Η αρχή της «σκευωρίας». Το Documento αποκαλύπτει σήμερα τα πρώτα έγγραφα που απέστειλε το FBI προς την Εισαγγελία κατά της Διαφθοράς στα τέλη Δεκεμβρίου του 2016 και τον Ιανουάριο του 2017. Εγγραφα που στάλθηκαν έπειτα από αίτημα δικαστικής συνδρομής της εισαγγελίας. Αίτημα που έγινε όταν εισαγγελέας κατά της διαφθοράς ήταν η Ελένη Ράικου. Αίτημα στο οποίο αναφέρεται ότι υπήρχαν «βάσιμες υπόνοιες» ακόμη και για χρηματισμό δημόσιων λειτουργών. Αίτημα που συντάχτηκε κατόπιν δημοσιευμάτων σε ελληνικά ΜΜΕ (όχι του Documento, ο εκδότης του οποίου κατηγορείται πλέον ως μέλος εγκληματικής οργάνωσης επειδή η εφημερίδα κάλυπτε δημοσιογραφικά την υπόθεση) ότι δύο υψηλόβαθμα πρώην στελέχη της Novartis Hellas προχώρησαν σε ιδιαιτέρως σοβαρές καταγγελίες στις αρμόδιες δικαστικές αρχές των ΗΠΑ.
Κατήγγειλαν δηλαδή –βάσει του αιτήματος δικαστικής συνδρομής– ότι αυτός ο χρηματισμός πραγματοποιήθηκε και προς δημόσιους λειτουργούς «που κατείχαν κρίσιμες κυβερνητικές ή διοικητικές θέσεις στην Ελλάδα» προκειμένου να επηρεάσουν τις αποφάσεις τους ακόμη και για την τιμολόγηση ή έγκριση φαρμάκων. Η Εισαγγελία Διαφθοράς επί εποχής Ελ. Ράικου είχε κρίνει ως πολύ σοβαρά τα επίμαχα δημοσιεύματα όπως και τις καταγγελίες που είχαν γίνει στις ΗΠΑ. Ζητούσε μάλιστα περαιτέρω πληροφορίες και για τον καταγγελλόμενο χρηματισμό ατόμων σε «κυβερνητικές θέσεις» που ασχολούνταν με το φάρμακο. Λίγες ημέρες μετά το FBI απάντησε.
«Εδινε χρήματα σε αναπληρωτές υπουργούς»
Τα έγγραφα που απέστειλε το FBI στην Ελ. Ράικου προέκυψαν βάσει έρευνας την οποία διεξήγαγε από καταθέσεις των δύο συγκεκριμένων πρώην υπαλλήλων (αναφέρονται συγκεκριμένα αποσπάσματα) και πλήθος στοιχείων που είχαν προσκομίσει. Οι δύο πρώην υπάλληλοι είχαν νευραλγικές θέσεις στην εταιρεία και γι’ αυτό, σύμφωνα με το FBI, βρίσκονταν «σε μια μοναδική θέση να γνωρίζουν και να έχουν πρόσβαση σε βασικά αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με δωροδοκίες».
Είναι άλλωστε ενδεικτικό ότι ένας από τους δυο πρώην υπαλλήλους κατήγγειλε στο FBI, που τους κατέστησε μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος αφού πρώτα τους πέρασε από «ψιλό κόσκινο», ότι ήταν αυτός που έπαιρνε τα χρήματα από εταιρείες οι οποίες καταγγέλλονταν πως συμμετείχαν στο ξέπλυμα χρήματος της Novartis και στο σύστημα δωροδοκίας. Στη συνέχεια –όπως είπε ο ίδιος μάρτυρας δημόσιου συμφέροντος στο FBI– παρέδιδε τα χρήματα στον αντιπρόεδρο της φαρμακευτικής Κωνσταντίνο Φρουζή. Ο Φρουζής, βάσει των ίδιων εγγράφων, έδινε τα χρήματα στον καθηγητή της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) Νίκο Μανιαδάκη που χαρακτηρίζεται ως ο «εισπράκτορας του υπουργείου Υγείας», ο οποίος με τη σειρά του «έδινε χρήματα σε αναπληρωτές υπουργούς».
Στα ίδια έγγραφα υπήρχαν επίσης αναφορές σε εκατομμύρια ευρώ που έδινε η Novartis σε γιατρούς προκειμένου μεταξύ άλλων να προβαίνουν σε υπερσυνταγογράφηση φαρμάκων της. Ενα από αυτά ήταν το Diovan, το οποίο αποτελούσε μέρος του προγράμματος «Exactly» της Novartis. Το εν λόγω πρόγραμμα αποτέλεσε νευραλγικό παράγοντα ώστε η Novartis να εξαναγκαστεί να καταβάλει 310 εκατ. δολάρια για αθέμιτες πρακτικές στη χώρα μας μέσω εξωδικαστικού συμβιβασμού με τις αρχές των ΗΠΑ. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ιατρός και σύζυγος της Ελ. Ράικου, Λάζαρος Καρνέσης, έλαβε δύο εμβάσματα 1.000 ευρώ έκαστο από τη Novartis, το ένα εκ των οποίων δόθηκε για ερευνητικό πρόγραμμα που αφορούσε το Diovan.
