Συμπληρώνονται σήμερα 30 χρόνια από τον θάνατο του μεγάλου συνθέτη
Ένα μοναδικό ντοκουμέντο από την έναρξη του πρώτου “Μουσικού Αύγουστου” που δημιούργησε ο Μάνος Χατζιδάκις στο Ηράκλειο, παρουσιάζει η Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη. Είναι απόσπασμα από τη μετάδοση της ΕΡΤ στα 1980. Ο “Μουσικός Αύγουστος” λειτούργησε μόλις 2 χρονιές, το 1980 και το 1981. Η εκρηκτική προσωπικότητα του Μάνου Χατζιδάκι και η ανάλογη του δημάρχου της εποχής Μανώλη Καρέλλη, δημιούργησαν ένα αληθινά εκρηκτικό μείγμα που προκάλεσε την έκρηξη και το σύντομο τέλος της προσπάθειας, που συνεχίστηκε αργότερα στα Ανώγεια, που ήταν δήμαρχο το πρωτοπόρο Γιώργη Κλάδο. Αλλά ο σπόρος του “Μουσικού Αύγουστου” υπάρχει μέχρι σήμερα. Ήταν ο πρόδρομος των καλοκαιρινών φεστιβάλ στο Ηράκλειο.
Γυρίζουμε πίσω τη μνήμη με αφορμή τη συμπλήρωση σήμερα 30 χρόνων από τον θάνατο του Μάνου Χατζιδάκι, μιας από τις κορυφαίες μουσικές ιδιοφυίες. Πέθανε στις 15 Ιουνίου 1994, στα 79 του χρόνια.
Ακολουθεί, από το Οπτικοακουστικό Τμήμα και Τμήμα Αρχείων Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης το βίντεο και μερικές αναφορές στον “Μουσικό Αύγουστο”:
Ο Αύγουστος εκπνέει και μαζί προχωρούν προς την ολοκλήρωσή τους τα πολλά και ποικίλα καλλιτεχνικά προγράμματα που, εθιμικά πια, συνοδεύουν τα καλοκαίρια μας.
Η Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη θυμάται σήμερα τον πρώτο διδάξαντα, των καλοκαιρινών φεστιβάλ στο Ηράκλειο, τον Μάνο Χατζιδάκι, τον εμπνευστή και ιδρυτή των θρυλικών Μουσικών Αυγούστων, ο οποίος, αν και με σύντομο μάλλον πέρασμα από το Ηράκλειο, καθόρισε για πολλά χρόνια το πολιτιστικό επίπεδο της πόλης.
Όπως όλα τα σημαντικά γεγονότα, έτσι και η δημιουργία των Μουσικών Αυγούστων υπήρξε καρπός μεγάλης προετοιμασίας και συλλογικής προσπάθειας.
Καταγόμενος και ο ίδιος από την Κρήτη, ο Μάνος Χατζιδάκις αποδέχτηκε πρόθυμα την πρόταση να στρατευθεί υπέρ της πολιτιστικής αναβάθμισης της Κρήτης, για τον μαρασμό της οποίας, μεσούσης της Δικτατορίας, αγωνιούσαν κάποιοι Κρητικοί του πολιτισμού και του πνεύματος, συνασπισμένοι κυρίως γύρω από την Εταιρεία Θεάτρου Κρήτης (ΕΘΕΚ).
Οι άνθρωποι της Ε.ΘΕ.Κ. (όπως οι Α. Παπαδερός, Γ. Δρανδάκης, Ν. Κοπιδάκης και ο Δ. Καρτάκις) με την υπόδειξη και μεσολάβηση του Αλέξη Μινωτή ήρθαν σε επαφή με τον Μάνο Χατζιδάκι, από τον οποίον ζήτησαν τη συνδρομή του. Ο Χατζιδάκις υποσχέθηκε πως θα συμβάλει στην προσπάθειά τους, επισημαίνοντας την αγάπη του για το κρητικό θέατρο και την πρόθεσή του να ανεβάσει στην Κρήτη μια όπερα εμπνευσμένη από την Ερωφίλη του Χορτάτση.
