Αλέξης Καλοκαιρινός: «Ο Κωνσταντίνος Βολανάκης «επιστρέφει» στην πόλη του»
Μια σπουδαία έκθεση με 52 μοναδικές ελαιογραφίες του Κωνσταντίνου Βολανάκη, από το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη του Πειραιά, ετοιμάζεται να υποδεχθεί το κοινό στο Ηράκλειο, στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου, το διάστημα 19 Ιουλίου – 30 Οκτωβρίου 2024.
Πρόκειται για την έκθεση με τίτλο «Κωνσταντίνος Βολανάκης – ίσαλος γραμμή», που θα εγκαινιαστεί από τον Δήμαρχο Ηρακλείου Αλέξη Καλοκαιρινό την Παρασκευή 19 Ιουλίου 2024, με την οποία ο Κωνσταντίνος Βολανάκης (1837-1907) «επαναπατρίζεται» στη γενέθλια πόλη του και ο Δήμος Ηρακλείου του αποδίδει την οφειλόμενη τιμή.
Μέσα από μία πρωτότυπη «ανάγνωση» του έργου του, ανακαλύπτουμε τον άνθρωπο – και τον ίδιο τον δημιουργό – σε πίνακες που μας προσφέρουν στιγμές ρεμβασμού, εγρήγορσης και αναστοχασμού, μπροστά στην απεραντοσύνη της θάλασσας και το μεγαλείο της φύσης. Η εκθεσιακή παραγωγή ετοιμάστηκε επί μήνες, με την άοκνη και εντατική εργασία των επικεφαλής και όλων των στελεχών της Αντιδημαρχίας Πολιτισμού Ηρακλείου και της Δημοτικής Πινακοθήκης Ηρακλείου, σε συνεργασία με το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη και εξωτερικούς συνεργάτες.
H έκθεση περιλαμβάνει και δυο απτικούς πίνακες του Βολανάκη που με εξελιγμένη ψηφιακή τεχνολογία μέσα από μια εφαρμογή από την πρωτοποριακή ψηφιακή Αίθουσα Τέχνης που έχει αναπτύξει το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, προσφέρουν σε άτομα με προβλήματα όρασης τη δυνατότητα να απολαύσουν τα έργα σε γραφή Braille.
Σε δήλωσή του ο Δήμαρχος Ηρακλείου Αλέξης Καλοκαιρινός ανέφερε: «Ο Κωνσταντίνος Βολανάκης «επιστρέφει» στην πόλη του και το κοινό της πόλης του, θα έχει για πρώτη φορά τη δυνατότητα να θαυμάσει τα έργα του στο Ηράκλειο. Αυτή η έκθεση, η ίσαλος γραμμή, οριοθετεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το στίγμα των μεγάλων πολιτιστικών γεγονότων που επιδιώκει να οργανώσει η Δημοτική Αρχή Ηρακλείου, ιδίως στη μνημειακή Βασιλική του Αγίου Μάρκου.
Θέλω να συγχαρώ την Αντιδήμαρχο Ρένα Παπαδάκη Σκαλίδη, τους συνεργάτες μας στην Αντιδημαρχία Πολιτισμού και όλους όσοι εργάστηκαν για αυτή την έκθεση και να ευχαριστήσω ονομαστικά τον κ. Πάνο Λασκαρίδη, που τόσο γενναιόδωρα μας εμπιστεύθηκε τον θησαυρό του έργων του Βολανάκη. Ευελπιστώ ότι θα τα θαυμάσουν όχι μόνον οι πολίτες του Δήμου Ηρακλείου, αλλά όλοι ανεξαιρέτως οι επισκέπτες του τόπου μας, Έλληνες και ξένοι. Γιατί η θάλασσα του Βολανάκη είναι ο τόπος που κάθε άνθρωπος άδουλος πάντα ποθεί σφοδρά.».
Η Αντιδήμαρχος Πολιτισμού Ρένα Παπαδάκη Σκαλίδη από την πλευρά της, τόνισε: «Ο επισκέπτης της έκθεσης θα αντικρίζει μια μεταμορφωμένη Βασιλική του Αγίου Μάρκου, με εξαιρετικές εικόνες με ακτές, θάλασσες κι ουρανούς, με ήρεμα νερά και φουρτουνιασμένα πελάγη, με μικρά πλεούμενα και μεγάλα καράβια, από τον χρωστήρα του κορυφαίου Ηρακλειώτη ζωγράφου. Ένα «σκηνικό» της θάλασσας και των οριζόντων της, κυριολεκτικά και μεταφορικά, σε άμεσο διάλογο με το Κρητικό πέλαγος που ξανοίγεται μερικές δεκάδες μέτρα πιο κάτω. Κι όλες αυτές οι μοναδικές θαλασσογραφίες του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη έχουν σκηνοθετηθεί, μουσειογραφικά, με τρόπο που ο θεατής καλείται να ανακαλύψει κλιμακωτά τον άνθρωπο – γενικώς, αλλά και συγκεκριμένα τον ίδιο τον Βολανάκη – μέσα από το απώτερο νόημα των έργων του.».