Οταν η Ελ. Ράικου παραιτήθηκε από εισαγγελέας διαφθοράς κατήγγειλε μεταξύ άλλων ότι πλήθος εμβασμάτων στάλθηκαν από τη Novartis σε κρατικούς αξιωματούχους, ενδεχομένως και πολιτικούς, χαρακτηρίζοντας την υπόθεση «την κορωνίδα της διαφθοράς στη χώρα μας». Λίγο καιρό μετά βέβαια, η πρώην εισαγγελέας κατά της διαφθοράς έλεγε ότι η έρευνα για το σκάνδαλο μετατράπηκε σε σκευωρία προκειμένου να εμπλακούν πολιτικά πρόσωπα. Κι όλα αυτά ενώ περίπου δύο μήνες μετά την παραίτησή της το FBI –βάσει αιτήματος δικαστικής συνδρομής επί των δικών της ημερών στην Εισαγγελία Διαφθοράς– απέστειλε νέο έγγραφο στο οποίο αναφέρονται ονόματα, μεταξύ αυτών και του Ανδρέα Λοβέρδου, τα οποία σύμφωνα με τις καταθέσεις των προστατευόμενων μαρτύρων στις ΗΠΑ «έλαβαν παράνομες δωροδοκίες». Μάλιστα, όπως τονίζεται στο έγγραφο του FBI, αυτές οι περιγραφόμενες δωροδοκίες «δεν περιορίζονται στα ακόλουθα άτομα».
Το σίγουρο βάσει των σημερινών αποκαλύψεων είναι ότι επί εποχής Ράικου ήδη η χώρα μας είχε λάβει από το FBI στοιχεία που έδειχναν την εμπλοκή –στο επίπεδο του χρηματισμού– ακόμη και κυβερνητικών στελεχών. Πλέον, βέβαια, ερευνώνται οι δημοσιογράφοι που αποκάλυψαν όλες τις πτυχές του σκανδάλου.
«Χρηματισμός λειτουργών σε κυβερνητικές θέσεις»
Στις 19 Δεκεμβρίου 2016 ο τότε επίκουρος εισαγγελέας εγκλημάτων διαφθοράς Αντώνιος Ελευθεριάνος απέστειλε αίτημα δικαστικής συνδρομής προς τις αρμόδιες δικαστικές αρχές των ΗΠΑ. Αιτία ήταν –όπως αναγράφεται στο αίτημα δικαστικής συνδρομής– ότι σε «σειρά» δημοσιευμάτων στην Ελλάδα αναφερόταν ότι «δύο πρώην υπάλληλοι (σ.σ.: της Novartis)… προσέφυγαν μέσω δικηγορικού γραφείου με έδρα την Ουάσινγκτον των ΗΠΑ στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ και στο υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ, προκειμένου να καταγγείλουν αθέμιτα και παράνομα μέσα, τα οποία μετερχόταν η συγκεκριμένη εταιρεία στην Ελλάδα τα τελευταία επτά έτη, προκειμένου να αυξήσει τις πωλήσεις της».
Οσα αναφέρονται στη συνέχεια καταρρίπτουν το αφήγημα της πρώην εισαγγελέα κατά της διαφθοράς περί μετατροπής της έρευνας σε «σκευωρία», ώστε να εμπλακούν πολιτικοί. Κι αυτό γιατί «οι καταγγελίες τους (σ.σ.: των δύο υπαλλήλων) αναφέρονται σε χρηματισμό δημοσίων λειτουργών που κατείχαν κρίσιμες κυβερνητικές ή διοικητικές θέσεις στην Ελλάδα την τελευταία επταετία, προκειμένου να επηρεάσουν τις αποφάσεις τους αναφορικά είτε με τις εγκρίσεις φαρμάκων, είτε με την τιμολόγησή τους, είτε τέλος με την αποζημίωσή τους από τα ασφαλιστικά ταμεία». Οι δύο υπάλληλοι που κατείχαν υψηλόβαθμες θέσεις σε διαφορετικά πόστα «καταγγέλλουν επίσης πως η συγκεκριμένη εταιρεία προέβαινε στην Ελλάδα σε πράξεις νομιμοποίησης των παράνομων εσόδων της, μέσω διαφημιστικών και εκδοτικών εταιρειών».
«Βάσιμες υπόνοιες» για χρηματισμό αξιωματούχων
Η τότε επικεφαλής της Εισαγγελίας Διαφθοράς έκρινε, όπως φαίνεται, ως ιδιαιτέρως σημαντικές αυτές τις καταγγελίες που αναπαρήχθησαν σε ελληνικά ΜΜΕ. Πώς εξηγείται αυτό όταν μετέπειτα η ίδια η Ελ. Ράικου έκανε λόγο για έρευνα που μετατράπηκε σε σκευωρία προκειμένου να εμπλακούν πολιτικά πρόσωπα; Πώς εξηγείται όταν επί Ελ. Ράικου ξεκίνησε η διερεύνηση της υπόθεσης στην Ελλάδα μέσω αυτού του αιτήματος δικαστικής συνδρομής; Τα ΜΜΕ που είχαν τις πληροφορίες για τις καταγγελίες στις ΗΠΑ δεν έπρεπε να τις δημοσιεύσουν; Ή μήπως είναι κι αυτά μέλη της «εγκληματικής οργάνωσης»;
Αλλωστε, δεν επρόκειτο για τυπικό αίτημα δικαστικής συνδρομής, αφού στη συνέχεια αναγράφεται ρητά ότι «υπάρχουν βάσιμες υπόνοιες ότι Ελληνες πολίτες, υπάλληλοι του ελληνικού Δημοσίου, κατά παράβαση των καθηκόντων τους, ζήτησαν και έλαβαν άμεσα ή με τη μεσολάβηση τρίτων προσώπων για τον εαυτό τους ή για τρίτον ωφελήματα οποιασδήποτε φύσεως, προκειμένου να προβούν σε ενέργεια που ανάγεται στα καθήκοντά τους, αναφορικά με την έγκριση, την τιμολόγηση και τη συνταγογράφηση φαρμάκων που κατασκευάζονται, προωθούνται και κυκλοφορούν από την εταιρεία Novartis…».
