Τουλάχιστον 18.292 ασυνόδευτοι ανήλικοι μετανάστες, αιτούντες άσυλο ή πρόσφυγες έχουν χαθεί στην Ευρώπη μεταξύ του 2018 – 2020. Στο συμπέρασμα αυτό έφτασε το διεθνές δίκτυο δημοσιογράφων Lost in Europe έπειτα από έρευνα δεδομένων που διεξήγαγε και δημοσιεύει σε οκτώ χώρες.
Η έρευνα διεξήχθη υπό την ευθύνη της δημοσιογράφου δεδομένων Αντριάνας Χομόλοβα, η οποία αναζήτησε όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες από τον Οκτώβριο του 2020 σχετικά με τις εξαφανίσεις ασυνόδευτων ανηλίκων σε 27 κράτη – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Ηνωμένο Βασίλειο, οι οποίες στη συνέχεια αναλύθηκαν από ομάδα 20 εμπειρογνωμόνων, επιστημόνων και υπαλλήλων ΜΚΟ, με επικεφαλής το δίκτυο του Lost in Europe. Τα αριθμητικά στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν αντλήθηκαν από την πιο πρόσφατη έκθεση του European Migration Network (EMN) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (2020), τη Eurostat και από τις απαντήσεις που έλαβε το Lost in Europe έπειτα από αλληλογραφία και σχετικά αιτήματα προς τις αρχές / υπηρεσίες της κάθε χώρας.
Ο αριθμός των 18.292 εξαφανισμένων ασυνόδευτων ανηλίκων στην Ευρώπη, κατά τη διάρκεια τριών ετών που οι μεταναστευτικές και προσφυγικές αφίξεις έχουν μειωθεί, εγείρει το ερώτημα σε ποιο βαθμό η Ε.Ε. είναι πραγματικά ικανή ή πρόθυμη να προστατεύσει τους ασυνόδευτους ανηλίκους.
Οι δύο χώρες που, σύμφωνα με την έρευνα, καταγράφουν τους μεγαλύτερους αριθμούς (συνολικά για την περίοδο 2018 – 2020) εξαφανισμένων ασυνόδευτων ανηλίκων είναι η Ιταλία (5.775) και το Βέλγιο (2.642). Ακολουθεί η χώρα μας (2.118), η Ισπανία (1.889 μέχρι το 2019) και η Σλοβενία (1.736). Στην ίδια κλίμακα τοποθετούνται Ολλανδία (1.007) και Γερμανία (724), ενώ στις χώρες με τις μικρότερες καταγραφές είναι η Σουηδία (448), η Πολωνία (62), η Νορβηγία (45), η Φιλανδία (14), η Κύπρος (1), η Πορτογαλία (13), η Μολδαβία (2) κ.λπ. (βλέπε σχετικό χάρτη). Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, οι δέκα χώρες καταγωγής με τις περισσότερες καταγεγραμμένες εξαφανίσεις ασυνόδευτων ανηλίκων (κατά σειρά), σε ευρωπαϊκό επίπεδο, είναι: Μαρόκο, Αλγερία, Ερυθραία, Γουινέα, Αφγανιστάν, Τυνησία, Μάλι, Ακτή Ελεφαντοστού, Σομαλία και Αίγυπτος.
Πρέπει ωστόσο να σημειωθεί πως μικρές καταγραφές δεν σημαίνει απαραίτητα ότι μια χώρα τα πάει καλύτερα.
Η έρευνα του Lost in Europe διαπίστωσε την έλλειψη καλών και συγκρίσιμων δεδομένων, γεγονός που καθιστά δύσκολη την έρευνα και καταγραφή του ίδιου του φαινομένου και, φυσικά, δυσκολεύει την αναγνώριση το προβλήματος από ορισμένες χώρες.
Ένα από τα πρώτα συμπεράσματα της έρευνας είναι ότι η καταγραφή των στοιχείων για τα εξαφανισμένα ασυνόδευτα ανήλικα στις χώρες της Ε.Ε. δεν είναι ομοιόμορφη και δεν γίνεται παράλληλα. Για παράδειγμα, τα αριθμητικά στοιχεία που έστειλαν η Ισπανία, το Βέλγιο και η Φινλανδία φτάνουν έως το 2019, αντί για το 2020, ενώ δεν υπάρχουν καθόλου στοιχεία από την Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία αλλά και τη Δανία! Συνεπώς μπορεί να υποτεθεί ότι ο συνολικός αριθμός των ασυνόδευτων ανηλίκων που εξαφανίστηκαν είναι υψηλότερος από τους 18.341 αυτής της έρευνας.
Το Βέλγιο δε είναι μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα περίπτωση, που αναδεικνύει και τα προβλήματα καταγραφής. Πέραν του ότι είναι η δεύτερη χώρα με τις περισσότερες καταγραφές, σύμφωνα με την παρούσα έρευνα, έχει τρεις διαφορετικές πηγές – υπηρεσίες (Child Focus, Fedasyl, Guardianship Service) που συλλέγουν αυτά τα στοιχεία, τα οποία και δεν συμφωνούν μεταξύ τους.
