Της Ελευθερίας Μηλάκη
Η Μαρία ήταν μια φαινομενικά συμπαθής γυναίκα. Συνήθιζε να διατυμπανίζει ότι ο πρώην άντρα της ήταν κακός, τη χτυπούσε, αλλά έμενε μαζί του από οικονομική ανάγκη, γιατί δεν δούλευε, εξαρτιόταν από εκείνον οικονομικά. Όμως τα πράγματα κύλισαν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ο πρώην βρέθηκε πίσω από της φυλακής τα σίδερα και τον ξεφορτώθηκε, αλλά διορίστηκε και η ίδια στο δημόσιο από έναν πολιτευτή, βρήκε και ένα καλό άνθρωπο και παντρεύτηκε ξανά, τόση τύχη δεν την περίμενε. Θα περίμενε κανείς από μια γυναίκα που έχει περάσει πολλά, να έχει ταπεινότητα και καλοσύνη, συμπόνια και αγάπη. Και όντως έδειχνε να λυπάται με τα άσχημα και να χαίρεται με τα όμορφα. Κούκλα η μέλλουσα γυναίκα σου. Έλεγε στον έναν. Σε αγαπάει όμως. Έλεγε σε μένα. Μπορεί να ήταν καλοσυνάτη, αλλά μικρές δόσεις από λεκτικό βιτριόλι δεν τις απαρνιόταν, αντίθετα τις πρόσφερε με ακρίβεια στις ποσότητες, ακρίβεια χημικού. Έτσι δεν δημιουργούσε πρόβλημα στη συνύπαρξη. Οι μικρές, ζυγισμένες με ακρίβεια δόσεις λεκτικού οξέος ικανοποιούν μεν την επιθυμία να χαλάσεις τη διάθεση ή να ρίξεις το ηθικό του άλλου, χωρίς να ρισκάρεις να διαλύσεις εντελώς, να τινάξεις στον αέρα μια φιλία ή μια συνεργασία. Οι επιθέσεις με οξύ ήταν κάτι που δεν συνέβαινε ως τώρα στην Ελλάδα και αν είχαν συμβεί ήταν ελάχιστες και πολύ παλιά. Εντούτοις μικρές δόσεις λεκτικού οξέος χορηγούνται υπεύθυνα σε φίλους και συνεργάτες με σκοπό να χαλάσουν τη διάθεση και εν τέλει να βοηθήσουν τον θύτη να αισθάνεται ότι έχει «το πάνω χέρι». Αυτό είναι που λένε χειραγώγηση με τοξικές «ατάκες». Αυτοί που το κάνουν αυτό είναι «πονηρούληδες», είναι, όπως λένε στο χωριό «μισοί κακομοίρηδες», εννοώντας ότι δρουν ύπουλα και δείχνουν αθώες περιστερές. «Μισομπούνταλοι».
Είχε και μια κόρη, την Πηνελόπη. Δεν έχανε ευκαιρία να καυχηθεί ότι η κόρη της «πήγε καλά», εννοώντας ότι ο σύζυγός της είχε καλή και μόνιμη δουλειά, ενώ οι γονείς του συζύγου της είχαν μια καλή οικονομική κατάσταση. Ομολογουμένως η κόρη ήταν όμορφη. Αν άνοιγε όμως το στόμα της ήταν όπως λένε «λιμενεργάτης». Δεν ξέρω ποιοι ήταν αυτοί οι λιμενεργάτες και γιατί τους βγήκε το όνομα ότι μιλάνε άσχημα, πάντως αυτό εννοώ. Μια διασταύρωση λιμενεργάτη με Φατσέα στο Καφέ της Χαράς. Εμένα δεν μου μιλούσε ποτέ, δεν μου έλεγε ούτε γεια, ούτε καλημέρα αν με έβλεπε. Σχεδόν με έκανε να νιώθω σχεδόν μειονεκτικά…. Χριστέ μου, σίγουρα θεωρούσαν ότι εγώ «δεν είχα πάει καλά». Σε αγαπάει όμως, σε προσέχει. Σχολίαζε όταν περνούσε για να μου φέρει έναν καφέ από το παράθυρο. Αυτά όμως τα κοσμήματα που σου έκανε δώρο, δεν είναι αληθινά… Ναι, αλλά τα έφερε από πολύ μακριά και μου έφερε και ρούχα μεταξωτά και πολλά άλλα πράγματα. Η κοπέλα ήταν και αιώνια φοιτήτρια σε ένα επαρχιακό ΤΕΙ. Ήταν και όμορφη και «μορφωμένη», γι’ αυτό μάλλον «είχε πάει καλά». Μια μέρα μου έκαναν την ανήθικη πρόταση. Να συγγράψω την πτυχιακή που εκκρεμούσε και φυσικά αρνήθηκα. Δεν κάνω τέτοιες δουλειές. Για πτυχιακές μεταφράζω μόνο κείμενα της βιβλιογραφίας. Γενικά