(Εικόνα: απόσπασμα από το έργο του Ευγένιου Ντελακρουά “Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου”)
Της Γιούλης Ιεραπετριτάκη
“Αυτό που διδάσκει η ιστορική εμπειρία είναι ότι τα έθνη και οι κυβερνήτες τους δεν διδάχθηκαν ποτέ από την Ιστορία ΄ποτέ τους δεν έπραξαν σύμφωνα με τα μαθήματα που ενδεχομένως θα είχαν αποκομίσει από την ιστορία .”
Διακόσια χρόνια μετά την ελληνική επανάσταση , επιβεβαιώνονται πανηγυρικά τα λόγια του Heggel , πατέρα του νεότερου ιστορικού στοχασμού .
«H ιστορία δεν φρονιματίζει και δεν διδάσκει ούτε τους λαούς, ούτε τους ηγέτες τους.»
Η Ελληνική Επανάσταση , ο επικός απελευθερωτικός αγώνας του ελληνικού λαού εννεάχρονος ,αδυσώπητος πόλεμος σε πολλά μέτωπα με πλήθος συγκλονιστικά επεισόδια είναι πράγματι το μέγα γεγονός της ιστορίας του Νεότερου Ελληνισμού γιατί προπάντων πέτυχε την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους και έτσι την παρουσία της Ελλάδος ,ύστερα από απουσία αιώνων ,στον πολιτικό χάρτη του Κόσμου. Στη συνείδηση του Έθνους έλαβε θρυλικές διαστάσεις ,ενέπνευσε τις επόμενες γενιές των Ελλήνων για απελευθερωτικές εξορμήσεις καρτερία και αντίσταση.
. Η επέτειος αυτού του γεγονότος μας υποχρεώνει να ξαναδούμε τον πραγματικό χαρακτήρα και να υπογραμμίσουμε το ιδεολογικό του περιεχόμενο. Το έθνος άλλωστε ,κάθε φορά που οι περιστάσεις το παρακινούν, κάθε φορά που προσπαθεί να ξεπεράσει τα εξωτερικά και εσωτερικά του εμπόδια που δυσκολεύουν την πορεία του , αναφέρεται σ΄ αυτό το «μέγα» γεγονός της ελληνικής ιστορίας .
Η Ελληνική Επανάσταση ήλθε ύστερα από άλλες μικρότερες επαναστάσεις,τοπικές εξεγέρσεις και αδιάκοπη ανταρσία επάνω στα βουνά εναντίον του Oθωμανού δυνάστη και ύστερα από μακρότατη ιδεολογική προετοιμασία. .Ο Κολοκοτρώνης στα Απομνημονεύματά του περιγράφει την ιδιομορφία του μεγάλου ξεσηκωμού που συγκλόνισε ολόκληρη την Ευρώπη: Η επανάστασις η εδική μας δεν ομοιάζει με καμμίαν απ όσες γίνονται την σήμερον εις την Ευρώπην .Της Ευρώπης αι επαναστάσεις εναντίον των διοικήσεών των ,είναι εμφύλιος πόλεμος .Ο εδικός μας πόλεμος ‘ξτον ο πλέον δίκαιος ,ήτον έθνος με άλλον έθνος ,’ητο με έναν λαόν οπού ποτέ δεν ηθέλησε να αναγνωρισθή ως τοιούτος ,ούτε να ορκισθή παρά μόνον ό,τι έκαμνε η βία .Όύτε ο σουλτάνος ηθέλησε ποτέ να θεωρήση τον ελληνικόν λαόν ως λαόν αλλ΄ως σκλάβους».