Το επόμενο έτος, ο Μάνος Χατζιδάκις και οι συνεργάτες του πρωταγωνίστησαν στις καλλιτεχνικές δράσεις τις Ε.ΘΕ.Κ., με περιοδείες σε όλους τους νομούς της Κρήτης, όπου παρουσίασαν την πρεμιέρα της μουσικής παράστασης με το «Πολύτροπο», η οποία θα γνωρίσει μεγάλη επιτυχία μετέπειτα στην Αθήνα.
Μετά την πτώση της Χούντας η Ε.ΘΕ.Κ. θα εγκαινιάσει το θέατρό της στον Κούλε, με επίσημο προσκεκλημένο τον Μάνο Χατζιδάκι που έπαιξε πιάνο. Οι βάσεις για τη δημιουργία του Μ. Χατζιδάκι για την Κρήτη είχαν τεθεί.
Το επόμενο διάστημα (1977) ο Χατζιδάκις θα δρομολογήσει την ίδρυση της Μουσικής Ακαδημίας Κρήτης με έδρα το Ηράκλειο. Πρόεδρός της είναι ο καθηγητής Στ. Αλεξίου με αντιπροέδρους τον Γ. Παρτσελάκη και τον Γ. Δεληγιαννάκη, μέλη της ο Ν. Κοπιδάκης, ο Γ. Μαρινάκης και η Χρ. Τζομπανάκη. Στόχος της είναι η διάχυση του πολιτισμού και της τέχνης στον λαό με την παραγωγή μουσικών εκδηλώσεων υψηλής στάθμης. Ανάμεσα στις πρώτες δράσεις της ήταν η εξασφάλιση κατάλληλων χώρων για τις παραστάσεις, μεταξύ αυτών και το μεγάλο βενετσιάνικο Νεώριο της πόλης, το οποίο θα μετατρεπόταν σε συναυλιακό χώρο. Την πρόταση ενέκρινε η Αρχαιολογική Υπηρεσία και η εικόνα του μνημείου πέρασε στο σύνολο των αφισών της Ακαδημίας. Στην ομήγυρη των ανθρώπων του Χατζιδάκι στο Ηράκλειο, προστέθηκε και ο Μαν. Καρέλλης ο οποίος με την ιδιότητα του Δημάρχου Ηρακλείου υποστήριξε υλικά και ηθικά το όραμα του Χατζιδάκι στην πόλη.
Το 1980 θα εγκαινιαστεί στο Ηράκλειο ο Μουσικός Αύγουστος, ένα καλλιτεχνικό Φεστιβάλ με κύριο στόχο την παρουσίαση νέων ρευμάτων στη μουσική, στον χορό, τον κινηματογράφο, τη ζωγραφική και το θέατρο. Κι επειδή δημιουργήθηκε ως αποκορύφωση τής έως τότε προπαρασκευής του Χατζιδάκι και των ανθρώπων που είχαν συσπειρωθεί γύρω από το όραμά του στο Ηράκλειο, παρά τον βραχύ βίο του (1980-1981), θα μεταβάλει θεαματικά το πολιτιστικό γίγνεσθαι του Ηρακλείου.
Η Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη θυμάται τον Μάνο Χατζιδάκι, την Μουσική Ακαδημία και τον Μουσικό Αύγουστο, με μια αφίσα της εποχής και ένα βίντεο (τα πνευματικά δικαιώματα του οποίου ανήκουν στην ΕΡΤ) από τις σχετικές εκδηλώσεις, στο οποίο εμφανίζεται ο Μάνος και λέει δυο λόγια. Τέλος, τα περισσότερα στοιχεία του κειμένου αντλούνται από μία ηχογραφημένη συνέντευξη του Νίκου Κοπιδάκη.
Οπτικοακουστικό Τμήμα και Τμήμα Αρχείων Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης
Η βιογραφία του Μάνου Χατζιδάκι
Από τις μεγαλύτερες μουσικές ιδιοφυΐες της Ελλάδας, ο Μάνος Χατζιδάκις, γεννήθηκε στις 23 Οκτωβρίου του 1925 στην Ξάνθη, «τη διατηρητέα κι όχι την άλλη, τη φριχτή, που χτίστηκε μεταγενέστερα από τους εσωτερικούς της ενδοχώρας μετανάστες», όπως έλεγε και ο ίδιος.
