Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΣΗΕΑ, ανακοινώνει ότι η εξόδιος ακολουθία και η ταφή του Βασίλη Βασιλικού θα γίνουν τη Δευτέρα, 4 Δεκεμβρίου, στις 11 π.μ., στο Α΄ Κοιμητήριο Αθηνών.
Δείτε:
Έφυγε από τη ζωή ο συγγραφέας Βασίλης Βασιλικός
Επιθυμία του, είναι αντί στεφάνου, να υποστηριχθεί το Έργο της «Ακαδημία Λυρικής Τέχνης Maria Callas», της οποίας υπήρξε Ιδρυτικό Μέλος και Γενικός Γραμματέας.
ALPHA BANK ΙΒΑΝ: GR 42 0140 1030 1030 0232 0004 792 BIC: CRBAGRAAXXX ΔΙΚΑΙΟΥΧΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜOY: «ΑΚΑΔΗΜΙA ΛΥΡΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΜARIA CALLAS»
Ο σπουδαίος συγγραφέας έφυγε σε ηλικία σε ηλικία 90 ετών, αφήνοντας πίσω του ανεξίτηλη πολιτιστική κληρονομιά μέσα από το έργο του.
Ο Βασίλης Βασιλικός άντλησε από τη δύναμη και τη διαχρονία της ελληνικής γλώσσας για να συνθέσει ένα λογοτεχνικό σύμπαν που πέρασε τα σύνορα της χώρας, έγινε παγκόσμιο, καθώς συνομίλησε αριστοτεχνικά και με την ιδιοσυστασία της λογοτεχνίας και με το αποτύπωμα της Ιστορίας. Βαθιά πολιτικός, αριστερός, από τα νεανικά του χρόνια έδωσε τις δικές του μάχες και σε κομβικές στιγμές που αφορούσαν την τέχνη του, όπως η συμβολή του στην καθιέρωση της Παγκόσμιας Ημέρας Ποίησης ως πρέσβης της UNESCO αλλά και στον στίβο της πολιτικής. Δραστήριος, επίμονος και πάντα διαβασμένος, διαρκώς παρόντας ήταν στη θητεία του ως βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. την περίοδο 2019-2023.
Ο κορυφαίος Έλληνας συγγραφέας, ο δημιουργός του εμβληματικού «Ζ», που διέτρεξε ως σύμβολο αντίστασης και ελευθερίας όλο τον πλανήτη και με τη μεταφορά του στον κινηματογράφο από τον Κώστα Γαβρά, από χθες δεν ζει. Έκλεισε τα μάτια στα 89 του χρόνια έχοντας στο πλάι του τις δύο αγαπημένες κυρίες της ζωής του, τη σύζυγό του, τη διεθνούς φήμης σοπράνο Βάσω Παπαντωνίου, και την αγαπημένη τους κόρη Ευρυδίκη, αφήνοντας πολύτιμη παρακαταθήκη ένα έργο που συνομίλησε με την εποχή του και με τις καλύτερες στιγμές της ελληνικής λογοτεχνίας.
Το έργο του
Δημιουργός σπουδαίων βιβλίων, όπως η περίφημη τριλογία «Το Φύλλο, το Πηγάδι, Τ’ Αγγέλιασμα», από τα σημαντικότερα έργα της μεταπολεμικής λογοτεχνίας μας, ο «Γλαύκος Θρασάκης», για πολλούς κορυφαίο έργο του, «Το τελευταίο αντίο», έργο συγκλονιστικής αναμέτρησης με την ανθρώπινη απώλεια, ο Β. Βασιλικός, αν και πολυγραφότατος, δεν χαραμίστηκε στην ποσότητα. Το έργο του, πολύμορφο και παιγνιώδες, αγαπήθηκε πολύ από Έλληνες και ξένους αναγνώστες και τον κατέταξε στη χωρία των πιο πολυμεταφρασμένων Ελλήνων συγγραφέων. Η αμεσότητα της αφήγησης, η ντοκιμαντερίστικη σε πολλές περιπτώσεις γραφή, η χειμαρρώδης ορμή των λέξεων και ο στοχασμός γύρω από την ανθρώπινη κατάσταση και την ιστορική στιγμή συνθέτουν τον καμβά ενός έργου τόσο επιδραστικού, το οποίο, χωρίς να αποχωρίζεται την ταυτότητα του δημιουργού, απευθύνεται στον αναγνώστη όπου Γης. Όπως χαρακτηριστικά έχει γράψει στην περίφημη αυτοβιογραφία του, «η λέξη πρέπει να είναι μόνο η κυριολεκτική για μια σκέψη, μια έννοια ή ένα συναίσθημα».
