Με το περίφημο «καλάθι του νοικοκυριού» ασχολείται σε εκτενές ρεπορτάζ του ο βρετανικός Guardian. Στο δημοσίευμα, με τίτλο «Το καλάθι αγορών σταθερής τιμής: Η απάντηση της Ελλάδας στην κρίση κόστους ζωής», η ανταποκρίτρια του μέσου στην Αθήνα μιλάει με εκπροσώπους καταναλωτικών οργανώσεων και πολίτες αποδομώντας ουσιαστικά το αφήγημα της κυβέρνησης ότι το μέτρο είναι αποτελεσματικό για την αντιμετώπιση της κρίσης ακρίβειας στη χώρα μας.
«Η κυβέρνηση έκλεισε συμφωνία με τα σούπερ μάρκετ για την πώληση βασικών προϊόντων σε σταθερές τιμές. Είναι όμως αρκετό;», διερωτάται συγκεκριμένα το βρετανικό μέσο.
Όπως γράφει, η κρίση του κόστους ζωής είχε φτάσει στην Ελλάδα ακόμη και πριν αναγνωριστεί επισήμως και σίγουρα πριν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
«Ήταν εκεί για να το βλέπουν όλοι στα ράφια των σούπερ μάρκετ», λέει στον Guardian η Παναγιώτα Καλαποθαράκου, επικεφαλής της οργάνωσης για τα δικαιώματα των καταναλωτών ΕΚΠΟΙΖΩ. «Πριν από δεκαοκτώ μήνες υπήρχαν τόσα πολλά προϊόντα με τιμές που ένας μεγάλος αριθμός Ελλήνων δεν μπορούσε να αντέξει οικονομικά. Το κόστος ανέβαινε πολύ πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία».
Σύμφωνα με το βρετανικό μέσο, δεν αποτέλεσε έκπληξη για τις οργανώσεις καταναλωτών το γεγονός ότι όταν η συζήτηση στράφηκε στην ανάγκη λήψης μέτρων ανακούφισης για την αντιμετώπιση του αυξανόμενου πληθωρισμού, η κυβέρνηση επέλεξε να επικεντρωθεί στα βασικά αγαθά. Αυτό που προέκυψε, όπως λέει, ήταν η καινοφανής έννοια του «καλαθιού του νοικοκυριού»: τα σούπερ μάρκετ συμφώνησαν με την κυβέρνηση να πωλούν περίπου 51 βασικά είδη διατροφής – από αλεύρι μέχρι ψάρι – σε σταθερές τιμές.
Για το μέτρο, που τέθηκε σε ισχύ στις αρχές Νοεμβρίου και σύμφωνα με την κυβέρνηση έχει προγραμματιστεί να διαρκέσει μέχρι το τέλος του χειμώνα, μίλησε στον Guardian o γενικός γραμματέας του υπουργείου Εμπορίου Σωτήρης Αναγνωστόπουλος. «Περάσαμε εβδομάδες καθισμένοι γύρω από το τραπέζι δουλεύοντας πάνω σε αυτό με εκπροσώπους της αγοράς των σούπερ μάρκετ και την επιτροπή ανταγωνισμού. Στην πολιτική πρέπει να προβλέψεις τι θα ακολουθήσει. Η κρίση του κόστους ζωής είναι μια τεράστια πρόκληση, ίσως η μεγαλύτερη που έχουμε αντιμετωπίσει από την υιοθέτηση του ευρώ» υποστήριξε.
Ο Guardian σχολιάζει ότι η κυβέρνηση υποστηρίζει πως το μέτρο κατάφερε να σταθεροποιήσει ή και να μειώσει σε ορισμένες περιπτώσεις τις τιμές, την ώρα που ο ετήσιος πληθωρισμός βρίσκεται σήμερα στο 10% – από το υψηλό 12% τον Σεπτέμβριο. Επισημαίνει ωστόσο ότι οι Έλληνες έχουν νιώσει τις επιπτώσεις της εκτίναξης των τιμών ίσως περισσότερο από ό,τι άλλα κράτη της ΕΕ, αναγκασμένοι να επιβιώνουν με μερικούς από τους χαμηλότερους μισθούς στην ΕΕ – με λιγότερο από 1.200 ευρώ το μήνα, ο μέσος μηνιαίος μισθός είναι περίπου το ένα τέταρτο αυτού της Γερμανίας.
«Δεν ήταν σχεδόν καθόλου ωφέλιμο»
Μάλιστα, αναφέρει ότι η άνοδος των τιμών είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα η κυβέρνηση Μητσοτάκη, επικαλούμενος έρευνα της εταιρείας δημοσκοπήσεων Marc. Η έρευνα, που διεξήχθη στα τέλη Νοεμβρίου, έδειξε ότι σχεδόν το 60% των ερωτηθέντων δεν πίστευε ότι το «καλάθι του νοικοκυριού» θα μπορούσε να συγκρατήσει τις πληθωριστικές πιέσεις σε μια αγορά όπου οι ρυθμιστικές πρακτικές είναι παραδοσιακά αδύναμες, σχολιάζει ο Guardian.