η εξυπνάδα ήταν οικογενειακή. Με τη γέννηση του κάθε μωρού, ο δημόσιος υπάλληλος σύζυγος απολάμβανε «άδεια πατρότητας», απλά δηλώνοντας εικονικά την άνεργη γυναίκα του στην επιχείρηση ενός φίλου του. Και παράλληλα στην άδεια πατρότητας δούλευε «μαύρα». Αγνοώντας ότι το άδικο και το παράνομο μπορεί σε κάποια μειοψηφία να μην αρέσει, όχι μόνο το κάνουν αλλά και καυχώνται για αυτό… Την ίδια στιγμή που σε ψέγουν γιατί «δεν πήγες και τόσο καλά». Όμως ο δικός μου πατέρας, αν παίζει κάποιο ρόλο αυτό, ήταν ένας τίμιος άνθρωπος σε ένα επάγγελμα που έσωζε ζωές. Και επίσης ο άντρας μου ήταν από μια σωστή οικογένεια που ζούσε από τη γη της και τα ζώα της, χωρίς να παίρνει ούτε «επιδοτήσεις», ούτε «ΕΣΠΑ», ούτε τίποτα. Πόσο χαιρέκακοι είναι οι άτιμοι, όταν θεωρούν ότι μπορούν να σου προσάψουν ότι αυτοί μπορεί να είναι μεν άτιμοι και ανάξιοι, έχουν όμως περισσότερα χρήματα… Ή έτσι τους αρέσει να πιστεύουν.
Η Σοφία ήταν μια άλλη καλή κοπέλα. Μη μου άπτου. Χαριτωμένη. Γλυκιά. Σπουδασμένη. Εσύ δεν είσαι και το υπόδειγμα επιτυχίας στο θέμα του συντρόφου… Πώς είπες; Έλεγες πως είναι όμορφος και εγώ νόμιζα ότι θα δω κανένα μοντέλο, αλλά τελικά ήταν κανονικός. Παρακαλώ; Για να είναι όμορφος έπρεπε να είναι δίμετρος μπρατσαράς, κάτι σαν τον Ν. Αναδιώτη; Εμείς δεν είμαστε σαν την κόρη της Μαρίας. Είμαστε περήφανες, ακατάδεχτες. Όποιος παριστάνει το δύσκολο παίρνει δρόμο και ας είναι «η καλύτερη περίπτωση». Αυτό το κοινό έχουμε εμείς οι δύο. Τι να σου κάνω. Το ξέρεις ότι μέχρι και κάποιος που είχε όλα τα δεινά του κόσμου πάνω του μου έκανε το δύσκολο και εγώ απελπισμένη με σκοπό το γάμο τον ανέχτηκα λίγο παραπάνω επειδή είχε περιουσιακά στοιχεία – στον Άγιο Νικόλαο. Θυμάσαι που τον είδαμε, όταν πήγαμε στην θεατρική παράσταση «Η πεντάμορφη και το τέρας», συνοδευόμενο από σύζυγο και καρότσι με μωρό; Και άσχημος ήταν, και βαρετός και να μη πω περισσότερα γιατί θα ακουστώ σαν αυτή που λέει τις κρητικές πλάκες, τη Θεονύμφη. Τα είχε όλα τα «καλά». Τι να σου κάνω. Είμαστε πολύ περήφανες και ρομαντικές. Δεν μας αρέσουν οι ψεύτικες καταστάσεις. Τι να σου κάνω εγώ. Βρες και εσύ έναν ξένο. Όχι, όχι, εγώ αυτούς τους φοβάμαι. Δεν είναι γκάφες. Δεν είναι λόγια που δεν τα εννοούσε και τα είπε κατά λάθος. Και το σπουδαιότερο, δεν ήταν πλάκες. Όμως η δόση ήταν τόσο προσεγμένη, που η ζωή και η σχέση συνεχιζόταν κανονικά. Τα κακόβουλα αρνητικά σχόλια σε στενοχωρούν, αλλά δεν σε κάνουν να σκεφτείς, γιατί χτυπάνε στην καρδιά, όχι στο νου. Δεν σε βοηθάνε δηλαδή να σκεφτείς, να κάνεις κάποια θετική αλλαγή, δεν είναι αυτός ο σκοπός τους. Είναι τελικά το ίδιο το άτομο από το οποίο προέρχεται το σχόλιο ή η συμβουλή, αυτό που κάνει τη διαφορά. Η πιο καθαρή πηγή φιλίας είναι ο σεβασμός, είναι η εκτίμηση που έχεις για τον άλλο, για τη στάση του στη ζωή. Χωρίς αυτό, οποιαδήποτε σχέση βαδίζει σε θολά νερά και όταν συνήθως αντιληφθείς ότι έχεις να κάνεις με έναν ψεύτικο φίλο που δεν σε αγαπάει και θέλει το κακό σου είναι ήδη αργά και η μεγάλη η μικρή ζημιά έχει γίνει.
