Η εισαγγελική πρόταση κάνει σαφές ότι το Σώμα που ήταν υπεύθυνο για τον κεντρικό συντονισμό δεν γνώριζε για την κατάσταση την ημέρα της πυρκαγιάς
Στις επιχειρησιακές δυνάμεις, και ιδιαίτερα στην Πυροσβεστική, χρεώνει το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης για την τραγωδία της πυρκαγιάς στο Μάτι ο εισαγγελέας Γ. Πολυκράτης στην πρότασή του επί των παραπομπών σε δίκη που κατέθεσε την περασμένη Τρίτη προς το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών, το οποίο θα πάρει και την τελική απόφαση.
Αν και το σύνολο των κατηγοριών που προκύπτουν από την εισαγγελική πρόταση αφορούν πλημμελήματα, όπως αναφέρει και το ρεπορτάζ της ΑΥΓΗΣ της Τρίτης, οι ευθύνες δεν επιμερίζονται καθόλου ισοδύναμα, καθώς ο εισαγγελέας προτείνει την παραπομπή των επιχειρησιακών υπευθύνων σε δίκη για ανθρωποκτονία από αμέλεια κατά συρροή και σωματική βλάβη από αμέλεια κατά συρροή, αντίθετα με τα εντελώς επουσιώδη πλημμελήματα που χρεώνει στους αυτοδιοικητικούς παράγοντες. Είναι μάλιστα προφανές ότι, κατά την εκτίμησή του, ανάμεσα στα Σώματα που ανέλαβαν την επιχειρησιακή αντιμετώπιση της πυρκαγιάς, το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης αναλογεί στην Πυροσβεστική, ενώ ανάμεσα στους ανθρώπους που βαρύνονται με τον αποτυχημένο σχεδιασμό και εκτέλεση βρίσκεται και ο σημερινός αρχηγός του Πυροσβεστικού Σώματος.
Συγκεκριμένα, αφού αναλύει τα λάθη, τις παραλείψεις και την αδράνεια της Πυροσβεστικής στην αντιμετώπιση της πυρκαγιάς, η εισαγγελική πρόταση αναφέρει:
«Οι ανωτέρω διαπιστώσεις είναι ιδιαίτερα κρίσιμες για την αξιολόγηση των περιστάσεων αναφορικά με την απάντηση στο ζήτημα της οργανωμένης απομάκρυνσης των πολιτών, όπως θα αναλυθεί κατωτέρω, αλλά και γενικότερα για την επάρκεια του μηχανισμού, καθώς είναι προφανές ότι δεν μπορεί να γίνει λόγος για επιτυχή επιχείρηση κατάσβεσης και διάσωσης ανθρώπων που κινδυνεύουν όταν το εκ του νόμου βασικό κεντρικό συντονιστικό όργανο της Πυροσβεστικής (ΕΣΚΕ) αγνοεί ποιος είναι επικεφαλής των επίγειων δυνάμεων, σε ποιο μέρος εξελίσσεται η πυρκαγιά, προς τα πού έχει επεκταθεί, ποιος διαχειρίζεται τα εναέρια μέσα, ακόμα και αν υπάρχει πυρκαγιά».
Όπως γίνεται κατανοητό, σύμφωνα με την εισαγγελική γνωμάτευση, ήταν αδύνατο για οποιαδήποτε άλλη υπηρεσία και ειδικά για τους εκπροσώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να κάνουν οτιδήποτε εφόσον το σώμα που ήταν υπεύθυνο για τον συντονισμό αγνοούσε το ίδιο βασικές πληροφορίες και άρα ήταν εντελώς αδύνατο να τις μεταφέρει και να τις γνωρίζει οποιοσδήποτε άλλος.