Ο Β. Βασιλικός όμως, πέρα από τη λέξη, κοίταξε και την Ιστορία κατάματα και με το έργο του, το πριν από τη Μεταπολίτευση κυρίως, παρέδωσε έναν καθρέφτη του μετεμφυλιακού τραύματος. Τα νεανικά του βιβλία, κυρίως όμως η τριλογία και το «Ζ», φωτογράφισαν τη δυστοπία που βίωσε η Ελλάδα μετά το τέλος του Εμφυλίου, ενώ τα μυθιστορήματά του, που γράφτηκαν μετά τον θάνατο της πρώτης του συζύγου, όπως το «Τελευταίο αντίο» και «Η φλόγα της αγάπης», αποτελούν μια σπονδή στην ανθρώπινη απώλεια. Μαζί τους ο επίσης εμβληματικός «Γλαύκος Θρασάκης», όπως και πολλά ακόμα από τα περισσότερα από εξήντα που έγραψε, συνθέτουν ένα σώμα που εν πολλοίς ξεπερνά τον ελληνικό τρόπο στη λογοτεχνία μας. Ο Β. Βασιλικός άλλωστε υπήρξε μανιώδης αναγνώστης. Μέσα από το έργο του φαίνεται ότι αφομοίωσε με γόνιμο τρόπο την παγκόσμια λογοτεχνία σκύβοντας σε πλείστους όσους ομότεχνούς του, από τον Αντρέ Ζιντ, που ήταν η μεγάλη του αδυναμία, τον Ζαν Πολ Σαρτρ, τον Γκιστάβ Φλομπέρ ή τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, τον οποίο θαύμαζε, μέχρι τον Γιώργο Θεοτοκά, ακόμα και τον Νίκο Καζαντζάκη, που εντρύφησε σιγά-σιγά στο έργο του.
«Βαθύτατα Έλληνας και βαθύτατα Ευρωπαίος, ο Βασιλικός σημάδεψε την ιστορία της νεοελληνικής αλλά και της παγκόσμιας λογοτεχνίας με την αριστουργηματική τριλογία του “Το Φύλλο, Το Πηγάδι, Τ’ Αγγέλιασμα” και το συγκλονιστικό “Ζ”. Δεν είναι τυχαίο ότι είναι ο δεύτερος πιο πολυμεταφρασμένος νεοέλληνας πεζογράφος μετά τον Νίκο Καζαντζάκη» μας λέει ο μελετητής του έργου του Θανάσης Αγάθος, αναπληρωτής καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο ΕΚΠ. Υπογραμμίζει ταυτόχρονα ότι «το σύνολο του έργου του και η εκπληκτικά διαυγής αυτοβιογραφία του “Η μνήμη επιστρέφει με λαστιχένια πέδιλα” είναι σε μόνιμο διάλογο με τις μεγάλες ιστορικές στιγμές του 20ού αιώνα».
