“Ήξεραν για τη Θεσσαλία ….ξέρουν για την Κρήτη….Πόσο θα τους επιτρέπουμε ακόμα να τα αγνοούν;” 

Ανακοίνωση των Αυτόνομων Μηχανικών Ανατολικής Κρήτης:

Στις 4 Σεπτεμβρίου 2023 πλημμύρισε η Θεσσαλία . Οι πλημμύρες κατέστρεψαν σπίτια, καλλιεργούμενες εκτάσεις, δρόμους και χάθηκαν και δεκαεπτά ανθρώπινες ζωές.  

Στις 17 Σεπτεμβρίου 2023 στη Συνέντευξη Τύπου του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στην 87^η Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, σε ερώτηση δημοσιογράφου απαντά μεταξύ άλλων:  « …το καιρικό φαινόμενο το οποίο κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε στη Θεσσαλία ήταν πράγματι πρωτοφανές και, θα έλεγα, έξω από τα δεδομένα και τα μοντέλα τα οποία κρίνουμε πάντα με γνώμονα προηγούμενα αντίστοιχα περιστατικά…..πράγματι, οι μετεωρολόγοι προέβλεψαν πολύ έντονο καιρικό φαινόμενο, κανείς όμως, πιστεύω, δεν ήταν σε θέση να προβλέψει ακριβώς αυτό το οποίο συνέβη. Ακριβώς επειδή δεν το είχαμε ξαναδεί ποτέ στο παρελθόν.».

Ας δούμε ποια είναι η αλήθεια. 

Σε εφαρμογή του άρθρου 10 της Οδηγίας 2007/60/ΕΚ και του άρθρου 9 της ΚΥΑ 31822/1542/Ε103 (ΦΕΚ 1108/Β/21-07-2010), με την οποία ενσωματώθηκε στο εθνικό δίκαιο η Κοινοτική Οδηγία 2007/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2007 για την «Αξιολόγηση και Διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας», συντάχτηκαν τα «Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας» (ΣΔΚΠ). 

Στις 6.07.2018 εγκρίθηκαν από την Εθνική Επιτροπή Υδάτων τα ΣΔΚΠ των Υδατικών Διαμερισμάτων της χώρας και δημοσιεύτηκαν σε ΦΕΚ.

Στις 2.7.2020 δημοσιοποιήθηκαν τα στοιχεία της 1^ης Αναθεώρησης της Προκαταρκτικής Αξιολόγησης Κινδύνων Πλημμύρας για το σύνολο των Υδατικών Διαμερισμάτων της χώρας.

Τί είναι τα σχέδιο διαχείρισης κινδύνων πλημμύρας:

Το ΣΔΚΠ καταρτίζεται σε επίπεδο Υδατικού Διαμερίσματος (Περιοχή Λεκανών Απορροής Ποταμών) για τις περιοχές που υπάρχουν δυνητικά σοβαροί κίνδυνοι πλημμύρας. Τίθενται οι στόχοι για τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας εστιάζοντας στη μείωση των αρνητικών συνεπειών που έχουν για την ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονομιά και την οικονομική δραστηριότητα.  Τίθενται μέτρα προστασίας και καθορίζονται μέτρα ετοιμότητας κοστολογημένα, ενώ καθορίζονται και οι φορείς υλοποίησης για το κάθε μέτρο. Γίνεται ανάλυση για όλα τα ποτάμια και για σημαντικά έργα υποδομής. 

Για την Θεσσαλία, το ΣΔΚΠ δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Β’ 2685/6.7.2018. Σύμφωνα με αυτό, η περιοχή της  Θεσσαλίας εμπίπτει στη «Ζώνη Δυνητικά Υψηλού Κινδύνου Πλημμύρας» (ΖΔΥΚΠ) με κωδικό GR08RAK0003: «ποταμός Πηνειός και παραπόταμοι μαζί με την κλειστή λεκάνη της λίμνης Κάρλας» . Το σχέδιο προειδοποιούσε ότι: 

1. Το Υδατικό Διαμέρισμα Θεσσαλίας είναι το πλέον ευάλωτο της Ελλάδας, καθώς οι πλημμυρικές ζώνες καλύπτουν το 31.2% της περιοχής και 
2. Όλα τα υδατορέματα και οι λεκάνες στη Θεσσαλία πλημμυρίζουν σε όλα τα σενάρια, στα πιθανότερα και τα σπανιότερα, η διαφορά από σενάριο σε σενάριο είναι στις εκτάσεις που πλημμυρίζουν.

