται άχρηστα, καθώς τα βακτήρια γίνονται ανθεκτικά σε αυτά. Οι ειδικοί δηλώνουν ότι απαιτείται επείγουσα δράση εάν θέλουμε να συνεχίσουμε να μπορούμε να αντιμετωπίζουμε αποτελεσματικά βακτηριακές λοιμώξεις στο μέλλον.
Τα αντιβιοτικά είναι από τα πιο χρήσιμα φάρμακά μας. Από την ανακάλυψη τους πριν από 80 περίπου χρόνια, τα αντιβιοτικά έχουν σώσει εκατομμύρια ζωές. Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι και λειτουργούν με διάφορους τρόπους, αλλά ουσιαστικά έχουν όλοι τον ίδιο στόχο: να σταματήσουν να πολλαπλασιάζονται και να εξαπλώνονται τα βακτήρια που προκαλούν λοιμώξεις.
Χωρίς αντιβιοτικά, οι μολύνσεις μπορούν να εκδηλωθούν μέσα στο ανθρώπινο σώμα προκαλώντας εκτεταμένες βλάβες, ακόμη και θάνατο. Χωρίς αυτά, οι λοιμώξεις που συνήθως αντιμετωπίζουμε αρκετά αποτελεσματικά θα αρχίσουν να αυξάνονται και θα μείνουμε χωρίς φάρμακο για να τις καταπολεμήσουμε.
Μικροβιακή αντοχή
Σήμερα οι επαγγελματίες υγείας κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για μία από τις μεγαλύτερες απειλές για τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης, σε όλο τον κόσμο, την αντοχή των μικροβίων στα αντιβιοτικά. Τουλάχιστον 700.000 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από ασθένειες ανθεκτικές στα φάρμακα, ενώ ο ΟΗΕ προειδοποιεί ότι αυτός ο αριθμός μπορεί να φτάσει μέχρι τους 10 εκατομμύρια θανάτους ετησίως έως το 2050.
Όπως αναφέρει και το ρεπορτάζ του Conversation, πάνω από το 90% των ανθρώπων θα συνταγογραφηθεί με ένα αντιβιοτικό κάποια στιγμή στη ζωή του. Αλλά δεν διαθέτουμε μια ατελείωτη παροχή αντιβιοτικών για να αντικαταστήσουμε αυτά που δεν είναι πλέον αποτελεσματικά. Και δεν αναπτύσσονται σχεδόν καθόλου νέα αντιβιοτικά. Ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στην ανάπτυξη νέων αντιβιοτικών είναι το απαγορευτικό κόστος, το οποίο μπορεί να φτάσει το 1 δισεκατομμύριο δολάρια ανά φάρμακο.
Εν τω μεταξύ, τα βακτήρια έχουν γίνει ανθεκτικά στα περισσότερα από τα συνήθη αντιβιοτικά και ακόμη σε αντιβιοτικά έσχατης ανάγκης (φάρμακα με σοβαρές παρενέργειες που χρησιμοποιούνται μόνο όταν όλα τα άλλα αντιβιοτικά έχουν αποτύχει). Έτσι, έχουμε φτάσει τώρα σε σημείο που παρατηρούνται λοιμώξεις σε νοσοκομεία σε όλο τον κόσμο που είναι ανθεκτικές σχεδόν σε όλα τα γνωστά αντιβιοτικά.
Μάλιστα, τους τελευταίους μήνες, η πανδημία του κοροναϊού πιστεύεται ότι επιτάχυνε την απειλή αυτήν, καθώς πολλοί ασθενείς που εισήχθησαν στο νοσοκομείο με COVID-19 λαμβάνουν αντιβιοτικά για να διατηρήσουν τον έλεγχο δευτερογενών βακτηριακών λοιμώξεων, όπως η πνευμονία. Ο Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ, Tedros Adhanom Ghebreyesus, δήλωσε τον Μάρτιο ότι ένας «ανησυχητικός αριθμός» βακτηριακών λοιμώξεων γίνεται όλο και πιο ανθεκτικός στα αντιβιοτικά που χρησιμοποιούνται συνήθως για τη θεραπεία τους.
Οι συνέπειες του κορονοϊού
Η πανδημία COVID-19 έχει οδηγήσει σε τεράστιο αριθμό ατόμων με μειωμένο ανοσοποιητικό σύστημα σε νοσοκομεία, τα οποία είναι γνωστό έδαφος αναπαραγωγής ανθεκτικών βακτηρίων. Λόγω αυτής της εισροής, τα βακτήρια αυτά θα έχουν τώρα μια πολύ ευρύτερη πιθανή ομάδα στόχου.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι μεγάλος αριθμός ασθενών με COVID-19 διαγιγνώσκεται με δευτερογενείς λοιμώξεις ενώ βρίσκονται στο νοσοκομείο. Η πηγή και η συγκεκριμένη φύση αυτών των λοιμώξεων δεν έχουν ακόμη διερευνηθεί πλήρως, αλλά υπάρχουν ενδείξεις ότι τα ανθεκτικά βακτήρια συγκαταλέγονται στα μικρόβια που προκαλούν τις δευτερογενείς λοιμώξεις. Αυτές οι δευτερογενείς λοιμώξεις φαίνεται να έχουν αντίκτυπο στην επιβίωση των ασθενών, με τα στοιχεία από την πόλη Ουχάν να δείχνουν ότι οι μισοί από τους ασθενείς με COVID-19 πέθαναν είχαν δευτερογενή λοίμωξη.
