Επιστολή των οργανώσεων Οικολογική Παρέμβαση Ηρακλείου και Πρωτοβουλία Κρήτης ενάντια στις εξορύξεις υδρογονανθράκων, μέλη της Πανελαδικής Συνέλευσης για την Προστασία της Ελληνικής Τάφρου, σχετικά με την τήρηση των περιβαλλοντικών όρων του προγράμματος έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων Νοτιοδυτικά και Δυτικά της Κρήτης, η οποία εστάλη σήμερα προς το Περιφερειακό Συμβούλιο και την Επιτροπή Περιβάλλοντος και Χωροταξίας της Περιφέρειας Κρήτης.
Οι οργανώσεις είχαν προτείνει -και έγιναν δεκτές- περιβαλλοντικούς όρους κατά την γνωμοδότηση επί των Στρατηγικών Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του προγράμματος έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων Νοτιοδυτικά και Δυτικά της Κρήτης.
Αναλυτικά η επιστολή:
Αξιότιμοι/ες Περιφερειακοί Σύμβουλοι
Τον Οκτώβριο του 2018, σύμφωνα με το Απ. Πρ. 10/08-10-2018, Αρ. Απόφ. 114/2018, η Περιφέρεια Κρήτης γνωμοδότησε θετικά στη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) για την έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων στις θαλάσσιες περιοχές Νοτιοδυτικά και Δυτικά της Κρήτης, με τις προϋποθέσεις που αναφέρονται στο με αρ. πρωτ. 235595/04-10-2018 έγγραφο της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού της Περιφέρειας Κρήτης καθώς και το 02/10/2018 έγγραφο του Πολυτεχνείου Κρήτης. Μεταξύ αυτών των προϋποθέσεων είναι και η εξής: θα πρέπει να διευκρινιστούν οι κρατικοί ελεγκτικοί μηχανισμοί τήρησης των περιβαλλοντικών όρων, είτε στην φάση έρευνας είτε στην παραγωγική φάση, τόσο για τους όρους που θα επιβληθούν με την ΣΜΠΕ, όσο και από τις επί μέρους εγκρίσεις περιβαλλοντικών όρων.
Η παραπάνω, καθώς και οι λοιπές προϋποθέσεις που προτάθηκαν, ενσωματώθηκαν στην περιβαλλοντική έγκριση του εν λόγω προγράμματος, που υπογράφηκε τον Μάρτιο του 2019 από τον τότε υπουργό και αναπληρωτή υπουργό Περιβάλλοντος & Ενέργειας. Βάσει αυτής της εγκριτικής απόφασης της Διεύθυνσης Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας αλλά και των διατάξεων της ισχύουσας εθνικής και ευρωπαϊκής νομοθεσίας (ν.2289/1995, ν.4014/2011, 2013/20/ΕΕ) προκύπτουν τα εξής:
Με την Α.Π 7427/16-7-2020 εγκριτική πράξη της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, εγκρίνονται οι περιβαλλοντικοί όροι του προγράμματος εξόρυξης υδρογονανθράκων, υπό την προϋπόθεση λήψης συγκεκριμένων μέτρων και με διαφοροποιήσεις που επιβάλλονται στο εν λόγω πρόγραμμα. Η χρήση των όρων «επιβάλλονται», «θα πρέπει», «υπό την προϋπόθεση», που διαπνέει το σύνολο των επιβαλλόμενων όρων, καταδεικνύει ότι η συμμόρφωση προς στους όρους αυτούς δεν εναπόκειται στην διακριτική ευχέρεια του Αναδόχου αλλά καθίσταται υποχρεωτική και πρέπει να συνοδεύουν την έγκριση του προγράμματος.
Ειδικότερα:
1. Προβλέπεται η σύσταση Διακριτής Μονάδας Περιβάλλοντος, που θα επιβλέπεται από την Αρχή Σχεδιασμού. Η Μονάδα αυτή θα πρέπει να αναφέρεται στο Οργανόγραμμα και επιλαμβάνεται κάθε ζητήματος περιβαλλοντικής φύσης (Β.ΙΙ.1 παρ. 1-2). Η Μονάδα αυτή θα αποτελεί και το σύνδεσμο επί όλων των περιβαλλοντικών θεμάτων με τις τοπικές κοινωνίες, με τα σχετικά με τους υδρογονάνθρακες και το περιβάλλον παρατηρητήρια και με τις αρμόδιες υπηρεσίες της δημόσιας διοίκησης.
2. Για τις σεισμικές έρευνες, καθώς δεν απαιτείται περιβαλλοντική αδειοδότηση, είναι απαραίτητη η εκπόνηση ενός σαφούς Περιβαλλοντικού Σχεδίου Δράσης, το οποίο θα περιλαμβάνει και ειδικά μέτρα για την αποτροπή επιπτώσεων στα κητώδη. Ορισμένα από αυτά είναι:
α. Για την αποτροπή επιπτώσεων στα κητώδη, προβλέπεται κατ’ ελάχιστον καταγραφή στοιχείων που αφορούν τα θηλαστικά με έμφαση τις θαλάσσιες εκτάσεις υπεράνω της Ελληνικής Τάφρου ( Β.ΙΙ.2 παρ. 6.2).