«Για να είμαι ειλικρινής, είναι λίγο ανόητο, όχι ότι θα ήθελα να το πω ανοιχτά, καθώς είμαι υπάλληλος του δημόσιου τομέα», δήλωσε μια γυναίκα που περιεργαζόταν τα ράφια ενός σούπερ μάρκετ κοντά στο υπουργείο όπου εργάζεται. «Απευθύνεται σε μεγάλο βαθμό σε όσους έχουν χαμηλά εισοδήματα. Έχει πράγματα που δεν θα θέλατε ποτέ να αγοράσετε, όπως για παράδειγμα αυτόν συσκευασμένο καφέ» σημείωσε.
Είναι ένα συναίσθημα που συμμερίζεται η ΕΚΠΟΙΖΩ. «Για τη συντριπτική πλειονότητα δεν ήταν ούτε στο ελάχιστο ωφέλιμο», λέει η κ. Καλαποθαράκου. «Και μέρος του προβλήματος είναι ότι εξακολουθούμε να έχουμε μερικές από τις υψηλότερες τιμές στην Ευρώπη για βασικές υπηρεσίες όπως το διαδίκτυο. Ο κόσμος πραγματικά δυσκολεύεται» προσθέτει.
«Ας είναι ο Θεός μαζί μας αυτόν τον χειμώνα, γιατί ποιος ξέρει τι θα φέρει»
Όπως αναφέρει ο Guardian, η Ελλάδα ήταν από τα πρώτα κράτη μέλη της ΕΕ που επιδότησαν τους λογαριασμούς ενέργειας, δαπανώντας περίπου 13 δισ. ευρώ για να αμβλύνει τις επιπτώσεις της εκτίναξης του κόστους για τα νοικοκυριά και τις μικρές επιχειρήσεις. Η ενίσχυση, αναλογικά με το ΑΕΠ, είναι από τις μεγαλύτερες στο μπλοκ. Τα επιδόματα θέρμανσης για τους πιο ευάλωτους διευρύνθηκαν, ενώ το υπουργείο Οικονομικών δήλωσε ότι από το επόμενο έτος θα αυξηθούν και οι συντάξεις μαζί με τον κατώτατο μισθό. Ανακοινώθηκε επίσης μείωση κατά 5% των δημοτικών φόρων.
Το βρετανικό μέσο σημειώνει την ίδια ώρα ότι εάν η Ελλάδα δεν είχε υποστεί μια δεκαετία δημοσιονομικής ασφυξίας λόγω της παρατεταμένης κρίσης χρέους, οι αναλυτές συμφωνούν ότι ίσως να ήταν σε καλύτερη θέση να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που έρχονται.
«Υπάρχουν πολλές κληρονομιές που κουβαλάμε μαζί μας από την κρίση χρέους», λέει ο Νίκος Μαλκουτζής, συντάκτης στον ιστότοπο πολιτικής ανάλυσης Macropolis. «Ίσως το πιο σημαντικό είναι τα χαμηλά εισοδήματα και οι συντάξεις που είχαν ήδη κάνει δύσκολη τη ζωή της μέσης οικογένειας και τώρα επιδεινώνονται από την κρίση του κόστους ζωής».
Όσον αφορά τις δημόσιες δαπάνες, η κυβέρνηση είχε τραβήξει «τους περισσότερους από τους διαθέσιμους μοχλούς» για να προσφέρει ανακούφιση τους επόμενους μήνες, λέει. «Είναι σαφές ότι συνειδητοποίησε από νωρίς ότι οι τιμές της ενέργειας στην Ελλάδα είναι υψηλότερες από ό,τι στις περισσότερες χώρες της ΕΕ και ότι αν δεν ενεργούσε, ένα οικονομικό πρόβλημα θα μπορούσε να μετατραπεί σε πολιτικό πρόβλημα».
Αλλά είναι αυτό αρκετό; Στον πάγκο του σε μια αθηναϊκή συνοικιακή λαϊκή αγορά ο Νίκος Παπαγιάννης, ο οποίος πουλάει αυγά από την πατρίδα του, τα Μέγαρα, δεν ήταν σίγουρος. «Έχεις όλους αυτούς τους τύπους της μεσαίας τάξης να παζαρεύουν για την τιμή των αυγών», αναστέναξε, μετρώντας τα έσοδά του για την ημέρα. «Πάντα γινόταν κάτι τέτοιο, αλλά ποτέ σε τέτοιο βαθμό. Ας είναι ο Θεός μαζί μας αυτόν τον χειμώνα, γιατί ποιος ξέρει τι θα φέρει»».