Για την αποτόλμησή της συνέβαλαν, αποφασιστικά εκτός από την εθνική επαναστατική παράδοση και οι επαναστατικές ιδέες της εποχής ,διάχυτες ύστερα από τη Γαλλική Επανάσταση ενώ κινητήριες δυνάμεις της στάθηκαν η πρόοδος της ναυτιλίας του εμπορίου και της παιδείας. Τη συντελούμενη πρόοδο και τη σημασία της έβλεπαν με καθαρότητα φωτισμένοι Έλληνες της εποχής εκείνης. «Ή είναι βέβαιον ότι ενεργείται η αναγέννησις της ή δεν είναι τίποτε βέβαιο εις τον Κοσμον» έγραφε ο Κοραής στις αρχές του 19ουαιώνα. Και μερικά χρόνια αργότερα τον Δεκέμβριο του 1814: «Υπάρχουν σημεία αναντίρρητα ,ότι ξύπνησε τέλος πάντων η ταλαίπωρος Ελλάς και η εξύπνησις αυτή προετοιμάζει και την μέλλουσαν ελευθερίαν».
Για το πώς και πότε η Ελλάδα θα αποκτούσε την περιπόθητη ελευθερία οι γνώμες των Ελλήνων δεν συνέπιπταν. .Τρείς κυρίως προοπτικές επικρατούσαν. Η πρώτη βασιζόταν στην αντίληψη ότι η οθωμανική αυτοκρατορία ήταν δυνατόν να αλωθεί εκ των έσω από τους Έλληνες με την πάροδο του χρόνου ειρηνικά σύμφωνα με το ιστορικό προηγούμενο του ανατολικού τμήματος της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Ότι έπρεπε συνεπώς να συνεχιστεί η νομιμόφρων συμπεριφορά των Ελλήνων με την παράλληλη επιδίωξη καταλήψεως περισσοτέρων και σπουδαιότερων θέσεων στην διοίκηση στην κυβέρνηση ,ώστε να κυριαρχήσουν στα πεδία αυτά και να απoβούν σταδιακά ως η κυρίαρχη τάξη στις παλαιές ελληνικές χώρες.
Η δεύτερη προοπτική επένδυε στην ανανέωση της παλιάς προσδοκίας για την απελευθέρωση του Έθνους με πρωτοβουλία της Ρωσίας και συνδεόταν με τις ενέργειες του Καποδίστρια και τα σχέδια που είχε υποβάλλει στον αυτοκράτορα Αλέξανδρο ήδη από το1816 με την ελπίδα ότι θα κατόρθωνε να τα προωθήσει σε κατάλληλη στιγμή. Σύμφωνα με τα σχέδια αυτά ,η Ρωσία όφειλε να επιδιώξει ριζικότερη διευθέτηση των σχέσεών της με την οθωμανική αυτοκρατορία. Για να μπορέσει να απαλλάξει «δια παντός τους Μολδαβούς, τους Βλάχους και τους Σέρβους από την ασφυκτική και καταθλιπτική διοίκηση που τις καταπιέζει ….θα έπρεπε η Μολδαβία η Βλαχία και η Σερβία … να σχηματίσουν τρεις ομόσπονδες ηγεμονίες…»
Ανάλογη διευθέτηση θα επακολουθούσε όταν θα ερχόταν η «ώρα να αποδοθεί εις τους Έλληνες η κληρονομιά των προγόνων των».
Η τρίτη προοπτική ήταν η Επανάσταση. Προερχόταν από την επαναστατική παράδοση του έθνους και εμπνεόταν από το κήρυγμα του Ρήγα και των μυστικών εταιρειών της εποχής. Ήδη στην «Ελληνική Νομαρχία» του Ανώνυμου του Έλληνος εκφράζεται το επαναστατικό φρόνημα του έθνους ή έστω της πρωτοπορίας του « ..Είναι αδύνατον αι ελληνικαί ψυχαί να κοιμηθούν πλέον εις την ληθαργίαν της τυραγνίας ! Ο λαμπρός ήχος των αρμάτων των πάλιν θέλει ακουσθή προς κατοτρόπωσιν των τυράννων των και ταχέως».