Η σχέση δημιουργού και έργου συχνά απασχόλησε τον Β. Βασιλικό. Όπως χαρακτηριστικά γράφει στην αυτοβιογραφία του, «μα μόνο έτσι η δημιουργία προχωρά: με την απώλεια του δημιουργού». Στον καθρέφτη με τον δρώντα εαυτό-συγγραφέα, κατά τον Β. Βασιλικό υπερισχύει το έργο. Μολονότι πολυμεταφρασμένο και πολυδιαβασμένο το έργο του, ακόμα δεν υπάρχει μια πλήρης αποτίμησή του, μια μονογραφία. Ίσως γιατί και ο ίδιος, αυτός ο γλυκής και ευγενής της λογοτεχνίας μας, ουδέποτε ενδιαφέρθηκε.
Βαθύτατα πολιτικός, δεν έκρυψε την αριστερή ιδεολογία του. Είτε ως εξόριστος της Χούντας είτε ως πολίτης του κόσμου, ανήσυχος για όσα συνέβαιναν στον κόσμο, αλλά και ως βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., αγωνιούσε και μαχόταν διαρκώς όχι μόνο για όσα αφορούσαν την κεντρική πολιτική σκηνη. Άοκνες οι προσπάθειές του μαζί με την επίσης αξέχαστη Μυρσίνη Ζορμπά, επί υπουργίας της, για την υπόθεση του βιβλίου και της φιλαναγνωσίας. Ο κομψός άντρας με το λευκό καπέλο, σήμα κατατεθέν μιας σπάνιας αρχοντιάς, άνθρωπος φύσει ευγενής και οικείος, λάτρεψε τον πολιτισμό ως όλον και διαρκώς αναζητούσε την πεμπτουσία του. Την ίδια ώρα, με γενναιοδωρία έδινε βήμα και προσοχή στους νέους ανθρώπους, ιδιαίτερα στους συγγραφείς.
Πολυτάλαντος και πολυπρισματικός, γεννημένος στην Καβάλα στις 18 Νοεμβρίου 1934, με σπουδές Νομικών στο ΑΠΘ και Σκηνοθεσίας Τηλεόρασης στη Δραματική Σχολή του Πανεπιστημίου Γέιλ, ο Β. Βασιλικός έζησε μια γεμάτη ζωή, συνδεδεμένη άμεσα με κομβικές στιγμές της ιστορικής περιπέτειας του 20ού αιώνα στη χώρα, και ανέπτυξε πολύπλευρη δραστηριότητα. Εξόριστος το 1967 και για επτά χρόνια, βρέθηκε αρχικά στην Ιταλία, μετά στη Γαλλία και στη Νέα Υόρκη, επέστρεψε για τρία χρόνια στην Ελλάδα, από το 1981 ως το 1984, ανέλαβε καθήκοντα αναπληρωτή γενικού διευθυντή της ΕΡΤ και έφυγε ξανά για να επιστρέψει το 1994. Εργάστηκε ως βοηθός σκηνοθέτη σε ξένες παραγωγές, ως σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ και σεναριογράφος, ως επιμελητής σεναρίων και εισηγητής σεναρίων στην Αrte, ως δημοσιογράφος και συγγραφέας. Συνεργάστηκε με τον Νίκο Κούνδουρο στο σενάριο της ταινίας «Μικρές Αφροδίτες», ενώ διετέλεσε πρέσβης της Ελλάδας στην UNESCO (1996-2004).
Βαθιά τομή στα τηλεοπτικά δρώμενα υπήρξε η περίφημη εκπομπή του για το βιβλίο «Άξιον εστί». Ήταν εκείνος που έκανε δημοφιλέστατη μια εκπομπή για το βιβλίο δείχνοντας το άλλο παράδειγμα. «Θυμάμαι το πολύ μεγάλο ενδιαφέρον και την περιέργειά του για όλα τα πράγματα. Διαυγής και δραστήριος, έδινε πολύ μεγάλη σημασία για την προώθηση νέων συγγραφέων και με μεγάλη ευχαρίστηση μιλούσε πάντα με τους νέους συγγραφείς. Δεν μπορεί να περιγραφεί με λίγα λόγια η συμβολή του. Μεγάλο πανεπιστήμιο η συναναστροφή μαζί του» θυμάται η Χριστίνα Οικονομοπούλου, ποιήτρια και αρχισυντάκτρια της εκπομπής «Άξιον εστί».