Ήταν γιος του δικηγόρου Γεωργίου Χατζιδάκι και της Αλίκη Αρβανιτίδου. Μετά τον χωρισμό των γονιών του, το 1932, ο Μάνος Χατζιδάκις με τη μητέρα του και την αδελφή του εγκαθίστανται οριστικά στην Αθήνα.
Εν τω μεταξύ, από τα τέσσερά του χρόνια έχει αρχίσει μαθήματα πιάνου με δασκάλα την Αλτουνιάν, γνωστή μουσικό της Ξάνθης, αρμενικής καταγωγής. Παράλληλα διδασκόταν βιολί και ακορντεόν.
Παγοπώλης και φορτοεκφορτωτής
Στα δύσκολα χρόνια της κατοχής και της απελευθέρωσης, ο Μάνος Χατζιδάκις εργάζεται ως φορτοεκφορτωτής στο λιμάνι του Πειραιά, παγοπώλης στο εργοστάσιο του Φιξ, υπάλληλος στο φωτογραφείο του Μεγαλοοικονόμου, βοηθός νοσοκόμος στο 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο.
Συγχρόνως αρχίζει ανώτερα θεωρητικά μαθήματα μουσικής με τον Μενέλαο Παλλάντιο, σημαντική μορφή της ελληνικής εθνικής μουσικής σχολής, και σπουδές Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, τις οποίες ποτέ δεν ολοκλήρωσε.
Την εποχή εκείνη γνωρίζεται με καλλιτέχνες και διανοούμενους (Γκάτσος, Σεφέρης, Ελύτης, Τσαρούχης, Σικελιανός) της γενιάς του μεσοπολέμου, οι οποίοι θα συμβάλλουν ουσιαστικά στη διαμόρφωση των προσανατολισμών και της σκέψης του. Ο Νίκος Γκάτσος, με τον οποίο γνωρίστηκε το 1943, θα παραμείνει μέχρι το τέλος της ζωής του, ο μεγάλος δάσκαλος και ο ακριβός του φίλος.
Γνωριμία με τον Κουν
Η πρώτη του εμφάνιση στα μουσικά πράγματα της χώρας γίνεται το 1944 με τον «Τελευταίο Ασπροκόρακα» του Αλέξη Σολωμού στο Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν. Η γόνιμη συνεργασία του με το Θέατρο Τέχνης θα διαρκέσει 15 χρόνια, με μουσικές για παραστάσεις όπως: «Γυάλινος Κόσμος» (1946), «Αντιγόνη» (1947), «Ματωμένος Γάμος» (1948), «Λεωφορείον ο Πόθος» (1948), «Ο θάνατος του Εμποράκου» (1949) κ.ά.
Εν τω μεταξύ, το 1949 με μια διάλεξη του για το ρεμπέτικο τραγούδι θα ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων στη συντηρητική ελληνική αστική κοινωνία.
Από το 1950 αρχίζει να γράφει μουσική για αρχαίες τραγωδίες και κωμωδίες. Ο Μάνος Χατζιδάκις έχει «ντύσει» μουσικά την Ορέστεια, τη Μήδεια, τις Βάκχες, τις Εκκλησιάζουσες, τη Λυσιστράτη, τον Πλούτο, τις Θεσμοφοριάζουσες, τους Βατράχους και τις Όρνιθες.
Το 1959 παρουσιάζει στο αθηναϊκό κοινό τον Μίκη Θεοδωράκη, ενορχηστρώνοντας και ηχογραφώντας ο ίδιος το έργο του «Επιτάφιος» με τη Νάνα Μούσχουρη.
Χατζιδάκις και σινεμά
Μεγάλο κεφάλαιο αποτελούν και οι μουσικές που συνέθεσε για σπουδαίες ταινίες του ελληνικού και του διεθνούς κινηματογράφου. Αναφέρουμε ενδεικτικά την «Κάλπικη Λίρα» (Γ. Τζαβέλλα 1954), τη «Στέλλα» (Μ. Κακογιάννη, 1955), το «Δράκο» (Ν. Κούνδουρου, 1956), το «America-America» (Ελ. Καζάν, 1962), «Sweet Movie» (Ντούσαν Μακαβέγιεφ, 1974), κ.ά.
