Της Ελευθερίας Μηλάκη
Είχε ήδη περάσει η ώρα, είχαν κλείσει τα μαγαζιά πριν από λίγο. Ήταν ένα ήσυχο και σχετικά δροσερό βράδυ. Στην έκθεση βιβλίου στην πλατεία Ελευθερίας είχε αρχίσει να μαζεύεται κόσμος. Προτίμησα να φορέσω τη μάσκα. Ήθελα να σημειώσω σε μια λίστα μερικά από τα βιβλία που θα ήθελα να διαβάσω, κυρίως νέες κυκλοφορίες. Είναι πολλές οι νέες κυκλοφορίες, πράγμα που κάνει δύσκολη την επιλογή. Οι μάστορες της γραφής δεν κρίνονται από την προσωπική τους γνώμη, από το «μήνυμα» του βιβλίου τους, ακόμα και αν απροκάλυπτα λένε ψέματα πολιτικού περιεχομένου. Η λέξη προπαγάνδα δεν έχει αρνητική χροιά, εκτός αν λες ψέματα…
Επίσης μπορεί ένα βιβλίο να είναι συναρπαστικό, να μην μπορείς να το αφήσεις από τα χέρια σου, αλλά να αποφασίσεις να μην αγοράσεις ξανά βιβλίο του συγκεκριμένου συγγραφέα. Για παράδειγμα όταν διάβασα το Πείραμα του S. Fitzek αισθάνθηκα στο τέλος ένα είδος παράξενου υπνωτισμού που κράτησε για μέρες. Η επήρεια ενός βιβλίου μπορεί να είναι σαν ουσία και για μένα οι μόνοι συγγραφείς που προκαλούν σίγουρα χαρά μόνο και όχι θλίψη είναι οι κλασικοί της παγκόσμιας λογοτεχνίας, οι καταξιωμένοι που δεν ξεχάστηκαν με το πέρασμα του χρόνου, αντίθετα αποτελούν αντικείμενο μελέτης στα πανεπιστήμια και πάντα εμφανίζονται νέες εκδόσεις ή μεταφράσεις τους. Έχω αρχίσει να διαβάζω το μεγαλόπνοο έργο Πόλεμος και Ειρήνη του Λ. Τολστόι. Απλά προχωρώ, δεν με ενδιαφέρει να παρακολουθήσω την πλοκή, με ενδιαφέρουν οι διασκεδαστικές περιγραφές των ανθρώπινων χαρακτήρων και συμπεριφορών. Όπως για παράδειγμα το περιστατικό με μια παρέα νεαρών, οι οποίοι διασκέδαζαν πίνοντας ρούμι. Είχαν βρει ένα αρκουδάκι, Μίσκα το ονόμαζαν, και όταν κατέφτασε η αστυνομία για να διακόψει τη διασκέδασή τους (ακροβατούσαν ο ένας μετά τον άλλο σε ένα παράθυρο στοιχηματίζοντας και υπήρχε κίνδυνος ατυχήματος), έπιασαν τον αστυνομικό διευθυντή, τον έδεσαν πλάτη με πλάτη με το αρκουδάκι και τον πέταξαν στο ποτάμι. Το αρκουδάκι κολυμπούσε με τον αστυνόμο στην πλάτη του, ενώ για καλή τους τύχη τους είδαν και τους διέσωσαν! Η αλήθεια είναι ότι αν διαβάσω ολόκληρο το συγκεκριμένο έργο δεν θα χρειαστώ άλλα βιβλία για καιρό.
