Του Γιώργου Σαριδάκη*
Δίχως αμφιβολία, η διατάραξη της αρμονικής συνύπαρξης των πολιτών μιας χώρας – εξαιτίας πρακτικών διαχωρισμού και προκαταλήψεων – μπορεί να επιφέρει δυσάρεστα αποτελέσματα και, ακόμα, να προκαλέσει έντονες κοινωνικές ταλαντεύσεις.
Στη χώρας μας, η αυξημένη συχνότητα περιστατικών με ρατσιστικές εκφάνσεις και οι φοβικές τάσεις που εκφράζονται από κάποιους (παρά τον εκσυγχρονισμό της κοινωνίας) απέναντι στην θέαση και αντίληψη του διαφορετικού, δημιουργεί προβληματισμό και ανησυχία.
Η έννοια του διαφορετικού, σε κάθε τομέα της καθημερινότητας, θα μπορούσε να εννοηθεί και ως το στοιχείο ή η κατάσταση που εμφανίζει ένα άτομο ή μια ομάδα και τα οποία εκλαμβάνονται, από έναν τρίτο, ως κάτι ξένο και ασύμφωνο με τη δική του ιδιοσυγκρασία ή διατηρεί την άποψη ότι – με τη συμπεριφορά τους – καταπατούν ένα κοινό πλέγμα αρχών και κανόνων.
Εν προκειμένω, το διαφορετικό μπορεί να αφορά θέματα εθνικότητας, θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων, μια μορφή αναπηρίας, σεξουαλικών προτιμήσεων, σωματικού βάρους, συνήθειες και προσωπικές επιλογές εμφάνισης (π.χ. ενδυμασία, κούρεμα, τατουάζ).
Η εκδήλωση του φοβικού συνδρόμου για το διαφορετικό, σχετίζεται άμεσα με την επιρροή που έχει δεχτεί το άτομο, κυρίως, από το οικογενειακό περιβάλλον, στην εξωτερίκευση βαθύτερων καταβολών, στη νοοτροπία και τις αντιλήψεις που έχουν διαμορφωθεί κατά τα στάδια κοινωνικοποίησης του ατόμου και γενικότερα στις αξίες που έχει διδαχθεί και μυηθεί από τους κοινωνικούς φορείς που έχουν επωμιστεί το συγκεκριμένο ρόλο.
Επίσης, συνδέεται άρρηκτα με τους άτυπους κοινωνικούς κανόνες, τις υπάρχουσες κοινωνικές τάσεις καθώς και την κοινωνικοπολιτική κατάσταση και συνθήκες που μπορεί να επικρατούν κατά τη περίοδο εμφάνισης αυτών καθαυτών των φαινομένων.
Η σημειολογία που χαρακτηρίζει τα φαινόμενα ρατσιστικών αντιδράσεων, έγκειται στα εξής: στηλίτευση και αρνητική κριτική, ψυχολογική βία, κακόβουλες ενέργειες, σωματική βία και, εν συνόλω, προσβολή της προσωπικότητας και παραβίαση ανθρώπινων δικαιωμάτων του ατόμου.
Μάλιστα, σε αρκετές περιπτώσεις, παρατηρείται να υφίσταται σημαντικές επιπτώσεις προς το άτομο ή την ομάδα που τελούν θύματα ανθρώπινων διακρίσεων. Τέτοιες είναι: αίσθημα ανασφάλειας, κοινωνικός αποκλεισμός, σωματική βλάβη και επιβάρυνση της ψυχικής υγείας.
Σαφώς, πρόκειται για μια κοινωνική παθογένεια με πολυδιάστατο χαρακτήρα, για την αντιμετώπιση της οποίας απαιτείται συγκεκριμένο πλαίσιο παρεμβάσεων:
- Λειτουργία τοπικών – κοινοτικών μονάδων με επιστημονική στελέχωση, με σκοπό την υποστήριξη οικογενειών και παιδιών (αλλά και εξατομικευμένη προσέγγιση). Εγκαθίδρυση μηχανισμού αναγνώρισης και διάγνωσης στοιχείων που καταδεικνύουν την ύπαρξη ρατσιμού και διακρίσεων και κατάλληλες ενέργειες και παρεμβάσεις για την πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου.
- Προσπάθεια από τους γονείς για διαμόρφωση υγιών προτύπων και εικόνων στο οικογενειακό περιβάλλον, ανάπτυξη και εκμάθηση στοιχείων θετικής συμπεριφοράς στο πεδίο κάθε συναναστροφής, προώθηση συλλογικού και αμοιβαίου πνεύματος και υιοθέτηση αλληλέγγυας νοοτροπίας.
- Προσπάθεια από τη σχολική κοινότητα για την ανάδειξη του μηνύματος και της νοοτροπίας της αμοιβαίας αποδοχής, της αναγνώρισης της αξίας της ατομικής μοναδικότητας και της διαφορετικότητας, της συνεργασίας, του αλληλοσεβασμού και της αλληλοκατανόσης.
- Πραγματοποίηση ειδικών σεμιναρίων σε σχολεία (για εκπαιδευτικούς και μαθητές), με έμφαση στο κομμάτι των διακρίσεων: ρατσισμός, προκαταλήψεις, στερεότυπα.
- Οργανωμένη προσπάθεια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης για το εν λόγω θέμα, με τη μετάδοση μηνυμάτων δια των μέσων ενημέρωσης αλλά και των social media (κάτι που γίνεται ως ένα βαθμό, με εθελοντική πρωτοβουλία).
- Πρωτοβουλίες από την Εκκλησία και ιδιαίτερη αναφορά στο κήρυγμα των κληρικών, προς το ποίμνιο.
Τέλος, ας αντιληφθούμε την κοινωνία μας ως «μια μουσική σύνθεση διαφορετικών ρυθμών και μελωδιών που αλληλοσυμπληρώνονται» και ας αναλογιστούμε πόσες «φάλτσες νότες» δημιουργούνται με συμπεριφορές προσβολής και ασέβειας της διαφορετικότητας του άλλου…μια διαφορετικότητα που ουσιαστικά δεν αποτελεί «πηγή φόβου», όπως αντιμετωπίζεται από ορισμένους, αλλά, αντιθέτως, συνιστά στοιχείο ισορροπίας και κοινωνικής συνοχής.
*O Γιώργος Σαριδάκης είναι κοινωνικός λειτουργός