Το 1960 κερδίζει το βραβείο Όσκαρ για το τραγούδι «Τα παιδιά του Πειραιά» από την ταινία του Ζιλ Ντασέν «Ποτέ την Κυριακή», τραγούδι το οποίο θα συμπεριληφθεί στα δέκα εμπορικότερα του 20ού αιώνα.
Ωστόσο, η μουσική του για τον ελληνικό κινηματογράφο και μια σειρά ελαφρών τραγουδιών τού χαρίζει μια «λαϊκότητα ανεπιθύμητη», την οποία δεν θα αποδεχθεί ποτέ και θα τη μάχεται μέχρι το τέλος της ζωής του.
Πνεύμα ανήσυχο, ο Μ. Χατζιδάκις χρηματοδοτεί το Διαγωνισμό Πρωτοποριακής Σύνθεσης «Μάνος Χατζιδάκις» του Τεχνολογικού Ινστιτούτου Δοξιάδη. Το βραβείο απονέμεται στον Ιάννη Ξενάκη, άγνωστο τότε στο ελληνικό κοινό.
Το 1966 ο Μάνος Χατζιδάκις πηγαίνει στις ΗΠΑ, όπου ανεβάζει στο Μπρόντγουεϊ με τον Ζιλ Ντασέν και τη Μελίνα Μερκούρη τη θεατρική διασκευή του «Ποτέ την Κυριακή» με τον τίτλο «Illya Darling». Στην Αμερική θα παραμείνει μέχρι το 1972 και η μουσική του αντίληψη θα επηρεαστεί σημαντικά από την pop music. Αποτέλεσμα αυτής της επίδρασης είναι ο κύκλος τραγουδιών «Reflections» με το συγκρότημα New York Rock and Roll Ensemble.
Τo 1972, τον πιο σκοτεινό χρόνο της χούντας, επιστρέφει στην Αθήνα και ιδρύει το μουσικό καφεθέατρο «Πολύτροπο», μέσα από το οποίο επιχειρεί να ανοίξει εκφραστικές διόδους στο μουσικό τέλμα της εποχής.
Η γέννηση του «Τρίτου»
Το 1975 αρχίζει η χρυσή εποχή του «Τρίτου». Γίνεται διευθυντής του κρατικού ραδιοσταθμού «Τρίτο Πρόγραμμα» (1975-81) τον οποίο, σε συνεργασία με μια ομάδα νέων και ταλαντούχων δημιουργών, γίνεται σημείο αναφοράς.
Το 1989-93 ιδρύει την «Ορχήστρα των Χρωμάτων», για να παρουσιάσει «πρωτότυπα προγράμματα που συνήθως δεν καλύπτονται από τις συμβατικές συμφωνικές ορχήστρες», την οποία διηύθυνε μέχρι το τέλος της ζωής του. Η Ορχήστρα των Χρωμάτων με μαέστρο τον Χατζιδάκι έδωσε 20 συναυλίες και 12 ρεσιτάλ ελληνικού και διεθνούς ρεπερτορίου με Έλληνες και ξένους σολίστ.
Στη διάρκεια όλων αυτών των χρόνων ο Μάνος Χατζιδάκις ήταν διαρκώς παρών στην ελληνική δισκογραφία, με δεκάδες δίσκους που θεωρούνται πια κλασικοί: Ο Κύκλος με την Κιμωλία (1956), Παραμύθι χωρίς Όνομα (1959), Πασχαλιές μέσα απ’ τη νεκρή γη (1961), Δεκαπέντε Εσπερινοί (1964), Μυθολογία (1965), Καπετάν Μιχάλης (1966), Τα Λειτουργικά (1971), Αθανασία (1975), Τα Παράλογα (1976), Σκοτεινή Μητέρα (1985), Τα Τραγούδια της Αμαρτίας (1992) κ.ά.
Μοναδικός, ιδιοφυής και αεικίνητος, ο Μάνος Χατζιδάκις «έφυγε» από κοντά μας στις 15 Ιουνίου 1994.
Πηγή βιογραφίας: sansimera.gr