Επίσης, όπως προέκυψε από την έρευνα του Lost in Europe, το Ηνωμένο Βασίλειο καταγράφει τα συγκεκριμένα στοιχεία, ωστόσο δεν συγκεντρώνονται από μια κεντρική υπηρεσία, έτσι δεν μπόρεσαν να ανταποκριθούν στο αίτημα στοιχείων. Η Δανία θεωρεί εαυτήν ως χώρα transit και ότι οι ασυνόδευτοι ανήλικοι συνεχίζουν το ταξίδι τους προς τη Σουηδία ή τη Νορβηγία, όπου τους περιμένουν οικογένεια ή επαφές, προσθέτοντας ταυτόχρονα στη δυσκολία να κρατήσουν στατιστικά το ότι πολλοί ασυνόδευτοι εξαφανίζονται πριν καν καταγραφούν ή εξαφανίζονται και μετά επανεμφανίζονται, διαδικασία που μπορεί και να επαναληφθεί.
Η Γερμανία, από την άλλη, αναφέρει ότι δεν είναι δυνατόν να πούμε ακριβώς ποιοι ασυνόδευτοι ανήλικοι εξαφανίστηκαν, επειδή μπορεί να υπάρχουν πολλές εγγραφές του ίδιου ατόμου λόγω διαφορετικών ορθογραφιών του ονόματος ή επειδή λείπουν έγγραφα ταυτότητας, πρόβλημα που αναφέρουν και η Ολλανδία, το Βέλγιο, η Αυστρία.
Συνεπώς, λείπουν στοιχεία, αλλά το γεγονός παραμένει ότι οι ασυνόδευτοι ανήλικοι είναι από τις πιο ευάλωτες ομάδες και διατρέχουν τον κίνδυνο εμπορίας, από την πορνεία έως την καταναγκαστική εργασία και τη δουλεία.
Το Lost in Europe ζήτησε σχολιασμό από την Europol, την EASO*, την Eurostat και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι απαντήσεις που έλαβε συνοψίζονται στο ότι δεν θεωρεί κανείς τον εαυτό του υπεύθυνο σε ευρωπαϊκό επίπεδο ή δείχνουν ο ένας τον άλλο ή τις αρχές των κρατών – μελών. Η Κομισιόν παραπέμπει μάλιστα στη χρησιμοποιηθείσα από το δίκτυο έκθεση του ΕΜΝ. Ταυτόχρονα, σημειώνει ότι η Κομισιόν έχει υποδείξει στα κράτη – μέλη την ανάγκη να επιληφθούν των προβλημάτων αλλά και ότι η επίτροπος αρμόδια Ιλ. Γιόχανσον έχει δημοσίως εκφράσει την ανησυχία της για τα εξαφανισμένα παιδιά.
* Η EASO δεν είχε απαντήσει μέχρι την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές.
* Κατα τα άλλα, η έρευνά μας δημοσιεύται την ίδια μέρα σε:
ARD (Γερμανία)
Ansa (Ιταλία)
De Standaard (Βέλγιο)
Argos (Ολλανδία),
Sarunas (Λιθουανία),
Babelmed (Γαλλία).
Ο Guardian τη Δευτέρα λόγω κηδείας Δούκα Εδιμβούργου, χάσαμε το κυριακάτικο. Ο Observer θα ακολουθήσει την άλλη εβδομάδα με feature article.
Η ελληνική περίπτωση: Εξαφανίστηκαν 2.118 παιδιά σε τρία χρόνια
Σύμφωνα με τα στοιχεία που το Lost in Εurope έλαβε από το ΥΠΕΞ, η χώρα έχει καταγράψει συνολικά 2.118 εξαφανίσεις κατά την περίοδο 2018-2020 (το πρώτο εξάμηνο του 2020).
Το 2018 καταγράφει ότι εξαφανίστηκαν 1.110 ασυνόδευτα ανήλικα (1.060 αγόρια και 50 κορίτσια), από τα οποία βρέθηκαν τα 382 (358 αγόρια και 24 κορίτσια), οπότε ο τελικός αριθμός των εξαφανισμένων ασυνόδευτων ανηλίκων είναι 728 (702 αγόρια και 26 κορίτσια). Στη συγκεκριμένη έρευνα, το Lost in Europe έλαβε υπόψη τον τελικό αριθμό.
Ομοίως, το 2019 ο τελικός αριθμός είναι 1.085 (1.023 αγόρια και 62 κορίτσια). Για το πρώτο εξάμηνο του 2020, τα στοιχεία κατέγραφαν 305 (285 αγόρια και 20 κορίτσια).