«Εκατομμύρια δολάρια σε αλλοδαπούς αξιωματούχους»
Δέκα ημέρες μετά, στις 29 Δεκεμβρίου 2016, το αίτημα δικαστικής συνδρομής απαντήθηκε. Οσα αναφέρονται σε αυτή την απάντηση είναι συγκλονιστικά, αφού αποκαλύπτεται ότι η Ελ. Ράικου είχε στα χέρια της έγγραφα του FBI που έκαναν λόγο για καταγγελίες οι οποίες αφορούσαν χρηματισμό ακόμη και αναπληρωτών υπουργών. Σύμφωνα με την απάντηση που απέστειλε στην Εισαγγελία Διαφθοράς το FBI, η διερεύνηση της υπόθεσης ξεκίνησε στις 23 Αυγούστου 2016, όταν «δικηγόροι του υπουργείου Δικαιοσύνης ήρθαν σε επαφή με το FBI για μια καταγγελία που υποβλήθηκε στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς σχετικά με δωροδοκία ή αθέμιτες πληρωμές σε αλλοδαπούς αξιωματούχους και ελλείψεις στους εσωτερικούς ελέγχους /βιβλία και αρχεία από τη Novartis Greece (NVG)».
Σύμφωνα με το FBI, «από περίπου το 2008 έως τουλάχιστον το 2014, η NVG, από και μέσω των υπαλλήλων της, των αντιπροσώπων και των θυγατρικών της, προσέφερε και κατέβαλε αθέμιτες δωροδοκίες σε αλλοδαπούς αξιωματούχους στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένων ρυθμιστικών αρχών, ιατρών και παρόχων υγειονομικής περίθαλψης που απασχολούνται από την ελληνική κυβέρνηση, σε σχέση με τις ελληνικές της επιχειρήσεις».
Κατά τη διάρκεια «αυτού του συστήματος δωροδοκίας, η NVG πραγματοποίησε ή προκάλεσε αθέμιτες πληρωμές εκατομμυρίων δολαρίων σε αλλοδαπούς αξιωματούχους για την απόκτηση ή τη διατήρηση επιχειρήσεων στην Ελλάδα. Αυτές οι πληρωμές προορίζονταν, για παράδειγμα, να επηρεάσουν κανονιστικές και τυπικές εγκρίσεις, τιμολόγηση φαρμάκων, αποφάσεις αγοράς, αποφάσεις συνταγογράφησης και τα αποτελέσματα των κλινικών δοκιμών σε σχέση με φάρμακα που κατασκευάζονται από τη Novartis και πωλούνται στην Ελλάδα… Το σύστημα δωροδοκίας της Novartis στην Ελλάδα έχει δημιουργήσει έσοδα εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων για τη Novartis και οι καταγγέλλοντες πιστεύουν ότι το πρόγραμμα βρίσκεται επί του παρόντος σε εξέλιξη εντός της NVG».
Αρα, από τον Δεκέμβριο του 2016 η Εισαγγελία κατά της Διαφθοράς γνώριζε ότι το FBI διεξάγει έρευνα που αφορά και ένα σύστημα δωροδοκίας εκατομμυρίων δολαρίων προς πρόσωπα τα οποία επηρεάζουν μεταξύ άλλων και την τιμολόγηση φαρμάκων. Δηλαδή, πολιτικά πρόσωπα.
Οι Κ1 και Κ2 είχαν «μοναδική πρόσβαση σε στοιχεία σχετικά με δωροδοκίες»
Η έρευνα του FBI ξεκίνησε από τους δύο προαναφερόμενους καταγγέλλοντες (αναφέρονται ως Κ1 και Κ2), οι οποίοι κατείχαν νευραλγικές θέσεις στη Novartis, που «τους έθεσαν σε μια μοναδική θέση να γνωρίζουν και να έχουν πρόσβαση σε βασικά αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με δωροδοκίες που πλήρωσε η NVG σε αλλοδαπούς αξιωματούχους στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένων, για παράδειγμα, εσωτερικών μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου της Novartis, παρουσιάσεων PowerPoint, υπολογιστικών φύλλων και άλλων εγγράφων με λεπτομερή στοιχεία του σχεδίου της NVG να πληρώνει δωροδοκίες σε κυβερνητικούς αξιωματούχους ως αντάλλαγμα για τη συνταγογράφηση προϊόντων Novartis, υπολογιστικών φύλλων που περιέχουν ονόματα, ποσά και ημερομηνίες πληρωμών σε συγκεκριμένους κυβερνητικούς αξιωματούχους και υπολογιστικά φύλλα που δείχνουν διογκωμένες πληρωμές σε εταιρείες μέσων μαζικής ενημέρωσης που χρησίμευαν για τη δωροδοκία κυβερνητικών αξιωματούχων. Κρατήθηκαν επίσης έγγραφα που περιγράφουν λεπτομερώς την εργασία που η NVG περίμενε να διατηρήσει ή να συντηρήσει ως αποτέλεσμα των παράνομων δωροδοκιών».
