Παρόλο που ο ΠΟΥ δεν συνιστά την τοποθέτηση σορού σε πλαστική σακούλα, οι σοροί τοποθετούνται σε διπλό πλαστικό σάκο – Επαγγελματίες γραφείων τελετών κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τις ολέθριες συνέπειες: «Δεν υπάρχει περίπτωση αποστέωσης ούτε σε είκοσι χρόνια»
Αυθαίρετες και προβληματικές αποδεικνύονται οι εγκύκλιοι της κυβέρνησης που αφορούν την ταφή των νεκρών της πανδημίας. Οι συγγενείς των θανόντων δεν επιτρέπεται ούτε να αναγνωρίσουν τους νεκρούς τους ούτε να τους δουν για τελευταία φορά, παρ’ όλο που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) το επιτρέπει. Εκτός από τον βίαιο αποχωρισμό σήμερα, οι οικογένειες των θυμάτων κινδυνεύουν να υποστούν δεύτερο σοκ στο μέλλον, στη διαδικασία εκταφής σορών που έχουν τυλιχθεί με δύο πλαστικούς σάκους.
Για το θέμα έχουν εκδοθεί δύο κυβερνητικές εγκύκλιοι. Και οι δύο αναγράφουν τις σαφείς οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) και του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου των Ασθενειών (ECDC), που αναφέρουν ρητά ότι θα πρέπει να αποφεύγεται οποιαδήποτε άμεση επαφή με αίμα ή άλλα βιολογικά υγρά του νεκρού.
Ωστόσο, η πρώτη εγκύκλιος του υπουργείου Υγείας («Μεταφορά σορών και τέφρας θανόντων από COVID-19», 7.5.2020) αναφέρει ότι «το φέρετρο θανόντων από λοίμωξη COVID-19 πρέπει να είναι σφραγισμένο και δεν ανοίγει επ’ ουδενί στο πλαίσιο της εξόδιου ακολουθίας, ούτε εκτίθεται κατά τη διάρκεια της επικήδειου τελετής στους συγγενείς». Απαγορεύει, δηλαδή, την οπτική επαφή με τον νεκρό.about:blank
Στις 11.12.2020 το υπουργείο εκδίδει νέα εγκύκλιο, στην οποία προστίθεται: «Σύμφωνα με τις οδηγίες του ΠΟΥ (σχετ. 12), σε περίπτωση που η οικογένεια επιθυμεί να δει τον νεκρό, δεν πρέπει να τον αγγίξει ή να τον ασπαστεί τηρώντας τις βασικές προφυλάξεις». Οπως όμως αναφέρεται στη συνέχεια, «ο νεκρός τοποθετείται σε φέρετρο το οποίο δεν ανοίγεται εκ των υστέρων».
Αλλά πώς θα δει η οικογένεια τον θανόντα με κλειστό φέρετρο; Η απάντηση έρχεται από τον πρόεδρο της Eνωσης Λειτουργών Γραφείων Κηδειών, Νίκο Αγγελέτο: «Οι οικογένειες δεν βλέπουν τους νεκρούς τους, απλώς η κυβέρνηση για να κατευνάσει τους οικείους έχει μετακυλίσει την ευθύνη σε εμάς, στα γραφεία τελετών. Ομως εμείς παραλαμβάνουμε τον νεκρό από το νοσοκομείο σε πλαστικό σάκο, τοποθετούμε δεύτερο πλαστικό σάκο και στη συνέχεια το φέρετρο σφραγίζεται και τυλίγεται σε σελοφάν».
Αυτή είναι η τακτική που ακολουθείται, παρά τη ρητή οδηγία του ΠΟΥ, με την οποία δεν συνιστά την τοποθέτηση του νεκρού σώματος σε ανθεκτικό, αδιάβροχο, πλαστικό σάκο με φερμουάρ· οδηγία την οποία υιοθετεί και ο ΕΟΔΥ. Ομως η κυβέρνηση, παρόλο που επικαλείται στις εγκυκλίους της την οδηγία του ΠΟΥ, δεν έχει φροντίσει για την εφαρμογή της και όλοι οι νεκροί της πανδημίας ενταφιάζονται με διπλό πλαστικό σάκο, γεγονός που αναμένεται να έχει ολέθριες συνέπειες κατά τη διαδικασία της εκταφής. «Ούτε στα πέντε ούτε στα δέκα ούτε στα είκοσι χρόνια δεν υπάρχει περίπτωση αποσύνθεσης μέσα στο πλαστικό· θα αντιμετωπίσουμε μακάβρια θεάματα», τονίζει στην «Εφ.Συν.» ο κ. Αγγελέτος.
Για τον λόγο αυτόν αρκετές οικογένειες προβληματίζονται και προσανατολίζονται στην αποτέφρωση, αλλά αυτό είναι δύσκολο σε έκτακτες καταστάσεις αφού η αποτέφρωση προϋποθέτει δήλωση του θανόντος σε συμβολαιογράφο. Μέχρι στιγμής δεν έχει ληφθεί καμία μέριμνα από την κυβέρνηση για παράταση του χρόνου ταφής πέραν της τριετίας.
Ο πρόεδρος του Σωματείου Επαγγελματιών Πένθιμων Τελετών Ελλάδος, Θεόδωρος Επισκοπόπουλος, μας λέει: «Το θέμα έγκειται στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, όπου ανήκουν τα κοιμητήρια, αλλά προηγουμένως θα πρέπει το υπουργείο Υγείας να εκδώσει εγκύκλιο για την παράταση της εκταφής. Αλλά το κράτος δεν ενδιαφέρεται. Σε κάποια κοιμητήρια γίνεται εξόδιος ακολουθία, σε άλλα πάμε κατευθείαν στον τάφο. Στο νεκροταφείο Ζωγράφου δέχονται νεκρούς κορονοϊού μόνο αν είναι δημότες· στο νεκροταφείο Βύρωνα τους δέχονται, αλλά στην πρώτη κατηγορία, που είναι η πιο ακριβή. Δεν υπάρχει κανένας έλεγχος σε έναν κλάδο όπου δεν υπάρχει ομοσπονδία».