Η πρώτη προοπτική παρουσίαζε αρκετά πλεονεκτήματα και ιδίως δεν εξέθετε σε κίνδυνο το ‘Εθνος σε άμεσους κινδύνους προϋπέθετε όμως παρέλευση μακρού διαστήματος και συνεπώς ενείχε μεγάλη αβεβαιότητα για την πραγματοποίησή της και ενδεχομένως σοβαρούς κινδύνους στο άγνωστο μέλλον. Η δεύτερη απαιτούσε κι αυτή χρόνο αλλά και αβεβαιότητα καθόσον η πραγματοποίησή της συνδεόταν με την ύπαρξη ευνοϊκής διπλωματικής συγκυρίας. Η επικράτηση της τρίτης τελικά προοπτικής οφειλόταν στην επενέργεια του ιδεολογικού παράγοντα και πιο συγκεκριμένα της επαναστατικής ιδεολογίας όπως εκφράστηκε και εφαρμόστηκε στην πράξη από την Φιλική Εταιρεία που θα κατορθώσει εξήντα χρόνια μετά την ίδρυσή της στην Οδησσό το1814 , να οδηγήσει στην πολυπόθητη Επανάσταση.
Πράγματι η Φιλική Εταιρεία επέβαλε τη νέα ιδέα ότι οι Έλληνες πρέπει να πάψουν να περιμένουν μάταια την απελευθέρωσή τους από τους ξένους ,από «την φιλανθρωπίαν των χριστιανών βασιλέων» και ότι όφειλαν και μπορούσαν να στηριχθούν στις δικές τους μόνον , δυνάμεις Η στρατηγική είναι πλέον συγκεκριμένη .Οι ΄Έλληνες πρέπει να πάρουν την πρωτοβουλία του απελευθερωτικού αγώνα και ο δρόμος που οδηγεί σ΄ αυτόν είναι επαναστατικός Γιατί έχει δίκιο ο ποιητής «Θέλει αρετήν και τόλμη η ελευθερία!»
Εξήντα χρόνια μετά την ίδρυσή της στην Οδησσό το 1814 θα καταφέρει να οδηγήσει το Έθνος σε Επανάσταση πρώτα στην Μολδοβλαχία και αμέσως μετά στην Ελλάδα .
Φυσικά η Επανάσταση καταδικάστηκε ομόφωνα από την Ιερή Συμμαχία και γενικότερα από τους συντηρητικούς κύκλους της Ευρώπης . Όμως οι επιτυχίες του δίκαιου αγώνα των Ελλήνων δημιούργησε το ισχυρό κίνημα του Φιλελληνισμού που ξεσήκωσε την παγκόσμια κοινή γνώμη και στάθηκε στο πλευρό των Ελλήνων αγωνιστών.
Ο αγώνας αυτός ήταν και δικός τους αγώνας και έπαιρνε χαρακτήρα εκδίκησης ενάντια στις αντιδραστικές δυνάμεις που είχαν καταστείλει τα ευρωπαϊκά απελευθερωτικά κινήματα . Διαβάζουμε το παρακάτω κείμενο σε μια φιλοβασιλική εφημερίδα της Γαλλίας που μας δίνει μια ιδέα για το πώς αντιμετώπισαν την είδηση της Επανάστασης και το γενικό κλίμα εκείνης της εποχής « Είμαι δύσπιστος στους Νεοέλληνες .Θυμάμαι την αρχαία ελληνική απιστία « Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντες . Δεν ευχόμαστε να νικήσουν οι Έλληνες. Στην δική τους ήττα δεν βλέπουμε παρά μόνο τη συρρίκνωση του επαναστατικού πνεύματος ενώ στον θρίαμβο του Σουλτάνου ,βλέπουμε την προτροπή για όλους τους βασιλείς της Ευρώπης να κόψουν τις κεφαλές της Λερναίας Ύδρας.
Ν.Σβορώνος Ανάλεκτα Νεοελληνικής Ιστορίας και Ιστοριογραφίας ,εκδ.Θεμέλιο.