Στη συνέχεια αναλύεται ότι στις ελληνικές υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης συμπεριλαμβάνονται μεταξύ άλλων το υπουργείο Υγείας, ο ΕΟΠΥΥ και ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΟΦ). Γίνεται επίσης αναφορά στο ότι η Novartis από το 2008 περίπου έως το 2014 «παρείχε πληρωμές σε μετρητά και διεθνή ταξίδια σε σημαντικούς κυβερνητικούς αξιωματούχους στην Ελλάδα που κατείχαν ανώτερη θέση στην ελληνική κυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένων των ελληνικών υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης» (στις οποίες την πρώτη θέση κατέχει το υπουργείο Υγείας). Αυτές οι πληρωμές «είχαν σκοπό να επηρεάσουν τους σχετικούς κυβερνητικούς αξιωματούχους να αποκτήσουν ή να διατηρήσουν δουλειές, συμπεριλαμβανομένων κανονιστικών και τυπικών εγκρίσεων, ευνοϊκών τιμών φαρμάκων, αποφάσεων αγοράς φαρμακευτικών, αποφάσεων συνταγογραφούμενων και να επηρεάσουν το αποτέλεσμα κλινικών δοκιμών».
«Ξέπλυνε σημαντικά ποσά»
Μάλιστα η Novartis «για να διευκολύνει και να αποκρύψει αυτές τις πληρωμές… ξέπλενε τα χρήματα μέσω διάφορων μέσων ενημέρωσης και διαφημιστικών εταιρειών στην Ελλάδα». Από το 2009 περίπου «η NVG πλήρωσε πολύ μεγαλύτερη από την αγοραία αξία για την αγορά διαφημίσεων σε νόμιμες εταιρείες ΜΜΕ στην Ελλάδα και σε άλλες περιπτώσεις αγόρασε διαφημίσεις σε ΜΜΕ που δημιουργήθηκαν αποκλειστικά με σκοπό τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες για τη NVG». Τα ΜΜΕ και οι διαφημιστικές εταιρείες «που λάμβαναν πληρωμές από τη NVG κρατούσαν γενικά το ένα τρίτο των συνολικών πληρωμών και επέστρεφαν τα υπόλοιπα στη NGV για χρήση στη δωροδοκία κυβερνητικών αξιωματούχων».
Στη συνέχεια γίνεται εκτενής αναφορά στον Κων. Φρουζή, ο οποίος «δημιούργησε ετήσια πλάνα μέσων ενημέρωσης και διαφήμισης και προϋπολογισμούς για τη NVG, τα οποία μεταμφίεζαν τις δωροδοκίες ως πληρωμές σε μέσα ενημέρωσης και διαφημιστικές εταιρείες. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η NVG αγόρασε διαφημίσεις σε ιστότοπους που δεν υπήρχαν». Στις εταιρείες μέσων ενημέρωσης και διαφήμισης που «ξέπλεναν χρήματα για τη NVG» συμπεριλαμβάνονταν, όπως αναφέρεται, η Βουλκίδης Media, η Ethos Media του Κωνσταντίνου Ουζούνη, ο όμιλος επιχειρήσεων του Παναγιώτη Μαυρίκου και η Healthday του Ευθύμιου Κτενίδη, όπου αναγράφεται ότι εργάστηκε ο γιος του Κων. Φρουζή από το 2011 έως το 2014.
Μέσω –και– αυτών των εταιρειών η Novartis «ξέπλυνε σημαντικά ποσά». Για παράδειγμα, «στις ή περίπου στις 28 Δεκεμβρίου 2009 έως τις 16 Μαΐου 2014 η NVG ξέπλυνε 1.049.160 ευρώ μέσω της Βουλκίδης Media μόνο. Η NVG έλαβε 433.000 ευρώ σε νομιμοποιημένα χρήματα, τα οποία ο Φρουζής διένειμε σε κυβερνητικούς αξιωματούχους στην Ελλάδα. Επιπλέον, περίπου τον Φεβρουάριο του 2014, η NVG ξέπλυνε τουλάχιστον 51.411,72 ευρώ μέσω των μέσων της Βουλκίδης Media, Healthday και Μαυρίκος Media με σκοπό τη δωροδοκία κυβερνητικών αξιωματούχων».
Η NVG κατόρθωσε να γίνει «ο κορυφαίος κατασκευαστής φαρμάκων στην Ελλάδα με βάση τις πωλήσεις φαρμακευτικών προϊόντων το 2011» κι αυτό «παρά την τρίτη θέση στις πωλήσεις το 2008. Σημαντικά, τα μόνα φάρμακα που έλαβαν έγκριση στην Ελλάδα από το 2009 έως το 2013 ήταν αυτά που κατασκευάστηκαν από τη Novartis».