Για την Κρήτη, το ΣΔΚΠ δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Β’ 2687/6.7.2018. Σύμφωνα με αυτό :

Τα κυριότερα θέματα της Διαχείρισης Κινδύνων στο Υδατικό Διαμέρισμα της Κρήτης είναι: 

• Οι υψηλές πλημμυρικές παροχές και η αδυναμία της κοίτης των υδατορεμάτων να παροχετεύσουν τις πλημμυρικές αιχμές.
• Η μορφολογία αλλά και οι στενώσεις της κοίτης των υδατορεμάτων σε επιμέρους τμήματα, εξαιτίας της υδροχαρούς βλάστησης, της συσσώρευσης φερτών υλών και των διατομών κάποιων εγκάρσιων τεχνικών έργων.
• Η διάβρωση εδαφών ανάντη των περιοχών των ΖΔΥΚΠ: «Χαμηλή ζώνη παραπόταμου Κουτσουλίδη», «Κάτω ρους Γερω – Ποτάμου, περιοχή Τυμπάκι», «Χαμηλή ζώνη λεκανών ρεμάτων Ηρακλείου» και «Χαμηλή ζώνη λεκανών ρεμάτων Χανίων».
• Ο περιορισμός και η κάλυψη της κοίτης των υδατορεμάτων για την εξυπηρέτηση διαφόρων ανθρωπογενών χρήσεων.
• Η αποσπασματική αντιπλημμυρική προστασία.
• Η ανεπαρκής αποστράγγιση στις κλειστές υδρολογικές λεκάνες. 

Το μέγεθος της περιοχής που κατακλύζεται από πλημμύρα περιόδου επαναφοράς Τ=1000 έτη ανέρχεται σε 84,42 Km².  Ο υψηλός κίνδυνος εντοπίζεται στην περιοχή των Χανίων, στις εκβολές του ρ. Κερίτη μεταξύ Πλατανιά και Μάλεμε, στο Τυμπάκι, στο Κάτω και μέσω ρου του Γερω – Ποτάμου, στο Ηράκλειο, στο μέσω ρου του ρ. Γιόφυρου. Πολύ υψηλός κίνδυνος εντοπίζεται στην περιοχή των Χανίων, του Ηρακλείου και ανάντη του οικισμού Βώροι . 

Τα μέτρα που συμβάλλουν στη διαχείριση του κινδύνου της πλημμύρας:

1. Γενικό σχέδιο Πολιτικής Προστασίας. 
2. Συντήρηση – καθαρισμοί υδατορεμάτων.
3. Οριοθέτηση υδατορεμάτων.
4. Καθορισμός Αιγιαλού – παραλίας.
5. Μηχανισμός εκτίμησης ζημιών και αποζημιώσεων.
6. Ασφαλίσεις αγροτικής παραγωγής.
7. Δράσεις για την αποκατάσταση της λειτουργικότητας στραγγιστικών δικτύων (καθάρισμα , συντήρηση). 

Σε συνδυασμό  με τα παραπάνω τα μέτρα προστασίας είναι: 

1. Πρακτικές ανάσχεσης των πλημμυρικών ροών και συγκράτησης φερτών υλικών (Φυτοκομικά έργα: δασώσεις, θαμνώσεις, χλοάσεις), Γεωτεχνικά έργα: βαθμιδώσεις, αποξέσεις πρανών, τάφροι, ξηρολιθοδομές, κλαδοπλέγματα, μικρά φράγματα).  Κήρυξη δασών και δασικών εκτάσεων ως προστατευτικών, στήριξη για την αποκατάσταση των ζημιών σε δάση από δασικές πυρκαγιές και φυσικές καταστροφές, αναδασώσεις για την αποκατάσταση δασικών περιοχών που έχουν πληγεί από πυρκαγιές, ή έχουν υποβαθμιστεί. 
2. Ειδικές ρυθμίσεις για την αντιμετώπιση πλημμυρικών κινδύνων σε ιρλανδικές διαβάσεις.
3. Σύνταξη νέων κανονισμών μελέτης έργων αποχέτευσης όμβριων και αντιπλημμυρικής προστασίας.
4. Κωδικοποίηση της νομοθεσίας σε θέματα καθαρισμού και συντήρησης ρεμάτων.
5. Σύνταξη Στρατηγικών Σχεδίων Έργων Αντιπλημμυρικής Προστασίας, προκειμένου να μην αντιμετωπίζονται αποσπασματικά.
6. Ενίσχυση της τεχνικής, οργανωτικής και διοικητικής ικανότητας εμπλεκόμενων φορέων σε θέματα αντιπλημμυρικής προστασίας. 