Όπως αναφέρει και το δημοσίευμα του Aljazeera, η ιστορία δείχνει ότι το ποσοστό θνησιμότητας των ιογενών πανδημιών επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τις δευτερογενείς βακτηριακές λοιμώξεις. Έτσι μεγάλος αριθμός ανθρώπων στις πανδημίες γρίπης του 1918 και του 2009 υπέκυψαν σε δευτερογενείς βακτηριακές λοιμώξεις παρά στον ίδιο τον ιό.
Δεν είναι μόνο εκείνοι που εισάγονται στο νοσοκομείο που λαμβάνουν αντιβιοτικά. Σε άτομα με ήπια έως μέτρια συμπτώματα COVID-19, όπως βήχας και πυρετός, χορηγούνται επίσης αντιβιοτικά προληπτικά για την περίπτωση που αναπτύξουν βακτηριακές λοιμώξεις. Αυτό δεν είναι χρήσιμο, καθώς ο COVID-19 είναι ιογενής λοίμωξη και τα αντιβιοτικά είναι αναποτελεσματικά έναντι των ιών. Ωστόσο, ορισμένοι γιατροί που μπορεί να ανησυχούν για τον κίνδυνο δευτερογενούς βακτηριακής λοίμωξης τα συνταγογραφούν.
Σύμφωνα με τον Ronan McCarthy, λέκτορα στις Βιοϊατρικές Επιστήμες, στο Brunel University London, επισημαίνει πως «Ένας παράγοντας που θα έχει σημαντικό αντίκτυπο στην κρίση της μικροβιακής αντοχής είναι η ευρεία χρήση αντιβιοτικών σε ασθενείς με COVID-19. Αναδυόμενα δεδομένα δείχνουν ότι πάνω από το 90% των ασθενών με COVID-19 λαμβάνουν επίσης αντιβακτηριακή θεραπεία. Αυτή η ταχεία αύξηση της χρήσης αντιβιοτικών, ιδιαίτερα στα νοσοκομεία, θα ασκήσει ισχυρή επιλεκτική πίεση στα βακτήρια για μεγαλύτερη μικροβιακή αντοχή. Αυτό πιθανότατα θα συμβάλει στην αύξηση της συχνότητας εμφάνισης ανθεκτικών στα φάρμακα λοιμώξεων μετά τη λήξη της πανδημίας».
Το κοινό κρυολόγημα και οι πονόλαιμοι προκαλούνται από ιογενείς λοιμώξεις. Αυτές οι λοιμώξεις αλλά και οι πιο σοβαρές όπως ο ιός HIV και η ιογενής ηπατίτιδα μπορούν να αντιμετωπιστούν με συγκεκριμένα αντι-ιικά φάρμακα, αλλά όχι με αντιβιοτικά. Τα αντιβιοτικά είναι αποτελεσματικά μόνο στη θεραπεία βακτηριακών λοιμώξεων.
Μάλιστα, υπάρχουν πολλές διαφορετικές ομάδες αντιβιοτικών που στοχεύουν διαφορετικές ομάδες βακτηρίων. Γι αυτό μόνο ένας κλινικός γιατρός πρέπει να συνταγογραφεί αντιβιοτικά και μόνο όταν υπάρχει υποψία βακτηριακής λοίμωξης.
Τα βακτήρια μπορούν να πολλαπλασιαστούν με τέτοιο ρυθμό που μπορούν να διπλασιάσουν τον αριθμό τους κάθε 20 λεπτά σε ιδανικές συνθήκες. Έτσι εξαπλώνονται οι λοιμώξεις. Αυτός ο γρήγορος ρυθμός πολλαπλασιασμού οδηγεί σε μεγάλο αριθμό τυχαίων μεταλλάξεων που συμβαίνουν στον βακτηριακό πληθυσμό. Οι περισσότερες μεταλλάξεις είναι επιβλαβείς για τα βακτήρια και δεν τα ωφελούν καθόλου.
Ωστόσο, καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι χρησιμοποιούν αντιβιοτικά για τη θεραπεία λοιμώξεων, η μετάλλαξη μετατρέπεται σε επωφελής για τα βακτήρια και τα καθιστά ανθεκτικά στην επίδραση του αντιβιοτικού.
Όσο περισσότερα αντιβιοτικά χρησιμοποιούμε, τόσο περισσότερο ωθούμε τα βακτήρια προς την κατεύθυνση των νέων μεταλλάξεων – και αυξάνουμε την αντίστασή τους. Εάν χρησιμοποιούσαμε λιγότερα αντιβιοτικά, αυτές οι μεταλλάξεις πιθανότατα θα συμβούν λιγότερο συχνά και δεν θα είναι τόσο επωφελείς για τα βακτήρια.
Ας ελπίσουμε ότι η απάντηση στην πανδημία COVID-19 μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως προσχέδιο για την παγκόσμια συνεργασία για την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής στα αντιβιοτικά, μια απειλής που έχει τη δυνατότητα να καταστρέψει τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης τα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα.
Μαριάνθη Πελεβάνη, tvxs.gr