Υπάρχουν συγγραφείς που διάβασα ένα ή δύο βιβλία τους, αλλά θα διάβαζα ξανά ένα καινούριο τους, έστω και μετά από χρόνια. Είχα διαβάσει το Προφανώς η Πηνελόπη ήταν Ηλίθια της Λ. Διβάνη, ενώ τώρα κυκλοφορεί το Ονειρεύτηκα τη Διδώ, μια συνομιλία με τη συγγραφέα Διδώ Σωτηρίου, η οποία ήταν πολύ μπροστά από την εποχή της. Επίσης είχα διαβάσει την το Βίος και Πολιτεία του Ισμαήλ Φερίκ Πασά και την Απαγωγή της Τασούλας της Ρέας Γαλανάκη και τώρα κυκλοφορεί το νέο βιβλίο Εμμανουήλ και Αικατερίνη, με θέμα την οικογενειακή ιστορία της συγγραφέα. Είχα ξεχάσει να βάλω στο τσαντάκι μου ένα στυλό και ένα σημειωματάριο, γι’ αυτό έγραψα στο κινητό το δικό μου (όχι και τόσο μικρό) short list από νέες κυκλοφορίες. Δεν είναι μόνο το καινούριο χαρτί και μελάνι που κάνει τις νέες κυκλοφορίες τόσο ελκυστικές, αλλά το γεγονός ότι καταγράφουν την εποχή μας και τα θέματα που αφορούν σήμερα τον κόσμο, έστω και αν διαδραματίζονται στο παρελθόν. Το πιο συναρπαστικό με τα λογοτεχνικά βιβλία είναι ότι σε αυτά ΟΛΑ ΓΙΝΟΝΤΑΙ, ενώ αντίθετα στην πραγματική ζωή δεν συμβαίνει πάντα αυτό που θέλουμε, ούτε φυσικά αυτό που (έχουμε μάθει να πιστεύουμε ότι) πρέπει να θέλουμε.
Η θέση των γυναικών στην κοινωνία, τα δικαιώματά τους, η ισότητα, είναι στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας. Είναι σαν να ανακαλύψαμε ξαφνικά ότι υπό τις κατάλληλες προϋποθέσεις, δηλαδή σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες, μπορεί το φύλο να γίνει στην εποχή μας σε όλο τον κόσμο, αλλά και ειδικά στη χώρα μας ένας είδος λέπρας. Κάθε γυναίκα που βρέθηκε σε ευάλωτη κατάσταση ξέρει πώς είναι αυτό. Είναι επώδυνο ακόμα και σαν σκέψη αυτό. Η δική μου λίστα λοιπόν περιλαμβάνει φεμινιστικά βιβλία ή απλά βιβλία για την ελευθερία και την αξιοπρέπεια, η οποία φυσικά δεν είναι μόνο σκοπός ζωής της «εργατικής τάξης», αλλά και συνώνυμο της ανθρώπινης αξίας.
Η λίστα μου:
1. Μαθήματα χημείας – μια μοντέρνα γυναικεία φωνή από τα 60s, μαγειρική και σκέψη…
2. Κορετζιντόρα – μια ιστορία για την κάθε μορφής κακοποίηση και την επιβίωση από το ρατσισμό και τη βία…
3. Οικιακή βοηθός – η ιστορία μίας μοναχικής μητέρας, ένα σχόλιο για την αξιοπρέπεια της εργατικής τάξης και πώς να επιβιώσεις σε έναν κόσμο γεμάτο ανισότητες. Το δικό μου σχόλιο εδώ είναι ότι πλέον η λέξη «αδικία» αντικαθίσταται με το «ανισότητα», το οποίο ηχεί πιο ουδέτερο και αντικειμενικό… Τα δίκαια συγκρούονται ανάλογα με το που ανήκεις κοινωνικά. Το είδαμε και στο νετφλιξ.
4. Οι δέκα παππούδες η θάλασσα και εγώ – ένα παιδί μεγαλώνει ανάμεσα σε ηλικιωμένους συγγενείς, κάπου στην Ιταλία… Η κουλτούρα της διευρυμένης οικογένειας στη γειτονική χώρα και οι στενοί οικογενειακοί δεσμοί είναι παρόμοια με εκείνη της χώρας μας, αλλά και όλων των χωρών του μεσογειακού νότου, συμπεριλαμβανομένων των χωρών της Βόρειας Αφρικής και της Τουρκίας…
5. Οδήγησε το αλέτρι σου πάνω από τα οστά των νεκρών (βραβείο Νόμπελ) – Σε ένα χωριό εμφανίζονται πτώματα τα οποία σιγά σιγά πληθαίνουν. Μήπως τα ζώα που έχουμε συνηθίσει να τα εκμεταλλευόμαστε και να τα κακοποιούμε παίρνουν τώρα την εκδίκησή τους; Η συγγραφέας, η οποία είναι αριστερή στις πεποιθήσεις, παρουσιάζει ένα θρίλερ με ανησυχίες για την οικο-τρομοκρατία. Η προστασία του περιβάλλοντος δεν μπορεί να γίνει άλλοθι για την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων, ενώ το κόστος της προστασίας του πλανήτη είναι ανάγκη να μοιραστεί δίκαια.
