Ένα φυλλάδιο- ιστορικό ντοκουμέντο που κυκλοφόρησε τον Νοέμβριο του 1669 στην Ευρώπη με τα άρθρα της συμφωνίας παράδοσης του Χάνδακα.
Παρουσιάζουμε στη συνέχεια το κείμενο της συνθήκης παράδοσης του Χάνδακα στους Τούρκους, που υπεγράφη στις 6 Σεπτεμβρίου 1669. Διαθέτουμε δύο όμοιες εκδοχές της συμφωνίας, το χειρόγραφο της οποίας δεν υπάρχει ή δεν έχει εντοπιστεί μέχρι τώρα. Οι πληροφορίες μας για τη συμφωνία είναι αποκλειστικά από πηγές της εποχής.
Δείτε επίσης: Σήμερον απού το Θεό είναι αποφασισμένο – 27 Σεπτεμβρίου 1669, οι Τούρκοι πατούν τον Χάνδακα και κατακτούν την Κρήτη
Θεωρούμε πως υπήρχαν 17 άρθρα, καθώς οι δημοσιεύσεις των ιστορικών, από εκείνη ακόμη την εποχή, διαφέρουν, έστω και ελάχιστα, μεταξύ τους ως προς τον αριθμό. Εκτιμούμε όμως ότι το πλήρες και ακριβές κείμενο της συνθήκης είναι αυτό που δημοσιεύεται τόσο απ’ τον Brusoni, όσο και στο έργο του Savage. Και στα δύο υπάρχουν 17 ίδια άρθρα.
Και καταλήγομε στο συμπέρασμα ότι προφανώς αυτό το απαράλλαχτο και στα δύο έργα κείμενο είναι το ιστορικά ακριβές, καθώς προέρχεται από τις πηγές των δύο αντιμαχόμενων πλευρών. Ο Brusoni έχει την πληροφόρηση από τη Βενετία και ο Savage χρησιμοποιεί τούρκικες πηγές. Έτσι, σε δική μας μετάφραση παραθέτουμε το πανομοιότυπο κείμενο των δύο έργων, που είχαν εκδοθεί λίγο μετά το τέλος του Κρητικού Πολέμου.1 Του Brusoni το 1673 και του Savage το 1701.
Με την παράθεση του μεταφρασμένου από τα Ιταλικά και τα Αγγλικά κειμένου της συνθήκης εκτιμούμε ότι έχομε πλήρη γνώση των όσων συμφωνήθηκαν.
- Για τη θεμελίωση μιας καλής και διαρκούς ειρήνης, συμφωνείται ότι η Πόλη του Χάνδακα, με όλα τα κανόνια της, τα οποία τοποθετήθηκαν εκεί πριν την έναρξη του πολέμου, παραδίδεται στα χέρια του Βεζίρη.
- Ακλόνητη θέση δίδεται στη Δημοκρατία, στη Σούδα, στη Γραμβούσα και στη Σπιναλόγκα, μαζί με τις περιοχές που ανήκουν σ’ αυτές και το φρούριο της Κλίσσα στη Δαλματία.
- Οι Βενετοί μπορούν να πάρουν μαζί τους όλα τα κανόνια τα οποία έφεραν στην πόλη, μετά την έναρξη του πολέμου.
- Παραχωρείται χρόνος 12 ημερών για την επιβίβαση του στρατού, των σκαπανέων και των κατοίκων κάθε τίτλου και κατάστασης, με τα όπλα, τις προμήθειες και τις αποσκευές τους.
- Ό,τι παραμείνει εκτός των πλοίων στο τέλος του προαναφερθέντος χρόνου των 12 ημερών, ο Βεζύρης θα βοηθήσει την επιβίβαση με τις δικές του βάρκες.
- Κατά τη διάρκεια αυτής της εκεχειρίας, κανένα πρόσωπο δεν θα παραβιάσει τα όρια ή δεν θα περάσει τα σύνορα της κατοικίας του ή του στρατοπέδου. Αυτός που θα το πράξει θα θεωρηθεί εχθρός.
- Μόλις προσυπογραφούν αυτά τα άρθρα κατά την εκεχειρία, όλες οι εχθροπραξίες θα πάψουν και από τις δύο πλευρές.
- Για τη διασφάλιση της εφαρμογής αυτών των άρθρων, τρεις όμηροι θα παραδοθούν αμοιβαίως σε κάθε πλευρά.
- Για την καλύτερη διαβεβαίωση ότι οι Βενετοί θα κάνουν κάθε προσπάθεια να επιβιβάσουν τους άνδρες και τα αγαθά τους, οι Τούρκοι μπορούν να απασχολήσουν δύο αξιωματικούς που θα παρακολουθούν.
- Για το καλύτερο αποτέλεσμα επ’ αυτού, όλα τα πλοία, οι γαλέρες, και άλλες βασσέλες, μπορούν ελεύθερα να προσεγγίζουν την ακτή και να εισέρχονται στο λιμάνι, νύκτα και ημέρα.
- Ο στόλος των Βενετών μπορεί να παραμείνει στη Ντία ή σε οποιοδήποτε άλλο νησί του Αρχιπελάγους, μέχρι τα πράγματα να είναι κατάλληλα προετοιμασμένα για την αναχώρησή τους.
- Ανακαλούνται όλες οι εντολές που είχαν δοθεί σε κάθε πλευρά, και οποιοσδήποτε, μετά από 40 ημέρες, προκαλέσει κάποια εχθροπραξία κατά του περιεχομένου αυτών των όρων ειρήνης, θα τιμωρηθεί με θάνατο.
- Μόλις ένας απεσταλμένος από τη Βενετία φτάσει στην Υψηλή Πύλη, όλοι οι αιχμάλωτοι και οι φυλακισμένοι από τον πόλεμο, που πιάστηκαν υπό τη σημαία της Βενετίας, θα απαλλαγούν και θα απελευθερωθούν.
- Όποιες λεηλασίες γίνουν στη θάλασσα ή την ξηρά, μετά την προσυπογραφή των άρθρων και πριν τη δημοσίευσή τους, έντιμα θα ικανοποιηθούν και θα αποκατασταθούν.
- Γενική συγχώρηση θα δοθεί στους υποτελείς και των δύο πλευρών, οι οποίοι έδρασαν αντίθετα στη θρησκεία και την υποτέλειά τους, στη διάρκεια του πολέμου.
- Συμφώνως προς αυτή τη συνθηκολόγηση και τα προηγούμενα άρθρα που επίσης προσυπογράφηκαν το έτος 1571, κανένας φόρος ή δώρο δεν ζητείται από την Υψηλή Πύλη, εκτός απ’ ό,τι προηγουμένως πληρώθηκε για τα νησιά που κατείχαν οι Βενετοί στο Αρχιπέλαγος.
- Γίνονται δύο αντίγραφα αυτής της συνθήκης, ένα στην Τουρκική, με μια μετάφραση στην Ιταλική, υπογεγραμμένο από το Βεζύρη και σφραγισμένο με τη βασιλική σφραγίδα του Σουλτάνου, και ένα άλλο στην Ιταλική, υπογεγραμμένο από τον Αρχιστράτηγο και σφραγισμένο με τη σφραγίδα της Δημοκρατίας.