Η Ελένη. Μπόρεσε μέχρι και αυτή να μου κάνει επίδειξη ανωτερότητας, ναι, ανωτερότητας. Αδύνατη υπερβολικά, δεν μαγείρευε ποτέ και γενικά δεν ήξερε να μαγειρέψει ακόμα και το πιο απλό φαγητό. Δεν μου αρέσει που μερικοί άνθρωποι λένε για άλλους ότι «τους ζηλεύουν, τους φθονούν». Αυτό δεν μου αρέσει. Δηλαδή αν εγώ πιστεύω ότι μια φίλη μου «με ζηλεύει», είναι σαν να θεωρώ ότι είμαι «καλύτερη» και άρα πάσχω από αλαζονεία και αυταρέσκεια. Πάρε πρώτα το συμπλήρωμα σιδήρου για την αναιμία του υποσιτισμού και μέτα γίνε σύμβουλος στους άλλους. Ελευθερία, πρόσεχε το μικρό, μην του δίνεις γλυκά, θα γίνει απείθαρχος σαν εσένα. Δεν έχεις πειθαρχία. Δεν είσαι πειθαρχημένη. Έξυπνος τρόπος να κριτικάρεις ένα χαρακτήρα που είναι διαφορετικός από σένα. Που δεν φοβάται «τι θα πει ο κόσμος», που δεν τοποθετεί πάνω από όλα την «εικόνα του», που στο κάτω κάτω της γραφής όσον αφορά σπουδές και επάγγελμα έχει πετύχει ασύγκριτα περισσότερα από εσένα… Αντικειμενικά. Με τη σκληρή «πειθαρχία», με το να μην αφήνεις τίποτα στην τύχη, εντάξει, κατάφερες να παντρευτείς ένα δημόσιο υπάλληλο και να γίνει μία νοικοκυρά. Αν τώρα το φάντασμα του πρίγκιπα Φίλιππου σε επισκεπτόταν, που ήταν διαβόητος για τα ρατσιστικά και σεξιστικά του σχόλια, θα σου έλεγε «οι σύγχρονες Ελληνίδες δεν ξέρουν να μαγειρεύουν». Ξέρεις όμως γιατί τον αγαπάνε το Φίλιππο οι εχθροί του και οι εχθροί αυτού που συμβόλιζε; Γιατί ο ρατσισμός και ο μισογυνισμός του ήταν απροκάλυπτος, ξεσκεπάζοντας έτσι την υποκρισία του ιμπεριαλισμού, της αποικιοκρατίας, όλου του δυτικού πολιτισμού. Η ειλικρίνειά του εξέθετε αυτούς που καμουφλάρουν την ίδια κουλτούρα. Ήταν ο Τραμπ της Ευρώπης. Οι Πακιστανοί δεν είναι άνθρωποι. Τι λες τώρα; Και είναι περισσότερο άνθρωποι οι Κουασιμόδοι που προτιμάς εσύ και περιμένεις να σε παντρευτούν επειδή είναι «γιατροί»; Θυμάσαι τον Κουασιμόδο που σου έδειξα όταν πήγαμε στην Πεντάμορφη και το Τέρας; Ε, σε κάποιες περιπτώσεις είναι δύο τα τέρατα σε ζευγάρι. Και είστε και της εκκλησίας. Παπαδοπαίδια. Του Κατηχητικού και ψάλτες και εγώ δεν ξέρω τι. Εδώ είναι άνθρωποι οι γάτες μου και δεν θα είναι οι αλλοδαποί; ΕΙΝΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ και μάλιστα άγιοι άνθρωποι και αν θέλεις διάβασε το βιβλίο Ζωόπολις να διαφωτιστείς.