Η εισαγγελική πρόταση διαφωτίζει και το τι συνέβη με την περιβόητη εκκένωση της περιοχής, στην οποία βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό η προπαγάνδα που αναπτύχθηκε το αμέσως επόμενο διάστημα σε σχέση με την τραγωδία και συνεχίζεται ακόμα και σήμερα. Η εκκένωση μπορεί να γίνει μόνο μετά από εισήγηση της Πυροσβεστικής, εάν εκτιμάται πως υπάρχει αρκετός χρόνος προκειμένου να πραγματοποιηθεί χωρίς πανικό, και εκτελείται από τον σχεδιασμό που έχουν η Πυροσβεστική, η αστυνομία και η Πολιτική Προστασία. Η ευθύνη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης περιορίζεται στο να δεχτεί την εισήγηση της Πυροσβεστικής για την εκκένωση, ευθύνη που έχει ο δήμαρχος εάν η φωτιά αφορά έναν δήμο ή ο αρμόδιος αντιπεριφερειάρχης σε περίπτωση που εκτείνεται σε δύο ή περισσότερους δήμους. Ωστόσο, τέτοια εισήγηση δεν υπήρξε και δεν θα μπορούσε να υπάρξει, δεδομένου ότι η Πυροσβεστική δεν είχε η ίδια καταφέρει να έχει καμία σαφή εικόνα του προβλήματος μέχρι τουλάχιστον του σημείου που ήταν πολύ αργά για οποιαδήποτε επιχείρηση εκκένωσης. Πόσο μάλλον όταν μιλάμε για μια πυρκαγιά που επεκτάθηκε ταχύτατα και θα ήταν αμφίβολο εάν θα υπήρχε ο χρόνος να υπάρξει εκκένωση ακόμα κι αν η Πυροσβεστική είχε επέμβει ταχύτερα και αποτελεσματικότερα.
Η ίδια η εισαγγελική πρόταση αναφέρει ρητά ότι δεν μπορούσε να έχει υπάρξει καμία εκκένωση του Ματιού μετά τις 5.30 το απόγευμα, επομένως δεν υπάρχει καμία απολύτως αποδιδόμενη ή πραγματική ευθύνη της Περιφέρειας ή ακόμα και του δήμου πάνω σε αυτό το ζήτημα.
Οι κατηγορίες που απευθύνονται προς την Περιφέρεια στην πραγματικότητα αφορούν δύο ζητήματα. Το ένα είναι η έγκαιρη ή μη έγκαιρη σύγκλιση ενός συντονιστικού φορέων, που δύναται -χωρίς να είναι υποχρεωμένη- να συγκαλέσει προκειμένου να βρεθούν μηχανήματα πυρόσβεσης. Το συντονιστικό αυτό συγκλήθηκε στις 7 το απόγευμα, μόλις η Περιφέρεια ενημερώθηκε, και μάλιστα όχι από την Πυροσβεστική. Όπως είναι λογικό, σε αυτή τη φάση και με δεδομένη την ένταση της πυρκαγιάς ήταν αδύνατο να παίξει τον οποιονδήποτε ρόλο στην αντιμετώπιση ενός τέτοιου καταστροφικού φαινομένου. Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό ότι από τους 45 φορείς που κλήθηκαν για να συμμετάσχουν σε αυτό το Συντονιστικό ανταποκρίθηκαν μόλις οι 2, γεγονός που δεν προξενεί έκπληξη δεδομένης της κατάστασης εκείνη την ώρα και των προτεραιοτήτων της.
Η δεύτερη κατηγορία αφορά τον καθαρισμό των φυτεμένων νησίδων της λεωφόρου Μαραθώνα. Στην πραγματικότητα, από τα 50 χιλιόμετρα της λεωφόρου Μαραθώνα τα 47 είναι καλυμμένα από διαχωριστικές λαμαρίνες και όχι από νησίδες. Σε ό,τι αφορά τα 3 χιλιόμετρα φυτεμένων νησίδων, η Περιφέρεια προσκόμισε όλες τις βεβαιώσεις για τον καθαρισμό τους, και μάλιστα υπογεγραμμένες από πέντε μηχανικούς. Εντούτοις, ο εισαγγελέας αποφάσισε να προτείνει την απόδοση κατηγορίας με το κάπως περίεργο σκεπτικό ότι «αποτελεί δίδαγμα της κοινής πείρας ότι ενίοτε άλλο είναι το συμβατικό αντικείμενο και άλλο εκτελείται πραγματικά».
Τέλος, σε ό,τι αφορά την ενημέρωση του κόσμου, η εισαγγελική πρόταση αποδέχεται ότι υπήρξε ενημέρωση μέσω σποτ στο ραδιόφωνο, το Ίντερνετ και στην τηλεόραση, καθώς και μοίρασμα σχετικών φυλλαδίων και θέτει ζήτημα αν αυτό το είδος ενημέρωσης μπορεί να φτάσει σε άτομα «χαμηλής μόρφωσης», χωρίς να διευκρινιστεί ποια ενημέρωση μπορεί να έφτανε σε αυτή την υποτιθέμενη κατηγορία.