Η Έκθεση «Κωνσταντίνος Βολανάκης – ίσαλος γραμμή»
Ακτές και προβλήτες, όρμοι και πελάγη, καΐκια και καράβια, ήρεμα νερά και μανιασμένα κύματα, τα ταξίδια των πλοίων και η ζωή των ψαράδων: όλα αυτά τα στοιχεία που συναπαρτίζουν την θάλασσα και τον κόσμο της απεικονίζει ο Κωνσταντίνος Βολανάκης σε θαλασσογραφίες μοναδικής δεξιοτεχνίας, που παρασύρουν τον θεατή σε μια εικονική περιπλάνηση στη ναυτοσύνη και τη σχέση ζωής του ανθρώπου με το υδάτινο στοιχείο, ως γενεσιουργό και ως ορίζοντα προσδοκίας.
Η Βασιλική του Αγίου Μάρκου έχει μετατραπεί, με τρόπο πρωτότυπο και ευρηματικό, σε ένα σκηνικό, όπου ο θεατής καλείται να ανακαλύψει τον άνθρωπο στα έργα του Βολανάκη, καθώς και τον ίδιο τον δημιουργό ως προσωπικότητα και ψυχισμό. H ποικιλοειδία των θαλασσογραφιών του Βολανάκη ξεδιπλώνεται σε τρεις επάλληλες, κλιμακωτές ενότητες, από τον ρεμβασμό στην εγρήγορση και στον αναστοχασμό, που αντιστοιχούν σε ανάλογες συναισθηματικές και διανοητικές ποιότητες• αυτές επενδύονται με ρομαντικούς ήχους από μουσικά κομμάτια σε συντονισμένο τρόπο και ρυθμό (adagio – vivace – notturno) και σχολιάζονται από επιλεγμένους στίχους Ελλήνων και ξένων ποιητών της Μεσογείου.
Όλη η έκθεση αρθρώνεται από μία ίσαλο γραμμή, υψηλή, αυτή του ζωγραφικού φορτίου του Κωνσταντίνου Βολανάκη στο πλοίο της νεοελληνικής ζωγραφικής.
Η έκθεση συνοδεύεται από δίγλωσσο (ελληνικά–αγγλικά), μεγάλου σχήματος, 160 σελίδων, πλήρως εικονογραφημένο κατάλογο.
Ο Κωνσταντίνος Βολανάκης
Ο Κωνσταντίνος Βολανάκης γεννήθηκε στο Ηράκλειο στις 17 Μαρτίου 1837.
Η οικογένειά του μεταφέρεται στη Σύρο το 1851, ενώ ο ίδιος το 1856 πηγαίνει στην Τεργέστη για να εργαστεί σε εμπορικές επιχειρήσεις ως λογιστής.
Ανάμεσα στα λογιστικά φύλλα του το αφεντικό του, Γεώργιος Αφεντούλης, ανακαλύπτει τα σχέδιά του με καράβια στην προβλήτα της Τεργέστης και τον ενθαρρύνει να αφιερωθεί στην τέχνη.
Το 1864 μεταβαίνει στο Μόναχο όπου σπουδάζει ζωγραφική στην εκεί φημισμένη Ακαδημία Καλών Τεχνών. Μετά την αποφοίτησή του, σταδιοδρομεί στο Μόναχο, δικό του εργαστήριο και συμμετοχή στις μεγάλες εκθέσεις της πόλης.
Στο μεταξύ παντρεύεται με τη Φανή Χρηστίδου και αποκτούν δύο παιδιά. Λόγω όμως προβλημάτων υγείας της Φανής, το 1883 αποφασίζει να επιστρέψει στην Ελλάδα και εγκαθίστανται στον Πειραιά.
Αναλαμβάνει θέση καθηγητή στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, από την οποία όμως θα παραιτηθεί το 1903, λόγω προβλημάτων υγείας.
Στην Ελλάδα ο Βολανάκης δεν μπορεί να ευδοκιμεί, καθώς η καλλιτεχνική κίνηση και αγορά είναι καχεκτική. Κατά συνέπεια εγκαταλείπει προοδευτικά τις μεγάλες – κυριολεκτικά και μεταφορικά – συνθέσεις και περιορίζεται σε λιμενογραφίες, πλοιογραφίες και θαλασσινά τοπία.
Βαθμηδόν απογοητεύεται, τόσο που το 1891 αποπειράται να αυτοκτονήσει και δηλώνει: «είμαι δυστυχής διότι εγεννήθην καλλιτέχνης».
Πεθαίνει στις 30 Ιουλίου 1907 στον Πειραιά. Στην κηδεία του συνοδευόταν από μόλις πέντε άτομα.