Λάσπες, μπάζα, σαπισμένα στεφάνια, αδέσποτα σκυλιά, ανοιχτοί λάκκοι
Η μαρτυρία του Μιχάλη Φωτιάδη: Αυτό δεν ήταν πένθος και μια διαδικασία θρήνου, μια μετάβαση στην άλλη πλευρά, ένας αποχαιρετισμός. Ηταν ντροπή
«Μας καταστρέφουν τα έθιμα, παιδάκι μου…»
«Μα ποιος;» ήθελα να ρωτήσω τη θεία μου, που επισκέφτηκε τον τάφο της κουνιάδας της και μάνας μου στα κοιμητήρια της δυτικής Θεσσαλονίκης μία μέρα μετά την ταφή, αλλά φοβούμενος την απάντησή της παρέμεινα σιωπηλός. Ρωτώντας από τη μία τους υπαλλήλους του γραφείου τελετών που φορούσαν προστατευτικές στολές και από την άλλη τους εργαζόμενους στα νεκροταφεία που δεν φορούσαν, αν αυτά είναι τα μέτρα που πρέπει να ακολουθούν, οι απαντήσεις τους ήταν λίγο συγχυσμένες, όπως ήμουν κι εγώ. Και οργισμένος. Πολύ οργισμένος…
Με χρόνια εμπειρία σε ανθρωπιστικές αποστολές, σε πολέμους, επιδημίες, καταστροφές και ακραία φτώχεια, μπορώ να κατανοήσω την ανάγκη για σκληρά υγειονομικά μέτρα, καραντίνες και υποχρεωτικές απομονώσεις κομματιών της κοινωνίας –με όλη φυσικά την υποστήριξη, υλική και ψυχολογική– για το καλό του συνόλου. Αλλά τους πεθαμένους μας, μωρέ, τι τους φοβάστε;
Οταν με ειδοποίησαν από τη ΜΕΘ του ΑΧΕΠΑ ότι η κατάσταση της μητέρας μου ήταν μη αναστρέψιμη, ήμουν προετοιμασμένος. Προετοιμασμένος ακόμη και να μη δω τη σορό της ύστερα από έναν μήνα νοσηλείας. Ούτε αναγνώριση ούτε τίποτα. Μας παρουσιάστηκε στην εκκλησία ένα φέρετρο σφραγισμένο, τυλιγμένο σε σελοφάν, με έναν παπά να ψέλνει κάτι που πολύ θα ήθελα να καταλάβω τι λέει, με τους έξι παρευρισκόμενους να φοράμε τις μάσκες μας και τους υπαλλήλους ντυμένους με πλήρη προστατευτικό εξοπλισμό. Και μετά, μεταβήκαμε στον καινούργιο χώρο για τους νεκρούς του ιού…
Λάσπες, μπάζα, σαπισμένα στεφάνια, αδέσποτα σκυλιά, ανοιχτοί λάκκοι. Μόνο οι Τσιγγάνοι στην κάτω μεριά των μνημάτων, με τις πένθιμες κραυγές τους και τα δυνατά μοιρολόγια τους, τσαλάκωναν το παράλογο σκηνικό. Γιατί αυτό δεν ήταν πένθος και μια διαδικασία θρήνου, μια μετάβαση στην άλλη πλευρά, ένας αποχαιρετισμός. Ηταν ντροπή.
Δεν έχω ακούσει από τότε, παραμονή του 2021, ούτε συνδικαλιστές ούτε κόμματα και δημοτικές παρατάξεις ούτε επιστήμονες, αλλά ούτε και την Εκκλησία να οργίζεται, να διαμαρτύρεται, να προτείνει λύσεις γι’ αυτήν την αδιανόητη κατάσταση της ταφής που δεν συνάδει ακόμα και με τα υγειονομικά πρωτόκολλα των ασφαλών και αξιοπρεπών ταφών του ΠΟΥ.
Η ζημιά που κάνει η αδιαφορία για τον τρόπο ταφής των νεκρών του κορονοϊού δυστυχώς είναι ανυπολόγιστη, οι πενθούντες έρχονται αντιμέτωποι με ένα πρωτόγνωρο πολιτιστικό σοκ που σαν συλλογική μνήμη έχουμε να «ζήσουμε» από τις εικόνες της Κατοχής, αλλά επίσης δίνει «επιχειρήματα» σε κάθε λογής συνωμοσιολόγο και αρνητή της λογικής σκέψης, συμβάλλοντας αρνητικά με τον τρόπο της σε κάθε προσπάθεια που γίνεται συλλογικά να μη μεταδίδεται ο ιός. Και αν μεταλλασσόμαστε σε μια κοινωνία που δεν σέβεται τους νεκρούς της, να είμαστε σίγουροι ότι δεν θα σέβεται ούτε και τους ζωντανούς. Κι αυτό που έμεινε σε μένα είναι αν αυτό ήταν ό,τι καλύτερο μπορούσα να κάνω για να αποχαιρετήσω τον άνθρωπο που με έφερε στη ζωή…
* Ο Μιχάλης Φωτιάδης είναι τεχνικός συντονιστής Επιχειρησιακής Υποστήριξης Σε Επιδημίες για τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα και την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας
