Του Γιώργου Σαριδάκη*
Μετά βεβαιότητος, κάθε μορφή βίας η οποία εκδηλώνεται στο πλαίσιο συνύπαρξης ατόμων – μελών του ίδιου κοινωνικού συνόλου είναι δυνατόν να επιφέρει δραματικά αποτελέσματα και να οδηγήσει σε δυσάρεστες και, ταυτόχρονα, επικίνδυνες καταστάσεις.
Σαφέστατα, πρόκειται για ένα διαχρονικό φαινόμενο με πολυδιάστατες εκφάνσεις και έντονα χαρακτηριστικά. Η έννοια της βίας υπό μια γενική και σφαιρική θεώρηση μπορεί να ερμηνευθεί ως η ενέργεια ή η τάση που γεννιέται από βαθύτερα (ζωώδη) ένστικτα και λειτουργεί επιθετικά και επιβαρυντικά εναντίων τρίτων, δημιουργώντας καταστάσεις με θύτες (πρόσωπα που ενεργούν με χρήση βίας) και θύματα (πρόσωπα-αποδέκτες των βίαιων συμπεριφορών).
Η σκιαγράφηση της βίας έγκειται στην ιδιομορφία του τρόπου που τελείται η πράξη ή η συμπεριφορά που εμπεριέχει βία, στον σκοπό που εξυπηρετεί (ή τα κίνητρα που ενεργοποιούν τέτοιου είδους διαταραχές) καθώς και το αποτέλεσμα που συντελείται από σημεία και γεγονότα με βίαια στοιχεία.
Έτσι, παρατηρείται η διάκριση – κυρίως – σε σωματική (πρόκληση τραυμάτων σε διάφορα μέρη του σώματος), ψυχολογική (άσκηση πίεσης για πραγμάτωση μη ηθελημένων και αποδεκτών ενεργειών) και σεξουαλική βία (γενετήσια ικανοποίηση με εξαναγκασμό), χωρίς να αποκλείεται η σύνδεση και συνύπαρξη των παραπάνω.
Επιπλέον – κατά περίσταση – σχηματίζονται κατηγορίες όπως η ενδοοικογενειακή βία, ενδοσχολική (ή bullying), οδηγική, πολιτική, οπαδική (ή γηπεδική), θρησκευτική και γενικότερα κοινωνική βία με συνυπάρχουσα παραβατική ή εγκληματική συμπεριφορά.
Σε κάθε περίπτωση, κοινή συνισταμένη όλων των μορφών και κατηγοριών ορίζεται η πρόκληση σωματικής βλάβης ή διατάραξη της ψυχικής υγείας του ατόμου ή ομάδας ατόμων που εμπλέκονται ως θύματα σε υποθέσεις βιαιοπραγίας (και σε δεύτερη σημασία, φθορά ιδιωτικής περιουσίας και κακοποίηση ζώων).
Ειδικότερα, οι συνέπειες τέτοιων επεισοδίων αφορούν – ανά βαθμό και έκταση – ελαφρά τραύματα, βαρύτατες κακώσεις, σημαντικές ανατομικές δυσλειτουργίες, όπως και κοινωνική απόσυρση, αρνητικό συναίσθημα, επιθετική ή καταθλιπτική διάθεση, δυσκολία διαπροσωπικής αλληλεπίδρασης και ανάπτυξης σχέσεων εμπιστοσύνης, ενώ σε πιο σοβαρές καταστάσεις μπορεί να επέλθει μέχρι και απώλεια ανθρώπινης ζωής.
Οι παράγοντες που αποτελούν την «πηγή του κακού» ανιχνεύονται σ’ ένα ευρύ φάσμα αιτιών τα οποία εξειδικεύονται ως προς τη διαφορετικότητα των περιστατικών βίας και επίσης συνθέτουν το προφίλ των βίαιων και επιθετικών ατόμων.
Τα συχνότερα είναι: βιώματα παιδικής ηλικίας, ψυχική αστάθεια, χαμηλή αυτοεκτίμηση, μη υγιή προσωπικότητα, σεξουαλική διαστροφή, ψυχοσυναισθηματικά κενά, ενώ οι ομαδικές βίαιες αναταράξεις οφείλονται – επί το πλείστον – σε δυσμενείς κοινωνικές συνθήκες, πολιτικές εντάσεις, υιοθέτηση λάθος προτύπων, προκαταλήψεις και στερεότυπα, μετατόπιση προσωπικών προβλημάτων σε κοινό περιβάλλον, προάσπιση πεποιθήσεων μέσω συγκρουσιακών τάσεων.
Η απάντηση για την αντιμετώπιση ενός τόσο δύσκολου φαινομένου με ποικίλες κοινωνικές διαστάσεις, βρίσκεται σ’ ένα ολιστικό μοντέλο παρέμβασης που χρειάζεται να περιλαμβάνει:
- Κατάλληλη (ξεκάθαρη και ουσιαστική) νομοθεσία και στάση για θέματα βίας.
- Εντατικοποίηση και στοχευμένη παρέμβαση των αστυνομικών αρχών.
- Δημιουργία ειδικών μονάδων διάγνωσης και πρόληψης βίας, με στελέχωση εξειδικευμένου επιστημονικού προσωπικού (ομάδες εργασίας για εμβάθυνση και ουσιαστική προσέγγιση).
- Ενίσχυση κοινωνικών υπηρεσιών που συνδέονται καθ’ οποιονδήποτε τρόπο με διαχείριση περιστατικών βίας.
- Υποστήριξη εθελοντικών οργανώσεων με αποδεδειγμένο έργο και δράση, που σκοπό έχουν την φροντίδα ατόμων-θυμάτων βίας ή λειτουργούν κατά της βίας.
- Πρωτοβουλίες ενημέρωσης του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου μέσω συγκεκριμένων ενεργειών (συνέδριο φορέων, ανοιχτού τύπου εκδηλώσεις, διανομή ειδικών εντύπων, διαφημιστικά σποτ σε Μ.Μ.Ε και ροή μηνυμάτων στο διαδίκτυο – socialmedia).
Εν κατακλείδι, η διαμόρφωση κοινής συνείδησης για την κρισιμότητα του θέματος θεωρείται μονόδρομος για τον περιορισμό τέτοιων φαινομένων. Μονάχα αν σταθούμε συνολικά και συλλογικά απέναντι στη βία μπορεί να υπάρξει αποτέλεσμα. Αν σταλεί το μήνυμα ότι φτάνει πια με τη βία σε όλες τις διαστάσεις της και αν βροντοφωνάξουμε με δύναμη ψυχής: όχι άλλη βία στις οικογένειες, όχι άλλη βία στα σχολεία, όχι άλλη βία στους δρόμους, όχι άλλη βία στις γειτονιές, όχι άλλη βία στα γήπεδα…όχι άλλη βία στη ζωή μας.