Εμείς γνωρίζουμε ότι δεν έχουν γίνει τα παραπάνω. Όπως το γνωρίζει και η Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε σε δύο προσφυγές κατά της χώρας μας από τον Φεβρουάριο του 2022, για τη μη κοινοποίηση επικαιροποιημένων χαρτών επικινδυνότητας πλημμύρας και κινδύνων πλημμύρας, σύμφωνα με τις επιταγές της σχετικής Οδηγίας 2007/60 αλλά και για τη μη κοινοποίηση επικαιροποιημένων σχεδίων διαχείρισης κινδύνων πλημμύρας.

Εξάλλου η ευρωπαϊκή ιστοσελίδα EURACTIV στη γερμανική της έκδοση αναφέρει ότι λίγες εβδομάδες πριν από τις καταστροφικές πλημμύρες στην Ελλάδα η Κυβέρνηση της Αθήνας υπέβαλε στην εκτελεστική εξουσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης μια αναθεωρημένη έκδοση του σχεδίου ανάκαμψης της χώρας από την οποία αφαιρέθηκαν τα αντιπλημμυρικά έργα. Θα έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον να μας πει η κυβέρνηση αν ισχύει και τι έργα προωθήθηκαν στη θέση των αντιπλημμυρικών!.

Για ακόμα μια φορά και μετά από αυτή την τραγωδία στη Θεσσαλία διαπιστώνουμε ότι :

• Τα σχέδια Ξενοκράτης είναι κυρίως στα χαρτιά και οι υπηρεσίες Πολιτικής Προστασίας σταθερά υποβαθμισμένες.
• Δεν έχει προχωρήσει ο χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός.
• Δεν έχουν ολοκληρωθεί: η κτηματογράφηση, οι δασικοί χάρτες, οι θεσμικές γραμμές (οριοθετήσεις ρεμάτων, γραμμές αιγιαλού – παραλίας , κ.α). 
• Δεν έχουν προχωρήσει οι κατεδαφίσεις, ιδιαίτερα στα ευαίσθητα οικοσυστήματα (στον αιγιαλό, την παραλία, την όχθη, την παρόχθια ζώνη, το υδάτινο στοιχείο, τον πυθμένα και το υπέδαφος του βυθού της θάλασσας, λιμνοθάλασσας, λίμνης και κοίτης πλεύσιμου ποταμού). 

Αντίθετα αναβλήθηκαν για περίπου τρία χρόνια, ενώ στην Κρήτη υπάρχει ενεργή εργολαβία με εξασφαλισμένα χρήματα από το πράσινο ταμείο για κατεδαφίσεις που έχουν τελεσίδικες αποφάσεις. Μάλιστα ο αντιπρόεδρος της Βουλής και βουλευτής Λασιθίου Γιάννης Πλακιωτάκης όχι μόνο δεσμεύτηκε ότι δεν θα προχωρήσει η προγραμματισμένη διαδικασία των κατεδαφίσεων των αυθαίρετων κατασκευών από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης στην Ιεράπετρα αλλά επανέλαβε πως έχουν εξασφαλιστεί μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης 4 εκατ. ευρώ για το πρώτο τμήμα της ανάπλασης του παραλιακού μετώπου που αφορά το νόμιμο κομμάτι της παραλιακής πλατείας, και γίνονται προσπάθειες για να βρεθούν τα επιπρόσθετα περίπου 4 εκατ. ευρώ για το υπόλοιπο τμήμα της ανάπλασης που αφορά και όλα τα καταστήματα με κατασκευές που πρέπει να κατεδαφιστούν.  