Όσοι είχαν την τύχη και την τιμή να συνομιλούν μαζί του, θαύμαζαν τη γενναιοδωρία και τον αυθορμητισμό του. Ένας άνθρωπος οικείος και αυθόρμητος, αν και παγκόσμια αναγνωρισμένος, διατηρούσε μια αφοπλιστική απλότητα αλλά και μια σπάνια οξυδέρκεια. Δεινός αφηγητής, μπορούσε να σε ταξιδέψει από τη γενέθλια Καβάλα μέχρι την εποχή των Λαμπράκηδων και από την πρώτη του γνωριμία με τη Βάσω Παπαντωνίου, που θυμόταν ότι «δεν κρατούσε την παρτιτούρα της όπερας που θα τραγουδούσε το ίδιο βράδυ στο θέατρο Fenice, αλλά τα ποιήματα του Σεφέρη», όπως μας έλεγε σε εκείνη τη συνέντευξη το 2021, που δεν ολοκληρώθηκε εντέλει, μέχρι τη δίκη της Χρυσής Αυγής για τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα ή τις μνήμες του από το Πολυτεχνείο και τα γεγονότα που τον ενέπνευσαν για το «Ζ». Ο Β. Βασιλικός παραμένει ο εμβληματικός δημιουργός που αγάπησε τις λέξεις και συνέθεσε μ’ αυτές κόσμους θαυμάσιους και άξιους να θαυμάζονται.
Θλίψη για τον θάνατό του
Βαθιά θλίψη σκόρπισε ο θάνατος του Β. Βασιλικού. «Διπλή απώλεια για τον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. Του μεγάλου διανοούμενου και του μεγάλου συντρόφου» δήλωσε ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Στέφανος Κασσελάκης. Όπως υπογράμμισε, «“η ελληνική γλώσσα έχει όλη τη δυναμική του δυναμίτη” είχε πει σε μία συνέντευξή του ο Β. Βασιλικός. Κατάφερε την παγκόσμια έκρηξη με ένα γράμμα: Ζ. Έκρηξη λογοτεχνίας. Έκρηξη Δημοκρατίας. Ένας ολόκληρος πλανήτης έμαθε τον ήρωα Γρηγόρη Λαμπράκη, το παρακράτος που εξουσίαζε για δεκαετίες τη χώρα μας, τη Δημοκρατία που, για να κερδηθεί, κάποιοι μάτωσαν σ’ αυτόν τον τόπο. Ο Β. Βασιλικός μίλησε την παγκόσμια γλώσσα – το μεγαλύτερο επίτευγμα για έναν συγγραφέα. Και συνομίλησε ταυτόχρονα με την παγκόσμια Ιστορία – το μεγαλύτερο επίτευγμα για έναν άνθρωπο. Πολυγραφότατος, πολυμεταφρασμένος, πολυβραβευμένος, πολύτιμος. Όμως για τον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. η σημερινή απώλεια είναι διπλή. Όχι μόνο του μεγάλου διανοούμενου αλλά και του μεγάλου συντρόφου. Που συμπαρατάχθηκε με τον ΣΥΡΙΖΑ σε δύσκολες στιγμές και κόσμησε την πρώτη θέση του ψηφοδελτίου Επικρατείας στις εκλογές του 2019, όπως κόσμησε μέσα από την εκλογή του το Ελληνικό Κοινοβούλιο. Επιτρέψτε μου έναν προσωπικό τόνο. Διάβασα το “Ζ” νεαρός, στην Αμερική, είδα την ταινία του Κώστα Γαβρά κι αυτό το βιβλίο έγινε κομμάτι της δικής μου πολιτικής και ηθικής συγκρότησης. “Θέλησα να αποτυπώσω τον αιώνα μου” έλεγε ο Βασίλης Βασιλικός. Είναι από τους λίγους που το πέτυχαν τόσο ανεξίτηλα».