«Δωροδοκίες για αθέμιτα πλεονεκτήματα»
Ακόμη, η φαρμακευτική πολυεθνική επωφελήθηκε μεταξύ άλλων από το ότι το 2010 εισήχθησαν δύο νέα φάρμακά της: «το φάρμακο Gilenya με μεγάλη εμπορική επιτυχία και μια δεύτερη διατύπωση του φαρμάκου Tasigna, μέσω μιας ταχείας διαδικασίας έγκρισης και τιμολόγησης, παρά την εφαρμογή ενός σχεδίου εξοικονόμησης χρημάτων που τέθηκε σε εφαρμογή από το υπουργείο Υγείας». Ακόμη, η NVG το 2009 «αγόρασε περίπου 157.940 ευρώ σε διαφημίσεις για εταιρείες μέσων που ανήκουν στους Ευθύμιο Κτενίδη, Κωνσταντίνο Ουζούνη και Βουλκίδης Media, μερικές από τις οποίες ήταν ψεύτικες εταιρείες. Η NVG έλαβε 75.000 ευρώ σε νομιμοποιημένα χρήματα, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για να πληρωθούν δωροδοκίες καθ’ όλη τη διάρκεια του 2009 για να αυξήσουν τα ποσοστά επιστροφής για τα φάρμακα της Novartis και να αποκτήσει αθέμιτα πλεονεκτήματα σε κανονιστικά θέματα».
Μάλιστα, σύμφωνα πάντα με τα έγγραφα του FBI, η NVG «πλήρωσε 20.000 ευρώ ως δωροδοκία που ξεπλύθηκε μέσω της Medical Development, για να εμποδίσει ένα ανταγωνιστικό φάρμακο να αντικαταστήσει το Lucentis (που κατασκευάζεται από τη Novartis)…». Κι όλα αυτά ενώ «άλλοι κατασκευαστές φαρμάκων είχαν μείωση των ποσοστών επιστροφής από Ελληνες αξιωματούχους κατά τη σχετική χρονική περίοδο λόγω της οικονομικής κρίσης, τα φάρμακα που κατασκευάστηκαν από τη Novartis είτε διατηρούσαν τα ποσοστά επιστροφής πριμ κοστολόγησης είτε μειώθηκαν πολύ λιγότερο από τα φάρμακα που κατασκευάστηκαν από ανταγωνιστές. Κατά τη διάρκεια της σχετικής χρονικής περιόδου η Novartis Ελλάς πραγματοποίησε πληρωμές σε κυβερνητικούς αξιωματούχους για να προστατεύσει τα ποσοστά επιστροφής για τα φάρμακα της Novartis…». Επίσης, η NVG «κατέβαλε δωροδοκίες σε κυβερνητικούς αξιωματούχους που μεταμφιέστηκαν σε πληρωμές προς μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, εταιρείες συμβούλων και άλλους οργανισμούς, που ανήκαν ή ελέγχονταν από Ελληνες κυβερνητικούς αξιωματούχους, συμπεριλαμβανομένων κυβερνητικών αξιωματούχων στα ελληνικά γραφεία Υγείας».
«Πλήρωσε εκατομμύρια ευρώ σε γιατρούς»
Το 2009 και το 2010 η NVG «πλήρωσε σε κρατικά νοσοκομεία στην Ελλάδα 1.319.000 ευρώ για τη διεξαγωγή ψευδών κλινικών δοκιμών φάσης IV για διάφορα φάρμακα… Η NVG υπολόγισε ότι η οικονομική της απόδοση σε αυτές τις ψευδείς κλινικές δοκιμές ήταν 3.355.830 ευρώ». Για παράδειγμα, «το 2012, η NVG πλήρωσε κυβερνητικά νοσοκομεία 400.000 ευρώ για τη διεξαγωγή φάσης IV στο Gilenya. Η Novartis υπολόγισε ότι η οικονομική απόδοση αυτών των πληρωμών ήταν 1.028.000 ευρώ».
Ακόμη, «μεταξύ 12 Ιανουαρίου 2012 και 29 Νοεμβρίου 2012, η NVG πραγματοποίησε τουλάχιστον 221 πληρωμές σε 212 γιατρούς συνολικού ύψους 338.847,94 ευρώ για τη διεξαγωγή κλινικών δοκιμών φάσης IV για μια ποικιλία φαρμάκων της Novartis», συμπεριλαμβανομένου του Diovan.
Το 2008 και το 2009 «η Novartis πλήρωσε 2.988.700 ευρώ για γιατρούς που απασχολούνται από κρατικά νοσοκομεία για να παρακολουθήσουν εθνικά και διεθνή συνέδρια… Η NVG υπολόγισε ότι η οικονομική απόδοση αυτών των πληρωμών ήταν 37.288.810 ευρώ». Ακόμη, «η NVG πλήρωσε εκατομμύρια ευρώ σε γιατρούς που απασχολούνται από την κυβέρνηση, μεταμφίεσμα ως συμβουλευτικές αμοιβές, τιμητικές αμοιβές, επιχορηγήσεις, αμοιβές ομιλητών, αμοιβές συμβούλων, για να επηρεάσουν τους γιατρούς να συνταγογραφήσουν προϊόντα Novartis». Για τον σκοπό αυτό πλήρωσε το 2009 595.000 ευρώ σε γιατρούς κρατικών νοσοκομείων… και εκτίμησε ότι η απόδοση αυτών των πληρωμών «ήταν 6.073.000 ευρώ».
Παράλληλα, «ανέπτυξε ψευδή ερωτηματολόγια ασθενών για την απόκρυψη πληρωμών σε γιατρούς… με σκοπό να αυξήσουν τις συνταγές προϊόντων της Novartis». Για παράδειγμα το 2009 η NVG πλήρωσε 3.285.000 ευρώ σε γιατρούς που επέστρεψαν ερωτηματολόγια σχετικά με ορισμένα φάρμακα της Novartis, συμπεριλαμβανομένου του Diovan. Η εταιρεία «υπολόγισε ότι η οικονομική απόδοση αυτών των πληρωμών ήταν 19.633.700 ευρώ».