6. Γυναίκα ψάχνει – της παρουσιάστριας Ελεωνόρας Μελέτη. Διαβάζω στο οπισθόφυλλο: «Νιώθουμε ενοχές όταν δεν ακολουθούμε τα στερεότυπα της κοινωνίας για τις γυναίκες. Επίσης, κρίνουμε η μία την άλλη»… Η εργαζόμενη κρίνει την “αραχτη” και το αντίστροφο… Πιστέψαμε τόσο πολύ ότι πρέπει να κάνουμε «καριέρα» που χαρακτηρίζουμε τις νοικοκυρές ως «αραχτές», όμως σύμφωνα με μια πιο παλιά φεμινίστρια, τη Σιμόν ντε Μποβουάρ, «το να κερδίσεις έναν άντρα είναι τέχνη, το να τον κρατήσεις είναι επάγγελμα». Ένα επάγγελμα όπως όλα τα άλλα.
7. Μακιαβέλι για γυναίκες – «αυτοβοήθεια» για το πώς να επιβιώσεις όταν δεν είσαι αδίστακτη εκ φύσεως και κυρίως από την ανατροφή σου…
8. Ένα αστέρι τη νύχτα – για την αληθινή φιλία μεταξύ γυναικών. Υπάρχει! Δεν υπάρχει μόνο ανταγωνισμός. Ανταγωνισμό θα συναντήσεις όταν έρθεις πολύ κοντά με φίλες που θέλουν να είναι κάτι περισσότερο από όσα είναι, χωρίς προσπάθεια, ρίσκο, προσόντα… Moechtegern (γερμανικά), αυτός που θα ήθελε ευχαρίστως να είναι (κάτι άλλο). Ήμουν λυπημένη, γιατί στον λαβύρινθο της ψηφιακής μεταρρύθμισης, στον πολυδιαφημισμένο ψηφιακό Πύργο του Κάφκα, έστειλα μια αίτηση στο ΑΣΕΠ και δεν κατάφερα να επισυνάψω το μεταπτυχιακό μου, χάνοντας 150 μόρια… Έτσι και αλλιώς στο αντικείμενο των σπουδών μου οι ευκαιρίες καριέρας μέσω ΑΣΕΠ ήταν εξαρχής so gut wie μηδαμινές, αλλά αυτό είναι ένα άλλο θέμα το οποίο δεν με ενδιαφέρει πια.
9. Η μαγείρισσα του Κασταμαρ – νεόπτωχη κοπέλα βρίσκει δουλειά στην κουζίνα πλούσιου σπιτιού και την περιμένουν περιπέτειες…
10. Ο Τύρινος του Ν. Σμυρνάκη – παραμύθι για παιδιά αλλά και για ενηλίκους. Έτσι και αλλιώς μ’ αρεσουν τα παραμύθια για παιδιά! Πώς είναι να ζηλεύεις το φαγητό του λιονταριού στο κλουβί, ενώ είσαι ένα ελεύθερο ποντίκι;
11. Το μυστικό φαρμακείο – ένα φαρμακείο στην Αγγλία έχει ένα μυστικό. Προμηθεύει γυναίκες που θέλουν να δολοφονήσουν τον άντρα τους. Είναι δύσκολο να μένεις σε μια ζωή από υποχρέωση ή από ανάγκη… Αλλά και από αγάπη να μένεις, χρειάζεται πολλή δουλειά και πολλή αγάπη, για να μην κακοφορμίσει ένας γάμος.
