Στην κατεύθυνση της Ελληνικής Πολιτείας και των ευθυνών της για τη διαμόρφωση και εφαρμογή ενός επαρκούς πλαισίου προστασίας της Υγιεινής και της Ασφάλειας στην Εργασίας δείχνει ξεκάθαρα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, απαντώντας σε ερώτηση του Κώστα Αρβανίτη.
Ο Ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ / The Left και μέλος της επιτροπής EMPL (Απασχόλησης & Κοινωνικών Υποθέσεων) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είχε καταθέσει σχετική ερώτηση με αφορμή τα δραματικά στοιχεία που είχε φέρει στο φως η Ομοσπονδία Συλλόγων Εργαζομένων Τεχνικών Επιχειρήσεων Ελλάδας. Σύμφωνα με αυτά μεταξύ 2019 και 2022 διπλασιάστηκαν οι περιπτώσεις εργαζομένων που έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας των συνθηκών εργασίας στην Ελλάδα, φτάνοντας τους 104 το 2022.
Στην απάντησή του ο Επίτροπος Απασχόλησης Schmit επικαλείται τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα επίσημα στοιχεία για τη χώρα μας, όπως ορίζει η νομοθεσία της ΕΕ. Σύμφωνα με αυτά ο αριθμός θανατηφόρων εργατικών ατυχημάτων παρουσιάζει ανεπαίσθητη μείωση το 2020 σε σχέση με το 2019 (35 το 2019, 33 το 2020) παρά το γεγονός ότι το 2020 σημαδεύτηκε από σαρωτικούς περιορισμούς στην οικονομική δραστηριότητα σε πλήθος τομέων της οικονομίας λόγω των πολύμηνων lockdown αλλά και των άλλων περιορισμών που επέβαλε η έκτακτη συνθήκη της πανδημίας.
Στη συνέχεια της απάντησής του ο Λουξεμβούργιος Επίτροπος στέλνει ένα ισχυρό πολιτικό μήνυμα υπογραμμίζοντας πως «Κάθε θάνατος που συνδέεται με την εργασία είναι αδικαιολόγητος και η Επιτροπή επιδιώκει φιλόδοξα σχέδια για την εξάλειψη του φαινομένου.»
Μάλιστα, αναφέρεται διεξοδικά στο σχετικό ενωσιακό πλαίσιο, κεντρικό πυλώνα του οποίου αποτελεί το στρατηγικό πλαίσιο της ΕΕ για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία κατά την περίοδο 2021-2027.
Παρά το ότι η χώρα μας φαίνεται, σε ένα πρώτο επίπεδο, να έχει συμμορφωθεί τυπικά με τις κατευθύνσεις του στρατηγικού αυτού πλαισίου καθώς ήδη από τον Αύγουστο του 2022 έχει εγκριθεί και έχει τεθεί σε εφαρμογή η Εθνική Στρατηγική για την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία 2022-2027, η διαρκής επικαιρότητα ατυχημάτων στους χώρους εργασίας, πολύ συχνά μάλιστα θανατηφόρων, σκιαγραφεί μια πολύ διαφορετική πραγματικότητα για τους εργαζόμενους.
Ακόμη και το πρόσφατο περιστατικό στη Ρόδο με τον σερβιτόρο – κολυμβητή, περιστατικό που πέρα από τα αυτονόητα ζητήματα εργασιακής αξιοπρέπειας φέρνει στην επιφάνεια τα θέματα ασφάλειας και υγιεινής στο χώρο εργασίας, αναδεικνύει τις τρομακτικές ελλείψεις των ελεγκτικών μηχανισμών στη χώρας μας. Σύμφωνα με τον Πρόεδρο του Εργατικού Κέντρου Ρόδου αρμόδιοι τεχνικοί ελεγκτές δεν υπάρχουν, και μάλιστα όχι μόνο στο νησί, αλλά σε ολόκληρο το Νότιο Αιγαίο, «μία περιοχή που είναι πρώτη σε ανάπτυξη, πρώτη σε τουρισμό, πρώτη σε κατασκευές», όπως επισημαίνει.