Στο ίδιο πλαίσιο, το 2009 «πλήρωσε τουλάχιστον 1.101.000 ευρώ σε γιατρούς υψηλής συνταγογράφησης στην Ελλάδα για να αυξήσει τις πωλήσεις προϊόντων της Novartis με συνταγή», στα οποία συμπεριλαμβάνεται το Diovan. Η NVG «υπολόγισε ότι η οικονομική απόδοση αυτών των πληρωμών ήταν 7.849.000 ευρώ». Χρήματα «μεταμφιέστηκαν» και ως «συμβουλευτικές αμοιβές για εργασίες μάρκετινγκ και προώθησης». Ετσι, η NVG «ξόδεψε» το 2009 «τουλάχιστον 4.255.000 ευρώ σε πληρωμές σε γιατρούς για να αυξήσει τις πωλήσεις προϊόντων της Novartis», στα οποία συμπεριλαμβάνεται το Diovan. Η εταιρεία υπολόγισε ότι «η οικονομική της απόδοση επί των πληρωμών αυτών ανέρχεται σε 25.166.300 ευρώ».
Ο Μανιαδάκης «ανώτατος σύμβουλος και κύριος εισπράκτορας του υπουργείου Υγείας»
Λίγες ημέρες μετά, στις 18 Ιανουαρίου 2017, το FBI απέστειλε στην Ελένη Ράικου νέα απάντηση. Στο επίμαχο έγγραφο υπάρχει μεταξύ άλλων αναφορά στον Ν. Μανιαδάκη, που χαρακτηρίζεται «ανώτατος σύμβουλος στο υπουργείο Υγείας και της Novartis», αλλά και ο «κύριος εισπράκτορας του υπουργείου Υγείας». Προ ημερών όμως ο Ν. Μανιαδάκης απαλλάχθηκε από το αδίκημα της παθητικής δωροδοκίας βάσει βουλευμάτων του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Αθηνών και του Συμβουλίου Εφετών Αθηνών επειδή δεν είχε διοριστεί επισήμως σε θέση συμβούλου υπουργού Υγείας. Στο επίμαχο έγγραφο του FBI αναγράφεται επίσης ότι ο Ν. Μανιαδάκης από το 2009 έως περίπου το 2012 «έλαβε 20-40 χιλ. ευρώ ανά έργο, σύμφωνα με συμβουλευτική συμφωνία με τη NVG». Αυτά τα χρήματα ο Μανιαδάκης «τα έλαβε μέσω της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και ήταν ο κύριος εισπράκτορας του υπουργείου Υγείας».
«Πλήρωνε μετρητά στους αναπληρωτές υπουργούς»
Ο Κων. Φρουζής αναφέρεται ως ο «κύριος παίκτης», που «ήταν σε άμεση επαφή με τον Μανιαδάκη. Ο Φρουζής έδινε μετρητά στον Μανιαδάκη, ο οποίος στη συνέχεια πλήρωνε μετρητά στους αναπληρωτές υπουργούς. Αυτά τα χρήματα προέρχονταν από το τμήμα φορολογίας της αγοράς (τιμολόγηση και επιστροφή χρημάτων). Τα χρήματα που περιλαμβάνονται στο σχέδιο αναφέρονται ως “μαύρο χρήμα”».
«Ο μάρτυρας έδινε τα χρήματα στον Φρουζή»
Μετέπειτα αναφέρεται ο πρώην πρόεδρος του ΕΟΦ Δημήτρης Λιντζέρης, που σύμφωνα με το έγγραφο του FBI ζήτησε από τον Φρουζή ως «χάρη» να «υποστηρίζει ένα φίλο του» για να «ενισχύσει τον όμιλο μέσων του». Αυτός ο όμιλος ήταν η Μαυρίκος Media. «Αυτές οι πληροφορίες μεταβιβάστηκαν στον μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος 1 (ΜΔΣ1), στον οποίο ανατέθηκε η επιδίωξη της ΜΑΥΡΙΚΟΣ MEDIA αντί της ΒΟΥΛΚΙΔΗΣ MEDIA. Ο ΜΔΣ1 θα εισέπραττε χρήματα από τον Μαυρίκο σε φάκελο. Από τον Σεπτέμβριο του 2013 έως τον Ιούλιο του 2014, ο ΜΔΣ1 συναντήθηκε στον Πειραιά σε μια ελληνική λέσχη ιστιοπλοΐας για να λάβει πληρωμές. Μετά την παραλαβή των χρημάτων, ο ΜΔΣ1 έδινε τα χρήματα στον Φρουζή στο γραφείο της Novartis. Εταιρείες δημιουργήθηκαν από τον Μαυρίκο προκειμένου να εισπράττει χρήματα από τη NVG».
Αναφέρεται επίσης ότι «ο Βουλκίδης ήταν πωλητής της Novartis από το 2009 περίπου έως το 2013. Τα χρήματα παραδίδονταν από τον Βουλκίδη στον Φρουζή μέσω του ΜΣΔ1». Δηλαδή, ένας πρώην υπάλληλος της Novartis, που έχει περάσει από τα ψυχομετρικά –και όχι μόνο– τεστ του FBI, έχει καταθέσει αποδεικτικά στοιχεία, καθώς και ότι αυτός ήταν που μετέφερε χρήματα από τις επίμαχες εταιρείες στον Φρουζή, είναι κάποιος που βάσει του αφηγήματος των εμπλεκόμενων πολιτικών προσώπων το έκανε απλώς και μόνο για να τους πλήξει.