Οι βασικές αιτίες της τραγωδίας σύμφωνα με την εισαγγελική πρόταση
Στο Συμβούλιο Πλημμελειοδικών εναπόκειται πλέον να αποφασίσει εάν θα συμπεριλάβει στο κατηγορητήριο σημαντικές και επουσιώδεις κατηγορίες ή θα περιοριστεί στην ουσία της υπόθεσης
Η βασική επιλογή της εισαγγελικής πρότασης για το Μάτι είναι προφανώς η παραπομπή σε δίκη όλων των εμπλεκόμενων στο κατηγορητήριο προκειμένου να διευκρινιστούν τα πάντα στο ακροατήριο. Αυτό αποδεικνύεται από την πρόταση παραπομπής των 27 από τους 28 κατηγορούμενους, με μοναδική εξαίρεση τον συγκυβερνήτη του ελικοπτέρου που είχε την ευθύνη του συντονισμού.
Για να γίνει κατανοητή, όμως, η ουσία του πορίσματος, πρέπει να δούμε το πού επικεντρώνεται η εισαγγελική πρόταση αναφορικά με τους λόγους που οδήγησαν στην τραγωδία και στους δεκάδες νεκρούς.
Σύμφωνα με την εισαγγελική πρόταση, η οποία βασίστηκε στην έκθεση που παρέδωσε ο αρμόδιος ανακριτής Γ. Μαρνέρης, οι βασικές αιτίες της αποτυχημένης εκτελεστικά απόπειρας αντιμετώπισης της πυρκαγιάς είναι οι εξής:
1. Απουσία της απαραίτητης προληπτικής εναέριας επιτήρησης.
2. Απουσία κινητοποίησης των αρμοδίων για την καταπολέμηση της πυρκαγιάς.
3. Μη διάθεση άμεσα όλων των διαθέσιμων επίγειων και εναέριων δυνάμεων, δεδομένης της ενεργούς πυρκαγιάς στην Κινέτα.
4. Λανθασμένη επιχειρησιακά διαχείριση των εναέριων μέσων.
5. Υποτίμηση του μεγέθους του κινδύνου.
6. Καθυστέρηση στη διάγνωση του μεγέθους της κρισιμότητας στην κατάσταση.
7. Λανθασμένες προτεραιότητες στην επιχειρησιακή αντιμετώπιση των κοντινών μεταξύ τους πυρκαγιών.
8. Κακή προετοιμασία.
9. Ανεπαρκής χρησιμοποίηση των διαθέσιμων μέσων.
10. Σημαντικές αβελτηρίες στην αντιμετώπιση που οδήγησαν στο τραγικό αποτέλεσμα της φωτιάς.
Όπως γίνεται φανερό, πρόκειται για ευθύνες που αφορούν αποκλειστικά και μόνο το επιχειρησιακό σκέλος της αντιμετώπισης της πυρκαγιάς και δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με το αφήγημα που κυριάρχησε στο πολιτικό και το μιντιακό πεδίο μετά το καλοκαίρι του 2018 και επιχειρούσε να μεταθέσει τις ευθύνες από την Πυροσβεστική και την αστυνομία στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει σε ένα ζήτημα το οποίο τέθηκε επανειλημμένως μετά την πυρκαγιά και ήταν αυτό της υποτιθέμενης ανάγκης να τεθεί η περιοχή σε «κατάσταση εκτάκτου ανάγκης». Εδώ, όπως αποδεικνύεται και από την απόλυτη απουσία αναφοράς στην εισαγγελική πρόταση σε κάτι τέτοιο, πρόκειται για μια ολέθρια παρεξήγηση σχετικά με το πότε και πώς τίθεται σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης μια περιοχή. Η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης κηρύσσεται με στόχο να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες μιας μεγάλης καταστροφής και δεν σχετίζονται με την αντιμετώπιση της καταστροφής την ώρα που συμβαίνει. Η μόνη περίπτωση να κηρυχθεί μια περιοχή σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης εν μέσω μιας καταστροφής είναι να εκτιμήσει η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας ότι τα μέσα της δεν επαρκούν για να αντιμετωπίσουν την έκταση της πυρκαγιάς εάν αυτή ξεφύγει χωροταξικά. Κάτι τέτοιο δεν συνέβη στην περίπτωση της τραγωδίας στο Μάτι.
Σε κάθε περίπτωση, η εισαγγελική πρόταση, έστω και συμπεριλαμβάνοντας σχεδόν όλους τους εμπλεκόμενους στο κατηγορητήριο, διασαφηνίζει το πού εντοπίζονται οι ευθύνες για την τραγωδία. Από εδώ και στο εξής εναπόκειται στο Συμβούλιο Πλημμελειοδικών να αποφασίσει εάν θα συμπεριλάβει στο κατηγορητήριο σημαντικές και επουσιώδεις κατηγορίες ή θα περιοριστεί στην ουσία της υπόθεσης, όπως τις περιγράφει και η εισαγγελική πρόταση.