Να και ο Φίλιππος σε γυναίκα. Η Παρασκευή. Δεν έκανε καν τον κόπο να είναι ευγενική. Επειδή ήταν και αρκετά μεγαλύτερή μου είχε ένα στιλ «patronising», δηλαδή σαν μέντορας, σαν σύμβουλος, σαν καθηγήτρια μου. Πατρονάρισμα. Λευτερία, πού τα βρίσκεις τόσα λεφτά; Πέρασε αυτή η παρατήρηση έτσι. Ανώδυνα. Όπως περνούσε και το γεγονός ότι ποτέ δεν μου έδινε δουλειές που η ίδια δεν ήθελε ή δεν μπορούσε να αναλάβει. Ενώ άλλες το έκαναν, γιατί ήμουν ακούραστη και δεν έλεγα ποτέ όχι, ακόμα και αν χρειαζόταν να δουλέψω Σάββατο βράδυ ή Κυριακή πρωί. Λευτερία, να ένας αράπης. Αν στο δρόμο περνούσε ένας μαύρος ή μελαμψός άνθρωπος. Ούτε αυτό με έβαζε σε σκέψεις, αν και δεν διασκέδαζα. Με τις επιλογές που κάνεις στο τέλος θα μείνεις τελείως μόνη σου. Αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Σε βάζω να τσακωθείς με όλους, ακόμα και με την ίδια σου τη μητέρα, σε εγκαταλείπω και εγώ και μετά προφητεύω ότι θα μείνεις μόνη!
Η «Μαρία», η «Πηνελόπη», η «Σοφία», η «Ελένη» η «Παρασκευή». Είναι οι «εχθρόφιλες» που θέλουν να σε φτάσουν και να σε ξεπεράσουν, γιατί θεωρούν ότι πρέπει να είναι «καλύτερες», ακόμα και με λιγότερα ή διαφορετικά «επιτεύγματα». Είχα γράψει γι’ αυτές ένα ποίημα, εμπνευσμένο από το όνομα ενός ανδρικού αρώματος που είχα δει σε κάποιο αεροδρόμιο, στα καταστήματα duty free.
Η νύχτα του Βασιλιά
Του βασιλιά η νύχτα δεν τελειώνει
Γιατί ο ίδιος είναι βασιλιάς
Μαρία, Σοφία, Ελένη,
Παρασκευή
Πηνελόπη
Όλες είστε ίδιες
Γιατί σας διάλεξε
Ο βασιλιάς.
Δεν είναι μόνο γυναίκες οι υπήκοοι του «Βασιλιά». Αν θες τη γνώμη μου, οι «λαθροεισβολείς» πρέπει να καταδιώκονται από τη χώρα. Οι λαθροεισβολείς. Λέξη διαλεγμένη ειδικά για μένα. Ενώ εσύ είσαι ολόσωστος. Εσύ δεν κλέβεις από όπου μπορείς. Δεν εξαπατάς όποιους μπορείς. Δεν χειρίζεσαι τη γυναίκα σου και την έχεις κάνει σαν πιόνι και σαν ζόμπι. Κατά τα άλλα, «οι Γύφτοι ξέρουν μόνο να κλέβουν και να εξαπατούν». Πώς είπατε; «Οι γύφτοι», παλαιοί και νεοεισερχόμενοι. Φαίνεται πως ξέρεις από δικού σου. Μια χαρά τα κατάφερες, βρήκες και εσύ σύζυγο δημόσιο υπάλληλο και μάλιστα δασκάλα, μια χαρά κάνει και ιδιαίτερα σε όλο το χωριό, στους ίδιους τους μαθητές του σχολείου της, αν και στην αρχή δεν ήθελε, την έπεισες. Την απείλησες, την καλόπιασες, με κάθε τρόπο έγινε το δικό σου. Δεν μπορείς να το χωνέψεις ότι ο «κολλητός σου» είναι πιο πλούσιος από σένα λόγω των γονιών του και έλεγες πως βρήκε γυναίκα που να τον παντρευτεί «για τα λεφτά του μπαμπά του». Εσύ νόμιζες πως είσαι πιο έξυπνος από εκείνον (αν νόμιζες πως είσαι και πιο ωραίος – δεν ξέρω), όμως στο ρατσισμό είστε ίδιοι. Θα σε σφάξει. Ο γύφτος θα σε σφάξει. Πέρασε και αυτό απαρατήρητο, εργασιακό μπούλινγκ; Ούτε που το είχα καταλάβει. Πόση κακία πια. Είναι ένας Βασιλιάς, που έχει πολλούς υπηκόους, άντρες και γυναίκες. Είναι παραδομένοι στην κακία και την ξεδιαντροπιά, ενώ αν κατά τύχη βρεθεί στο δρόμο του ένας άλλος χαρακτήρας τον θεωρούν «εξωγήινο». Ο Βασιλιάς αυτός και η Αυλή του είναι ένα Κινητό Μουσείο Ρατσισμού. Η είσοδος κοστίζει κάτι παραπάνω.