«Κορωνίδα της διαφθοράς»
Στις 24 Μαρτίου 2017 η Ελ. Ράικου παραιτήθηκε από εισαγγελέας κατά της διαφθοράς, καταγγέλλοντας ότι έγινε αντικείμενο στοχοποίησης από το Documento κι ενώ επεξεργαζόταν στοιχεία «που οδηγούν μετά βεβαιότητας στο συμπέρασμα ότι μεγάλος αριθμός κρατικών αξιωματούχων (κυρίως ιατρών δημόσιων νοσοκομείων) δωροδοκούνταν απευθείας από λογαριασμό της εταιρείας Novartis Ελβετίας, με εμβάσματα σημαντικών χρηματικών ποσών που κατατίθεντο στους προσωπικούς τους λογαριασμούς». Εκανε επίσης λόγο για «πιθανή ύπαρξη παρόμοιων εμβασμάτων και σε άλλους εμπλεκόμενους, ενδεχομένως και πολιτικούς, δεδομένου ότι δεν έχει περιέλθει το σύνολο των αιτηθέντων στοιχείων στην υπηρεσία μας», χαρακτηρίζοντας παράλληλα την υπόθεση ως «την κορωνίδα της διαφθοράς στη χώρα μας».
Από το 2017 ο κατάλογος με ονόματα πολιτικών
Περίπου δύο μήνες μετά, στις 25 Μαΐου 2017, το FBI απέστειλε νέα απάντηση την οποία πλέον παρέλαβε η νέα εισαγγελέας διαφθοράς Ελένη Τουλουπάκη, βάσει αιτήματος που έγινε επί των ημερών της προκατόχου της Ελ. Ράικου, στην οποία αναφέρει μεταξύ άλλων ότι «κατά τη διάρκεια της σχετικής χρονικής περιόδου (2008-2014), σύμφωνα με τους δύο μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος, ανώτεροι κυβερνητικοί αξιωματούχοι στην Ελλάδα, οι οποίοι έλαβαν παράνομες δωροδοκίες από την NVG περιλαμβάνουν, αλλά δεν περιορίζονται στα ακόλουθα άτομα…». Στα επίμαχα ονόματα συμπεριλαμβάνονται αυτά του Ανδρ. Λοβέρδου, του Ν. Μανιαδάκη, του Γιώργου Πατούλη, καθώς και καθηγητών.
Το έμβασμα στον σύζυγο της Ελένης Ράικου
Στα επίμαχα έγγραφα του FBI συμπεριλαμβάνεται πληθώρα αναφορών σχετικά με πληρωμές που πραγματοποίησε η Novartis σε γιατρούς για τη διεξαγωγή κλινικών δοκιμών φάσης IV που αφορούσαν και το φάρμακο Diovan. Για το ίδιο φάρμακο η NVG φέρεται βάσει των ίδιων έγγραφων να έδωσε χρήματα σε γιατρούς ώστε να αυξήσει τις πωλήσεις του μέσω συνταγογράφησης. Ενα φάρμακο για το οποίο, όπως προέκυψε από την έρευνα, έλαβε χρήματα από τη Novartis και ο ιατρός σύζυγος της Ελ. Ράικου, Λάζ. Καρνέσης. Το όνομά του εντοπιζόταν σε μια λίστα με περίπου 4.200 γιατρούς που συνεργάζονταν με τη Novartis και εξεταζόταν αν –και ποιοι– πραγματοποίησαν εικονικές κλινικές μελέτες για την ελβετική πολυεθνική.
Δημοσιεύματα της εποχής είχαν αναφέρει ότι ο Λάζ. Καρνέσης συμπεριλαμβάνεται στην επίμαχη λίστα των γιατρών. Οταν το Documento επικοινώνησε τότε μαζί του είχε δηλώσει ότι «δόθηκε πράγματι το ποσό των 1.000 ευρώ (σ.σ.: από τη Novartis) εκείνη την εποχή» για ένα «ερευνητικό πρόγραμμα που έγινε το 2010 σε συνεργασία με άλλους συναδέλφους, στο οποίο συμμετείχα ως ερευνητής. Είχε να κάνει με ένα πρωτόκολλο για υπέρταση. Συγκεκριμένα αφορούσε ένα υπερτασικό και καταξιωμένο φάρμακο, το Diovan… Δεν έχω καμία άλλη συναλλαγή ούτε επαφή με τη Novartis εδώ και εννέα χρόνια… Αλλωστε αυτό αποδεικνύεται και από το πόθεν έσχες, όπου τα πάντα, από το πρώτο ευρώ, είναι δηλωμένα. Ας είμαι εγώ στους 4.200 γιατρούς ο ένας διαπλεκόμενος».
Επειτα από έρευνα που διενεργήθηκε, η Εισαγγελία κατά της Διαφθοράς έλαβε τον Ιανουάριο του 2020 ενημερωτικό σημείωμα από την ειδική εμπειρογνώμονα, βάσει του οποίου προέκυπτε ότι ο σύζυγος της Ελ. Ράικου έλαβε δύο εμβάσματα των 1.000 ευρώ έκαστο από τη Novartis. Το πρώτο στάλθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2008 και το δεύτερο στις 27 Σεπτεμβρίου 2010. Κατά την εξέτασή της από την τότε προανακριτική επιτροπή της Βουλής που είχε συσταθεί για τη διερεύνηση της υπόθεσης, η Ελ.Ράικου δήλωσε πως έμαθε ότι ο σύζυγός της είχε λάβει χρήματα από τη Novartis το 2018 μέσω δημοσιευμάτων, αφού «δεν γνώριζα τίποτα για τη συμμετοχή του σε αυτή τη μελέτη».