«Θα λείψει στην Ελλάδα, στην Αριστερά, στην Τέχνη» υπογράμμισε από πλευράς του ο πρώην πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. Αλέξης Τσίπρας. «Ο φίλος, ο σύμβουλος, ο σύντροφος Β. Βασιλικός έφυγε για το μεγάλο ταξίδι. Θα λείψει στην Ελλάδα, στην Αριστερά, στην Τέχνη. Θα μας λείψει. Αφήνει όμως πίσω του το τεράστιο συγγραφικό του έργο, που έκανε με απαράμιλλο τρόπο το δράμα, τις αγωνίες και τους αγώνες του λαού μας υπόθεση των λαών του κόσμου. Αφήνει το “Ζ”, παγκόσμιο σύμβολο αντίστασης και ελευθερίας. Αφήνει την πράξη της αφοσίωσης στον άνθρωπο, στην ελευθερία και στη δικαιοσύνη. Είμαι υπερήφανος και ευγνώμων που πορευτήκαμε μαζί σε δύσκολες μέρες. Που μας έδεσαν η αμοιβαία εκτίμηση και αγάπη. Που έδωσε στον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., ως βουλευτής Επικρατείας, τη δική του σεμνή προσφορά. Καλό σου ταξίδι, σύντροφε Βασίλη».
Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου υπογράμμισε μεταξύ άλλων: «Πληθωρική, πολυδιάστατη προσωπικότητα, τολμηρός δημιουργός, που κινήθηκε στο μεταίχμιο Ιστορίας και μυθοπλασίας, ευαίσθητος δέκτης των σημάτων της επικαιρότητας και ικανός να τα ερμηνεύσει, ο Β. Βασιλικός σφράγισε με το σπινθηροβόλο του πνεύμα, το έργο και την παρουσία του τα γράμματα, τον κινηματογράφο, την τηλεόραση, την πολιτική».
Για «μια φωνή που τιμούσε την Ελλάδα και πέρα από τα σύνορά μας» έκανε λόγο ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, σημειώνοντας ότι «αν και σε διαφορετικούς πολιτικούς χώρους, ανέκαθεν είχε τον σεβασμό μου για την προσφορά του στα γράμματα όσο και για την πίστη του στις αρχές της ελευθερίας και της ισότητας».
Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη σημείωσε: «Δεινός αφηγητής, τεχνίτης της ελληνικής γλώσσας, προσέγγιζε την ελληνική κοινωνία με δημοσιογραφική οξυδέρκεια, διεισδύοντας στις πολιτικές καταστάσεις, αναλύοντας με δεινότητα τα κοινωνικά προβλήματα, με αποτέλεσμα τα βιβλία του να χρησιμεύουν εσαεί ως μαρτυρίες εποχών πολιτικής ανωμαλίας».
Η Κυριακή Μάλαμα, τομεάρχης Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. σημείωσε ότι «η πνευματική του παρακαταθήκη αποτελεί τεράστιο κεφάλαιο για τον ελληνικό πολιτισμό. Η προσφορά του στην Ελλάδα, μέσα από το πνευματικό του έργο και τη δημόσια δράση του, ανεκτίμητη».
Με ενός λεπτού σιγή ξεκίνησε η συνεδρίαση της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. Τη θλίψη τους εξέφρασαν επίσης ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛΛ., το ΚΚΕ, οι εκδόσεις Θεμέλιο απ’ όπου κυκλοφόρησε προδικτατορικά το «Ζ», η Εταιρεία Συγγραφέων, η Εταιρεία Ελλήνων Σκηνοθετών κ.ά.