Την ίδια στιγμή, ωστόσο, ο Επίτροπος Schmit στην απάντησή του στον Κώστα Αρβανίτη παραπέμπει ευθέως σε πρόσφατα εκδοθείσα γνώμη της συμβουλευτικής επιτροπής της ΕΕ για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία και στις σχετικές συστάσεις τις οποίες περιλαμβάνει. Εκεί στο σημείο 11 των συστάσεων, στο κεφάλαιο που αφορά τα Όργανα της ΕΕ και τα Κράτη Μέλη περιλαμβάνεται ρητή σύσταση για «Εξασφάλιση επαρκούς αριθμού επιθεωρητών εργασίας και κατανομής πόρων προκειμένου να διενεργεί αποτελεσματικούς και έγκαιρους ελέγχους·»
Ολοκληρώνοντας την απάντησή του ο Επίτροπος Απασχόλησης δεν παραλείπει να τονίσει πως «Υπάρχει εκτενής ενωσιακή νομοθεσία για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία (…). Οι εργοδότες υποχρεούνται να εξασφαλίζουν την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων ως προς όλες τις πτυχές της εργασίας. Με την επιφύλαξη των εξουσιών της Επιτροπής ως θεματοφύλακα των Συνθηκών, η διασφάλιση της συμμόρφωσης της εθνικής νομοθεσίας μεταφοράς με την ενωσιακή νομοθεσία αποτελεί πρωτίστως αρμοδιότητα των κρατών μελών.»
Με λίγα λόγια, στην απάντησή του ο Επίτροπος παραπέμπει μεν στις αρμοδιότητες των Κρατών Μελών και τις εθνικές πολιτικές, ωστόσο περιγράφει ένα ολοκληρωμένο ενωσιακό πλαίσιο το οποίο καλούνται τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν.
«Θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα εξακολουθούν να κατακλύζουν την επικαιρότητα» σχολιάζει ο Κώστας Αρβανίτης, και συνεχίζει: «Συμπτωματικά, μία ακόμη τραγωδία στη ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη του Περάματος με ένα νεκρό εργάτη είχε συμβεί λίγες μέρες μετά την κατάθεσή της, και ένα ακόμη, στη Θεσσαλονίκη λίγα εικοσιτετράωρα μετά την παραλαβή της απάντησης. Η τραγική πραγματικότητα αποκαλύπτει την κενότητα των κυβερνητικών σχεδιασμών στο κρίσιμο αυτό θέμα. Οι ελλείψεις τεχνικών ελεγκτών, που ανέδειξε το περιστατικό στη Ρόδο, είναι μία μόνο πτυχή της περιφρόνησης προς τον κόσμο της Εργασίας, τις ανάγκες και τα δικαιώματά του. Βαρύγδουπες ανακοινώσεις για δήθεν σύγχρονες Εθνικές Στρατηγικές πέφτουν στο κενό και αποκαλύπτεται πως δεν είναι τίποτε άλλο παρά κούφια λόγια κενά περιεχομένου κάθε φορά που κλείνει ένα σπίτι από την απουσία ή την πλημμελή τήρηση των κανόνων υγιεινής και ασφάλειας στο χώρο της δουλειάς. Απόσυρση -στην πράξη – του Κράτους & ανοχή στην εργοδοτική αυθαιρεσία δημιουργούν μία «μαύρη» πραγματικότητα, που δεν είναι Ευρώπη, μια πραγματικότητα που πολλαπλασιάζει τους κινδύνους για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζόμενων. Μια συνθήκη που ούτε στο πλαίσιο μια συντηρητικής ΕΕ φαίνεται πως μπορεί να είναι ανεκτή ως επαρκής.»
Ακολουθούν τα πλήρη κείμενα της απάντησης του Επιτρόπου και της ερώτησης του Κώστα Αρβανίτη:
Απάντηση του κ. Schmit εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Σύμφωνα με τα στοιχεία των ευρωπαϊκών στατιστικών σχετικά με τα εργατικά ατυχήματα (ESAW)[1] για την Ελλάδα, διαβιβάστηκαν στην Eurostat 35 θανατηφόρα ατυχήματα το 2019 και 33 το 2020 για όλους τους οικονομικούς τομείς. Τα στοιχεία για τα εργατικά ατυχήματα σε επίπεδο ΕΕ για το 2021 και το 2022 θα είναι διαθέσιμα από τον Ιούλιο του 2023 και του 2024, σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 349/2011 της Επιτροπής[2]. Η συλλογή στοιχείων σε επίπεδο ΕΕ σχετικά με τις αναγνωρισμένες επαγγελματικές ασθένειες αποτελεί αντικείμενο πιλοτικού σχεδίου της Eurostat, στο οποίο η Ελλάδα δεν συμμετέχει επί του παρόντος.