Το πρόγραμμα «Exactly»
Η Ελ. Ράικου ανέφερε επίσης ότι δεν γνωρίζει το πρόγραμμα «Exactly» της Novartis. Το φάρμακο Diovan, όπως προέκυψε από τα στοιχεία που προήλθαν μέσω των εσωτερικών εγγράφων της Novartis, των καταθέσεων των προστατευόμενων μαρτύρων τόσο στην Ελλάδα όσο και στις ΗΠΑ, αλλά και του εξωδικαστικού συμβιβασμού του αμερικανικού δημοσίου με τον πολυεθνικό κολοσσό, συμπεριλαμβανόταν στο πρόγραμμα «Exactly». Ενα πρόγραμμα «άλωσης» της φαρμακευτικής αγοράς μέσω –και– της υπερσυνταγογράφησης φαρμάκων της Novartis από ιατρούς, που θα είχαν και το ανάλογο αντάλλαγμα.
Αλλωστε, το πρόγραμμα «Exactly» ήταν από τους κύριους λόγους που η Novartis αναγκάστηκε να καταβάλει 310 εκατ. δολάρια για αθέμιτες πρακτικές στη χώρα μας την περίοδο 2012-2015. Οπως αναγράφεται χαρακτηριστικά στον εξωδικαστικό συμβιβασμό, το πρόγραμμα εκπονήθηκε από τη Novartis περίπου το 2008, μέσω του οποίου η εταιρεία «επεδίωξε να αυξήσει τις πωλήσεις συνταγογραφούμενων φαρμάκων υπέρτασης…».
«Πληρώνεται για αυτά που συνταγογραφεί»
Στην περίληψη του προγράμματος αναφερόταν ότι περίπου 2.200 πάροχοι υπηρεσιών υγείας (ΠΥΥ) παρακολουθούσαν περισσότερους από 44.000 ασθενείς. Η σχεδιαζόμενη επένδυση περίπου 2,8 εκατ. ευρώ από τη Novartis «αναμενόταν να αποφέρει πωλήσεις άνω των 8,6 εκατομμυρίων ευρώ». Το πρόγραμμα εγκρίθηκε από τον ΕΟΦ τον Φεβρουάριο του 2009 και «τελικά, η Novartis Hellas, μέσω των υπαλλήλων και αντιπροσώπων της, πραγματοποίησε ανάρμοστες πληρωμές προς παρόχους υγειονομικής περίθαλψης (ΠΥΥ)».
Είναι ενδεικτικό πως «οι υπάλληλοι της Novartis Hellas αναγνώρισαν επίσης ότι πολλοί ΠΥΥ πίστευαν ότι πληρώνονταν ως αντάλλαγμα για τη συνταγογράφηση συνταγογραφούμενων φαρμάκων υπέρτασης εμπορικού σήματος Novartis και όχι για την παροχή δεδομένων ως μέρος κλινικής μελέτης». Στις 15 Απριλίου 2010 πραγματοποιήθηκε συνάντηση των συμμετεχόντων στελεχών της Novartis στο πρόγραμμα «Exactly», η οποία ηχογραφήθηκε. Ενας διευθυντής της Novartis ανέφερε ότι «αν και το μικρόφωνο καταγράφει… όλοι το ξέρετε πολύ καλά. Απλώς επαναλαμβάνω ότι ο γιατρός πιστεύει ότι συμμετέχει σε μελέτη (Exactly) και πληρώνεται για αυτά που συνταγογραφεί στην πραγματικότητα και όχι για αυτά που γράφει η μελέτη…». Ενας διευθυντής εμπορικού σήματος της NVG ανέφερε ότι «για να είμαι ειλικρινής, οι μελέτες έγιναν με παρόμοιο τρόπο και στο παρελθόν. Εγιναν ως πρόγραμμα μάρκετινγκ. Αυτό μπαίνει εντός εισαγωγικών. Μεταξύ μας».
«Η Novartis συνωμότησε»
Ως αποτέλεσμα, η Novartis στον εξωδικαστικό συμβιβασμό αναγκάστηκε να παραδεχτεί ότι «μέσω των υπαλλήλων και αντιπροσώπων της, καταχώρησε ψευδώς αυτές τις πληρωμές που αφορούσαν το Exactly ως έξοδα διαφήμισης και προώθησης στα εσωτερικά λογιστικά αρχεία της Novartis Hellas. Με τον τρόπο αυτό, η Novartis Hellas απέκρυψε την πραγματική και ανάρμοστη φύση τους. Αυτά τα ψευδή αρχεία ενοποιήθηκαν στα οικονομικά στοιχεία της Novartis AG και χρησιμοποιήθηκαν για να υποστηρίξουν την υποβολή χρηματοοικονομικών στοιχείων της Novartis AG στην Αμερικανική Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Ετσι, η Novartis Hellas, μέσω των υπαλλήλων και αντιπροσώπων της, εσκεμμένα και σκόπιμα συνωμότησε και συμφώνησε με άλλους ώστε οι πληρωμές που αφορούσαν το Exactly να καταχωρηθούν ψευδώς ως νόμιμα έξοδα στα βιβλία, τα στοιχεία και τους λογαριασμούς της Novartis AG».