Αν αντιπαραβάλει κανείς τα στοιχεία αυτά με τα στοιχεία της έκθεσης του European Migration Network (EMN) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (2020) για το 2018 και το 2019 (η έκθεση δεν έχει στοιχεία του 2020), παρατηρεί κάποιες αποκλίσεις. Το 2018 η έκθεση αυτή μιλά για 1.114 ασυνόδευτα παιδιά εξαφανισμένα, εκ των οποίων βρέθηκαν τα 505, και το 2019 για 1.340 παιδιά, εκ των οποίων βρέθηκαν τα 366. Σε αυτά τα στοιχεία σημειώνεται ως πηγή αναφοράς το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ), με την Ελλάδα να εμφανίζεται να κάνει συστηματική καταγραφή σε σχέση με άλλα κράτη – μέλη, ωστόσο σημειώνεται ότι μπορεί να υπάρχουν αποκλίσεις σε περίπτωση επιστροφής του παιδιού. Επίσης σύμφωνα με το ΕΜΝ, οι ασυνόδευτοι ανήλικοι που εξαφανίζονται στην Ελλάδα είναι παιδιά από το Πακιστάν, Αφγανιστάν, Συρία, Ιράκ και Αλγερία.
Στα στοιχεία που παρείχε το ΥΠΕΞ στο Lost in Europe δεν καταγράφονται εθνικότητες.
Στην Ελλάδα, όταν διαπιστωθεί από το ΚΥΤ ή τη δομή όπου διαμένει ο ανήλικος ότι λείπει, ειδοποιούνται η αστυνομία και ο εισαγγελέας.
Ζητήσαμε από την ειδική γραμματέα ασυνόδευτων ανηλίκων Ειρήνη Αγαπηδάκη σχόλιο. Η ειδική γραμματέας δεν σχολίασε τα συγκεκριμένα στοιχεία, σημειώνοντας ότι δεν έχουν αντληθεί από την υπηρεσία της, εξήγησε όμως ότι ως εξαφανίσεις δηλώνονται και οι άτυπες φυγές (παιδιά που επιστρέφουν). Η Ειρήνη Αγαπηδάκη ξεχωρίζει τις φυγές αυτές από τα παιδιά που δεν επιστρέφουν ποτέ και που η αστυνομία καταχωρεί στην βάση δεδομένων του Σένγκεν.
Η καταγραφή των ασυνόδευτων ανηλίκων γίνεται από το ΕΚΚΑ. Σε αυτά τα στοιχεία παρουσιάζεται ένας σχεδόν σταθερός αριθμός τα τελευταία τρία χρόνια ως παιδιά σε επισφαλείς συνθήκες, παιδιά δηλαδή εκτός δομών, τα οποία υπολογίζονται γύρω στα 1.000. Το γεγονός αυτό υπογραμμίζει στην “Α” και η Θεανώ Φωτίου, πρώην αναπληρώτρια υπουργός Κοινωνικής Αλληλεγγύης επί ΣΥΡΙΖΑ, και επισημαίνει την ανάγκη εφαρμογής του νόμου της επιτροπείας και σαν μέτρο καλύτερου ελέγχου.
Η Ειρήνη Αγαπηδάκη επισημαίνει στην “Α” σχετικά με τον σταθερό αυτό αριθμό σε επισφαλείς συνθήκες ότι θα ανανεωθεί, καθώς, μετά από άσκηση εντοπισμού που έκαναν με την Ύπατη Αρμοστεία και ΜΚΟ, βρέθηκαν 300 περίπου από αυτά τα παιδιά, ενώ όσα βρίσκονται εδώ και χρόνια σε αυτή τη λίστα και δεν εντοπίστηκαν θεωρείται ότι έχουν φύγει από την Ελλάδα. Υπογραμμίζει ότι έχει συσταθεί σχετικός μηχανισμός εντοπισμού. Σημειώνει επίσης ότι ένας από τους λόγους φυγής των παιδιών είναι η στέρηση των νόμιμων οδών, όταν δηλαδή η αίτηση για επανένωση ενός παιδιού απορρίπτεται, το παιδί αναγκάζεται να αναζητήσει παράτυπο τρόπο να φτάσει στον συγγενή του. Όπως τονίζει, το 40% των ασυνόδευτων έχουν καταθέσει αίτημα επανένωσης.
Η Ελίνα Σαράντου, συν-συγγραφέας της μελέτης “Παιδιά Έρμαια”, επισημαίνει στην ΑΥΓΗ ότι η μη εξατομικευμένη αντιμετώπιση των αναγκών των παιδιών αυτών, που στην πλειοψηφία τους είναι άνω των 15 ετών, σε συνδυασμό με ελλείμματα παιδικής προστασίας, ωθεί τα παιδιά στο να αφήνουν τις δομές για να αναζητήσουν την τύχη τους, γεγονός που μπορεί να τα εκθέσει σε κάθε είδους κίνδυνο.