12. Σαγκι Μπέιν. Μητέρα επιθυμεί μια ζωή με περισσότερες ανέσεις… Καταλήγει μόνη και αλκοολική, με το μικρότερο από τα τρία παιδιά της. Η ζωή με εθισμό ή με «προβληματική» φύση περιλαμβάνει δύσκολες καταστάσεις, όμως υπάρχει ελπίδα όχι μόνο για επιβίωση, αλλά και για ευδοκίμηση.
Κάποια στιγμή στην έκθεση τράβηξε την προσοχή μου ένας κύριος που αγόραζε βιβλία για ήρωες της ελληνικής επανάστασης. Το παρουσιαστικό του και ο τόνος της φωνής του δεν μπορούσε να με προδιαθέσει για κάτι διαφορετικό από αυτό που άκουσα, ενώ συζητούσε με τον βιβλιοπώλη: «Ο Μακρυγιάννης ήταν προδότης, ναι, το ξέρω» (ο στρατηγός Μακρυγιάννης, η πιο αγνή μορφή της Επανάστασης, που έμαθε γράμματα στα γεράματα, για να γράψει τα απομνημονεύματά του, αυτό το γράψιμο το «απελέκητο», όπως έλεγε ο ίδιος) – Αν μου κάνεις μια καλύτερη τιμή θα πάρω και τον Κολοκοτρώνη! Τι ξεπεσμός να μπερδεύουμε τις έννοιες ήρωας και προδότης…
Εμπόρευμα είναι και τα βιβλία, όπως όλα τα άλλα υλικά και άυλα αγαθά. Αυτό το διάστημα διάφορες εγχώριες διασημότητες θα γεμίσουν ένα τσουβάλι βιβλία για τις καλοκαιρινές διακοπές και θα μοιάζουν με εκείνο το χαρακτήρα, την Ανίτα, στην παλιά τηλεοπτική σειρά Ο κακός Βεζίρης. Ουμπερτώ… Εκώ… Μέχρι τώρα έχω διαβάσει ως το εξώφυλλο. Άλλοι τα αγαπούν τα βιβλία, άλλοι όχι, άλλοι παριστάνουν ότι τα αγαπούν γιατί είναι «σοφιστικέ», όσο για μένα, μπορεί να προλάβω να διαβάσω και κάτι εκτός από το Πόλεμος και Ειρήνη αυτό τον Αύγουστο! Σε μια πόλη όπου πλήττεις βλέποντας τουρίστες, οι άνθρωποι διψάνε για γράμματα, για πολιτισμό, για τέχνη, για ποιότητα, για καλλιέργεια. Ας αντισταθούμε στην υλική και ηθική εξαθλίωση με κάθε τρόπο… Είναι αποκαρδιωτικό να βλέπεις ένα λαό να υποφέρει και να κινδυνεύει να μοιάσει επικίνδυνα στους Θερναδιέρους του Βίκτωρα Ουγκώ.
Στην έκθεση υπήρχαν φυσικά και κλασικά ή παλιότερα έργα, όπως Ο λύκος της Στέππας, ο Ερωτόκριτος, «νέοι» τίτλοι όπως Η αβάσταχτη ελαφρότητα της ύπαρξης, έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα, ο Ξένος, η Δίκη, Εκατό χρόνια μοναξιά, η Τριλογία του Βερολίνου. Υπάρχει πάντα η ανταλλαγή βιβλίων, αρκεί να μην πέσεις στους «αθεόφοβους» που δεν τα επιστρέφουν ποτέ, ενώ σε μπαζάρ παλιών βιβλίων μπορεί να πετύχεις κάτι συλλεκτικό, όπως το παιδικό βιβλίο Μαργαρίτες της Ειρήνης του Δημήτρη Μανθόπουλου, το οποίο ο γνωστός βιβλιοπώλης με συμβούλεψε «αυτό να μην το δώσετε σε κανένα, αν σας το ζητήσει»… Δεν κυκλοφορεί πια. Ο αναγνώστης είναι ένα είδος «πιστού».
