Του Μανόλη Κυριάκη*
1821-2021: 200 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
ΣΕΛΙΔΕΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΜΝΗΜΗΣ
ΞΕΣΠΙΤΩΜΑ-ΣΠΙΤΙ-ΠΑΤΡΙΔΑ-ΠΡΟΣΦΥΓΙΑ-ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ
Στον Κώστα Καναβούρη**
«Αχ πατρίδα μου γλυκιά
Αγαπημένη Ελλάδα
Πόσο σ΄ αγαπώ βαθιά»
Π. Τζαβέλας, Λ. Κηλαηδόνης
Μετά τα αιματηρά επεισόδια 1964-1965 στην Κύπρο μεταξύ Ελλήνων και Τουρκοκυπρίων-είχαν προηγηθεί τα φοβερά επεισόδια Σεπτεμβριανά 1955 στην Κωνσταντινούπολη εναντίον του Ελληνισμού- οι Τούρκοι βρήκαν την ευκαιρία και απέλασαν 4000 Έλληνες από την Πόλη.
«Όταν αλλάξαμε σπίτι μετά από τον διωγμό από την Κωνσταντινούπολη το 1964 προς 1965 και εγκατασταθήκαμε στην Καβάλα (μετά από χρόνια αναγκαστήκαμε να φύγουμε) η μάνα μου γονάτισε και φίλαγε τα πλακάκια στο πάτωμα του σπιτιού από τον πόνο του αποχωρισμού. Και μην νομίζετε ότι πηγαίναμε σε άλλη πόλη, στην διπλανή γειτονιά πήγαμε. Πριν να φύγουμε από το σπίτι μας μεγαλύτερο ουρλιαχτό από το ουρλιαχτό όταν την βασάνιζαν στην κατοχή και τον πόνο του πατέρα μου και του παππού μου, όταν γυρίζοντας στα δωμάτια του σπιτιού μας φώναζαν ‘Αντίο σπίτι’ ,τότε καταλάβαμε τι σημαίνει ΞΕΣΠΙΤΩΝΟΜΑΙ-ΣΠΙΤΙ-ΠΑΤΡΙΔΑ-ΞΕΝΙΤΙΑ-ΠΡΟΣΦΥΓΙΑ».(αποσπάσματα από άρθρα του Κ. Καναβούρη στην εφημερίδα Αυγή)
Στο Περιστέρι που έμενα, ως μαθητής γυμνασίου, είχαν εγκατασταθεί μετά το διωγμό του ‘22 σε ξύλινες παράγκες κάτω από άθλιες συνθήκες πρόσφυγες Μικρασιάτες, Πόντιοι, Αρμένιοι (την πατρίδα μου έχασα μα δεν ξέχασα λέει ένα αρμένικο τραγούδι). Στην γειτονιά μας συμβούλευαν «Μην πηγαίνετε κοντά γιατί θα σας αποπλανήσουν οι πουτάνες οι παστρικές οι Σμυρνιές». Τους έβριζαν τουρκόσπορους, Τούρκους, σφήγκες, μικρόβια κ.ά. Τις παραπάνω συμπεριφορές υποστήριζαν ακροδεξιές οργανώσεις και συντηρητικές δυνάμεις της κοινωνίας.
Στην Κύπρο, οι Κύπριοι που είχαν καταφύγει σε ορεινά χωριά της Κύπρου για να σωθούν από τους βομβαρδισμούς από τους Τούρκους το 1974, γιαγιάδες έλεγαν στα μωρά «φάτε το φαγητό σας γιατί θα έρθουν οι πρόσφυγες (Κύπριοι) να σας το φάνε».
Σε τηλεοπτική εκπομπή πρόσφατα με θέμα μαγειρική στα χωριά της Κρήτης, σε ερώτηση τηλεπαρουσιάστριας για το πού έμαθαν αυτά τα ωραία φαγητά απάντησαν «Ήρθαν οι Τουρκάλες οι Σμυρνιές και μας τα έμαθαν».
Όταν μετανάστες Έλληνες έφταναν στην Αμερική έβλεπαν στα τζάμια εστιατορίων το μήνυμα «Δεν επιτρέπεται η είσοδος σε σκύλους και σε Έλληνες.»
Χιλιάδες ήρθαν στην κηδεία του Καζαντζίδη παίρνοντας καράβια, τρένα, αεροπλάνα, αυτοκίνητα, από Αμερική, Γερμανία, Αυστραλία, Βέλγιο, Καναδά εκφράζοντας τον πόθο τους για την επιστροφή. «Το ψωμί της ξενιτιάς είναι πικρό», η νοσταλγία της πατρίδας και ο πόνος της μάνας, Τζιβαέρι, «μη μου γράφεις γράμματα γιατί γράμματα δεν ξέρω και με πιάνουν κλάματα», «κάθε λιμάνι και καημός» « Την ξενιτιά, την ορφανιά, την πίκρα, την αγάπη, τα τέσσαρα τα ζύγιασαν, βαρύτερα είν’ τα ξένα».
Όμως οι «νιόφερτοι» έδωσαν πνοή και ζωντάνια, ο πληθυσμός της Ελλάδας αυξήθηκε κατά 20%, χωράφια καλλιεργήθηκαν και η αγροτική παραγωγή πολλαπλασιάστηκε, το κράτος άλλαξε, η βιομηχανία απέκτησε χέρια. Οι Έλληνες που προέρχονταν από τα αστικά κέντρα της Μικράς Ασίας διαπνέονταν από επιχειρηματικό πνεύμα, εκπαίδευση, κατάρτιση και προοδευτικές αντιλήψεις. Οι πρόσφυγες μετέφεραν την πλούσια πολιτιστική τους παράδοση στην νέα τους πατρίδα. Μουσική(ρεμπέτικο), λογοτεχνία(Σεφέρης, Βενέζης, Σωτηρίου, Δούκας), ζωγραφική (Κόντογλου) και συνολικά ο πολιτισμός αναπτύχθηκε με τη βοήθεια των προσφύγων. Οι πρόσφυγες ενσωματώθηκαν, η αλληλεγγύη αναπτύχθηκε, η ξενοφοβία υποχώρησε. Οι πρόσφυγες ριζώσανε με το χρόνο.
*Μανόλης Κυριάκης, Βιβλιοπώλης, οικονομολόγος, Γραμματέας Ρήγα Φεραίου Περιστέρι, Αθήνα, Γραμματέας Ρήγα Φεραίου Ηράκλειο Κρήτης
** συγγραφέα, ποιητή, δημοσιογράφο, ραδιοφωνικό παραγωγό