• Όχι μόνο δεν κηρύττουμε δάση και δασικές εκτάσεις ως προστατευτικά, αλλά αντίθετα διανοίγονται όλο και νέοι δρόμοι στα βουνά μας για τις μεγάλες μονάδες ΑΠΕ., ενώ οι γεωργικές εκτάσεις κατακλύζονται από νέες χρήσεις. Παράλληλα η νομοθεσία για την προστασία των δασών αλλά και για την αναδάσωση γίνεται όλο και λιγότερο προστατευτική.
• Η νομοθεσία όχι μόνο δεν έχει κωδικοποιηθεί αλλά η πολυνομία και η εμπλοκή αρμοδιοτήτων επιτείνονται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι κατεδαφίσεις αυθαιρέτων κατασκευών στα ρέματα, όπου εμπλέκονται τέσσερις διαφορετικές υπηρεσίες.
• Οι δημόσιες υπηρεσίες είναι υπό κατάρρευση. Η Γενική Δ/νση της Αποκατάστασης Επιπτώσεων Φυσικών Καταστροφών δεν ανήκει πια στο Υπουργείο Υποδομών δημιουργώντας μια πολυδιάσπαση των Τεχνικών Υπηρεσιών με αρνητικές συνέπειες ως προς την ενίσχυση, τη συνέχεια και τη μετάδοση της εμπειρίας. Παράλληλα ο Τομέας Αποκατάστασης Επιπτώσεων Φυσικών Καταστροφών στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου δεν είναι στελεχωμένος με στελέχη με σταθερή σχέση εργασίας και βέβαια, λόγω και της Πανελλαδικής υποστελέχωσης, όλος ο Τομέας έχει μεταβεί τώρα στη Θεσσαλία.  

Κατά τη συζήτηση στη Βουλή ο Υπουργός Υποδομών Χρήστος Σταικουρας δήλωσε ότι την κατασκευή των αντιπλημμυρικών έργων θα την αναλάβει το Υπουργείο. Το Υπουργείο Υποδομών είχε κατασκευάσει και τα έργα μετά τον Ιανό το 2020 αλλά, ακόμα δεν έχει ξεκαθαριστεί αν η κατασκευαστική εταιρεία ΤΕΡΝΑ κατασκεύασε αντιπλημμυρικά και ποια ή αν, όπως ισχυρίζεται η εταιρεία, απλώς βελτίωνε τους επαρχιακούς δρόμους!.  

Βρέθηκε όμως η λύση προκειμένου να μην πληρώνονται αποζημιώσεις στους πολίτες. !! Η υποχρεωτική ασφάλιση των επιχειρήσεων και των κατοικιών!!.Με βάση τις πρόσφατες ανακοινώσεις της κυβέρνησης, σε πρώτη φάση (από το 2024) η υποχρέωση θα ισχύσει για μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις με ετήσιο κύκλο εργασιών άνω των 2 εκατ. ευρώ. Η ασφάλιση θα πρέπει να καλύπτει πλημμύρα, σεισμό και πυρκαγιά και να αφορά το κτίριο, τα μηχανήματα, τον εξοπλισμό και τα αποθέματα. Από 1/1/2024 οι επιχειρήσεις αυτές δεν θα αποζημιώνονται από την κρατική αρωγή. Ωστόσο, όπως ανέφερε πρόσφατα και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, είναι καιρός να ξεκινήσει ο δημόσιος διάλογος για την υποχρεωτική ασφάλιση όλων των περιουσιών από φυσικές καταστροφές, καθώς είναι ο μόνος τρόπος να αποκατασταθούν ζημιές που είναι αδύνατο να καλύψει τόσο ο κρατικός όσο και – στις περισσότερες περιπτώσεις – ο οικογενειακός προϋπολογισμός. 

Και όλα αυτά ενώ έρχεται ο χειμώνας και οι βροχές , με τους υδάτινους αποδέκτες ‘’κατειλημμένους’’ και την αγωνία των πολιτών στο κατακόρυφο!