β. Επίσης, απαιτείται επαρκής αριθμός κατάλληλα εκπαιδευμένων παρατηρητών επί σκάφους, για τον εντοπισμό με οπτικά και ακουστικά μέσα θαλάσσιων θηλαστικών (Β.ΙΙ.2 παρ. 6.6) καθώς και
γ. Καταγραφή τιμών ακουστικής στάθμης ΠΡΙΝ, ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ και ΜΕΤΑ την ολοκλήρωση των ερευνών (Β.ΙΙ.2 παρ. 8).
3. Για την επιλογή της εποχής εκτέλεσης των ερευνών θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι η χειμερινή περίοδος θεωρείται προτιμότερη, διότι επηρεάζονται λιγότερο τα θηλαστικά ως προς τις διαδικασίες αναπαραγωγής τους.
Όπως ήδη γνωρίζετε, από τις 22 Φλεβάρη έως τις 20 Μάρτη 2024 διενεργήθηκαν ξανά σεισμικές έρευνες στην Κρήτη, ως συνέχεια αυτών που πραγματοποιήθηκαν στις ίδιες θαλάσσιες περιοχές στα τέλη του 2022. Μάλιστα τότε, οι έρευνες ξεκίνησαν στα κρυφά τουλάχιστον από τις 23 Οκτώβρη, αρκετές μέρες πριν από την έκδοση της σχετικής NAVTEX στις 8 Νοεμβρίου (αλλά και της εκδίκασης σχετικής προσφυγής στο Συμβούλιο της Επικρατείας στις 2 Νοεμβρίου). Η απόφαση του ΣτΕ αλλά και το αρμόδιο υπουργείο διαβεβαίωναν περί «διακριτής» και «ανεξάρτητης» Μονάδας Περιβάλλοντος, η οποία στελεχώνεται με επαρκές προσωπικό ειδικής κατάρτισης και διεξάγει την παρακολούθηση στον τόπο εκτέλεσης των εργασιών και στα λοιπά σημεία όπου επιβάλλεται η παρακολούθηση περιβαλλοντικών παραμέτρων, κατά τρόπον ώστε να μην δημιουργείται αμφιβολία ως προς τη δυνατότητα ανεξάρτητης και αποτελεσματικής, εκ μέρους των μελών της, παρακολούθησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του προγράμματος. Τον Ιανουάριο του 2023 ωστόσο, έγινε γνωστό ότι η Μονάδα Περιβάλλοντος που συγκροτήθηκε τον Οκτώβριο του ίδιου έτους για να ελέγχει τις εργασίες της κοινοπραξίας Exxon Mobil και HelleniQ Energy (ΕΛΠΕ), συγκροτήθηκε αποκλειστικά από τρία διοικητικά στελέχη της Exxon Mobil.
Με βάση τα παραπάνω προκύπτουν τα εξής ερωτήματα:
1) Υπάρχουν τελικά, κι αν ναι ποιοι είναι, κρατικοί ελεγκτικοί μηχανισμοί τήρησης των περιβαλλοντικών όρων στη φάση των σεισμικών ερευνών που υλοποιήθηκαν στα πλαίσια του προγράμματος έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στις θαλάσσιες περιοχές της Κρήτης;
2) Έχετε αναλυτική ενημέρωση σχετικά με την τήρηση των όρων που περιλαμβάνονται στο Περιβαλλοντικό Σχέδιο Δράσης (ΠΣΔ) για τη γεωφυσική έρευνα που διεξήχθη το 2022-2023 και από αυτή που διεξήχθη πρόσφατα στην ίδια θαλάσσια περιοχή;
Πιο συγκεκριμένα:
α. Ποιά είναι η συσταθείσα Μονάδα Περιβάλλοντος, που επιβάλλεται από την εγκριτική απόφαση, ποιά η θέση της -που απαιτείται να καταλαμβάνεται- στο Οργανόγραμμα του Προγράμματος των Ερευνών και ποιά τα αποτελέσματα της;
β. Ποιά τα αποτελέσματα της καταγραφής όσον αφορά τα θηλαστικά και τις επιπτώσεις που υπάρχουν σε αυτά από τις έρευνες;
γ. Ποιός ο αριθμός των εκπαιδευμένων παρατηρητών που απαιτείται να έχουν ήδη προσληφθεί, για τον εντοπισμό και την παρακολούθηση των θαλάσσιων θηλαστικών;
δ. Ποιά τα αποτελέσματα της καταγραφής ακουστικής στάθμης καθ’ όλη τη διάρκεια τω ερευνών;
3) Έχουν συσταθεί «παρατηρητήρια» και υπάρχει κάποιος σύνδεσμος από όπου μπορεί να ενημερώνεται το ευρύ κοινό και η τοπική κοινωνία;
4) Έχει γίνει κάποια επανεξέταση σχετικά με τον ισχυρισμό, που εκφράστηκε προ πενταετίας, ότι η χειμερινή περίοδος θεωρείται προτιμότερη για την εκτέλεση σεισμικών ερευνών, λαμβάνοντας υπόψη τυχόν νέα στοιχεία της επιστημονικής γνώσης;
Με γνώμονα ότι οι πολίτες και οι αρμόδιες αρχές συμμεριζόμαστε τις ίδιες ανησυχίες για τις επιπτώσεις που ενέχει η υλοποίηση του προγράμματος έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στις θάλασσες της Κρήτης αλλά και την αναγκαιότητα να τηρηθούν στο ακέραιο οι περιβαλλοντικοί όροι, αναμένουμε να μας γνωστοποιήσετε τις θέσεις σας/απαντήσεις σας στα ανωτέρω.