Η Ελληνική Επανάσταση κατέληξε στη απελευθέρωση ενός ελάχιστου τμήματος των ελληνικών εδαφών και στην δημιουργία ενός μικρού κράτους που λεγόταν «ανεξάρτητο» μα που στην πραγματικότητα ήταν «προστατευόμενο» της Αγγλίας της Ρωσίας και της Γαλλίας και υποταγμένο στο καθεστώς μιας απόλυτης μοναρχίας. Με δάνειους θεσμούς μεταπρατικές λειτουργίες .εισαγόμενα ιδεολογήματα ,απομίμηση «των πεφωτισμένων της Εσπερίας κρατών». Η ελληνική μοναρχία ευθύς εξαρχής θα αποβεί το πρώτο σταθερό και μόνιμο στήριγμα της εξωτερικής επέμβασής σε τέτοιο βαθμό ώστε , ο ιστορικός έχει την εντύπωση ότι η πολιτική εξέλιξη της Ελλάδας καθορίζεται ερήμην των Ελλήνων και πως η τύχη της, παίζεται αλλού.
Δεν έχουμε πράγματι πολλά παραδείγματα χωρών όπου η άμεση εξάρτηση των Μ.Δ πήρε τέτοιες διαστάσεις κι έφτασε μέχρι του σημείου θεσμοθέτησης όπως στην περίπτωση της Ελλάδας επιβεβαιώνοντας την θρυλική προφητεία του γέρου δερβίση που προφήτευσε πάνω στο μέλλον της Ελλάδας: «Οι Έλληνες θα ελευθερωθούν μια μέρα από τους Τούρκους αλλά δεν θα ελευθερωθούν όμως ποτέ από τις μεγάλες χριστιανικές δυνάμεις». Μόνο σε κινήματα διαμαρτυρίας και αντίστασης ανακαλύπτουμε την ενεργό παρουσία του ελληνικού λαού ακόμα και όταν τα κινήματα αυτά δεν προσλαμβάνουν πάντα συγκεκριμένο πολιτικό χαρακτήρα.
Διακόσια χρόνια από την «απεγνωσμένη ορμή» του ελληνικού λαού προς την κατάκτηση της ελευθερίας ,και τη δημιουργία ενός κράτος δικαίου που θα εξασφάλιζε τα δικαιώματα του ανθρώπου ,έτσι όπως αποτυπώθηκαν στα αλλεπάλληλα Συντάγματα που εκφράζουν τον πόθο της πλειοψηφίας του λαού ,ο λαός μας βρίσκεται εγκλωβισμένος ανάμεσα στο» Διευθυντήριο» των Βρυξελλών και την επιβουλή της Τουρκίας.
Εδώ και χρόνια η ιστορία απαιτεί την επεξεργασία μιας εθνικής απελευθερωτικής στρατηγικής που δυστυχώς δεν υπάρχει.
Ένα είναι βέβαιο . Αν δεν αντιστρέψουμε την αλλοτριωτική δυναμική του τουρκικού επεκτατισμού, στη νέα φάση του Νέου Ανατολικού Ζητήματος, θα καταλήξουμε σένα φτωχό συρρικνωμένο βιλαέτι ή σε γερμανικό «λάντ», χώρος διέλευσης νέων «σταυροφόρων» και νέων σουλτάνων που προετοιμάζουν την είσοδο των κοινωνιών σ΄ ένα νέο Μεσαίωνα. Δεν υπάρχει πρόβλημα Αιγαίου, δεν υπάρχει πρόβλημα Θράκης ,δεν υπάρχει Κυπριακό πρόβλημα. Υπάρχει ένα και μόνο πρόβλημα ΄το τουρκικό πρόβλημα!
Και αυτό λύνεται με βάση τις αρχές και τις αξίες που αποτέλεσαν τα θεμέλια των ευρωπαϊκών δημοκρατιών όχι με «μεσιτείες» «ψευδοευρωπαϊστών» που μας «στρώνουν το χαλί» για να βαδίσουμε όπως αυτοί επιθυμούν .