Κάθε θάνατος που συνδέεται με την εργασία είναι αδικαιολόγητος και η Επιτροπή επιδιώκει φιλόδοξα σχέδια για την εξάλειψη του φαινομένου. Το στρατηγικό πλαίσιο της ΕΕ για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία κατά την περίοδο 2021-2027 αποτελεί το βασικό έγγραφο πολιτικής για τις σχετικές δράσεις. Σ’ αυτές περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, διάφορες δράσεις για την αντιμετώπιση της έκθεσης σε καρκινογόνους παράγοντες κατά την εργασία, καθώς και το Όραμα μηδενικών απωλειών όσον αφορά τους θανάτους που συνδέονται με την εργασία. Στο πλαίσιο του Οράματος μηδενικών απωλειών, η συμβουλευτική επιτροπή της ΕΕ για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία δημοσίευσε πρόσφατα γνώμη στην οποία περιλαμβάνονται οι σχετικές συστάσεις[3].
Υπάρχει εκτενής ενωσιακή νομοθεσία για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία, συμπεριλαμβανομένης της οδηγίας 89/391/ΕΟΚ[4]. Σύμφωνα με το άρθρο 5 της οδηγίας 89/391/ΕΟΚ, οι εργοδότες υποχρεούνται να εξασφαλίζουν την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων ως προς όλες τις πτυχές της εργασίας. Με την επιφύλαξη των εξουσιών της Επιτροπής ως θεματοφύλακα των Συνθηκών, η διασφάλιση της συμμόρφωσης της εθνικής νομοθεσίας μεταφοράς με την ενωσιακή νομοθεσία αποτελεί πρωτίστως αρμοδιότητα των κρατών μελών. Σε επίπεδο ΕΕ, η Επιτροπή προωθεί την αποτελεσματική και ισοδύναμη επιβολή των οδηγιών της ΕΕ για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία στο πλαίσιο της Επιτροπής Ανώτερων Επιθεωρητών Εργασίας. Ο οργανισμός της ΕΕ για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία δημοσιεύει πληροφορίες, πρακτικές κατευθυντήριες γραμμές και εργαλεία για την υποστήριξη των εργοδοτών κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους.
- [1] Βλέπε π.χ. τον πίνακα «Fatal Accidents at work by NACE Rev. 2 activity» (Θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα ανά δραστηριότητα βάσει NACE αναθ. 2) (κωδικός πίνακα HSW_N2_02) που διατίθεται στη διεύθυνση https://ec.europa.eu/eurostat/data/database. Η NACE είναι η στατιστική ονοματολογία των οικονομικών δραστηριοτήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
- [2] ΕΕ L 97 της 12.4.2011, σ. 3.
- [3] https://circabc.europa.eu/ui/group/cb9293be-4563-4f19-89cf-4c4588bd6541/library/6dd45935-308c-4ed4-bc88-7fb4471af27a/details
- [4] ΕΕ L 183 της 29.6.1989, σ. 1.
Εργατικά ατυχήματα
Ερώτηση με αίτημα γραπτής απάντησης E-001528/2023
προς την Επιτροπή
Άρθρο 138 του Κανονισμού
Κωνσταντίνος Αρβανίτης (The Left)
Στις 10 Μαρτίου 2022, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα για το νέο στρατηγικό πλαίσιο της ΕΕ για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία μετά το έτος 2020, υπηρετώντας την αρχή ότι η εργασία πρέπει να προσαρμόζεται στις ικανότητες και τις ανάγκες των εργαζομένων και όχι το αντίθετο. Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας στη Διάσκεψη του 2022, αναγνώρισε την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Στις 21 Ιουλίου 2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε το στρατηγικό πλαίσιο για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία 2021-2027, με την υιοθέτηση της προσέγγισης του «Οράματος για μηδενικές απώλειες» για τη μείωση των σχετιζόμενων με την εργασία θανάτων εντός της ΕΕ.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ομοσπονδίας Συλλόγων Εργαζομένων Τεχνικών Επιχειρήσεων Ελλάδας, οι εργαζόμενοι που έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας των συνθηκών εργασίας στην Ελλάδα ανήλθαν σε 104 το 2022 —διπλάσιοι σε σύγκριση με το 2019. Στη δραματική αυτή εξέλιξη συντέλεσε η έλλειψη στελεχών στην Επιθεώρηση Μεταλλείων, η ανάθεση έργων ηλεκτρικών δικτύων σε εργολάβους, η μείωση και η αποδυνάμωση των ελέγχων από το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας και η νομοθέτηση της δυνατότητας άσκησης έργου από μη αδειούχους ηλεκτρολόγους και μη αδειούχους χειριστές σε αντίστοιχες εργασίες. Στην Ελλάδα δεν καταγράφονται οι επαγγελματικές παθήσεις και παρατηρείται οπισθοδρόμηση όσον αφορά τους όρους υγείας και ασφάλειας.
Ερωτάται η Επιτροπή:
Ποια μέτρα προτίθεται να θεσμοθετήσει για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος;
