Του Μανόλη Αστυρακάκη
Ευχές, ευχές, πολλές ευχές, χριστουγεννιάτικες και πρωτοχρονιάτικες!
Διαδικτυακή συμφόρηση, φράκαρε το φέισμπουκ! Τώρα, με τον εγκλεισμό, νιώσαμε πιο έντονη την ανάγκη να επικοινωνήσουμε με τους αγαπημένους μας, τους φίλους, τους συγγενείς, να ανταλλάξουμε όμορφες ευχές, «θερμότατες» και «από καρδιάς» ευχές. Μέσα στην καταχνιά και τα αρνητικά κατάλοιπα που έχουν απλωθεί στην Gotham city, όπου ζούμε τον τελευταίο καιρό, οι γιορταστικές ευχές είναι ένα αντίδοτο, για να καθαρίσει η ατμόσφαιρα και να φανεί φως στον ορίζοντα!
Βέβαια, σε κάθε εποχή η ανταλλαγή ευχών, όπως και όλα τα έθιμα, έχουν ιδιαίτερη σημασία και βαρύτητα, ανάλογα με τις κοινωνικές συνθήκες που επικρατούν.
Και επειδή κάθε εποχή έχει την τάση να απομυθοποιεί την προηγούμενη, μπαίνω στον πειρασμό να θυμηθώ και να σας θυμίσω, με πειραχτική διάθεση ομολογώ, τις δεκαετίες του 1960 και 1970. Αναφέρομαι βέβαια μόνο στις εθιμοτυπικές εορταστικές επισκέψεις, αφού δεν παραγνωρίζω το γεγονός ότι αυτές τις δεκαετίες συνέβησαν παγκοσμίως μεγάλες ανατροπές.
Όσοι θυμούνται τις κοινωνικές εκδηλώσεις και εθιμοτυπίες που «ίσχυαν» εκείνες τις δεκαετίες, σίγουρα τις αναλογίζονται με ένα μειδίαμα.
Κυρίως στις ονομαστικές γιορτές οι εορτάζοντες επωμίζονταν να παίξουν τον εορταστικό τους ρόλο αυτονόητο και προκαθορισμένο! Καθηλωμένοι στο σαλόνι σε στάση αναμονής. Νωρίς το απόγευμα άρχιζε η παρέλαση. Γείτονες, σε απόσταση εκατό μέτρων ολόγυρα, γνωστοί, συγγενείς, φίλοι, συνάδελφοι. Στο σαλόνι ολόγυρα οι καναπέδες, οι πολυθρόνες και οι καρέκλες. Υπήρχε στιγμή που ήταν γεμάτο το σαλόνι από ανθρώπους που ήταν σχεδόν ξένοι μεταξύ τους, με κοινό παρονομαστή τον εορτάζοντα και αντάλλαζαν αμήχανα χαμόγελα, καθώς έπαιρναν τον κουραμπιέ, το πρώτο και το δεύτερο γλυκό, το λικέρ με τα σοκολατάκια που έμοιαζαν με ελίτσες, μέχρι να λήξει η μισάωρη παράσταση. Το σόου βέβαια παρατεινόταν και οι παραστάσεις επαναλαμβάνονταν αλληλοδιαδόχως. Χαιρετούρες, ευχές, φιλοφρονήσεις, τυπικότητες, κλισέ ερωτήσεων και απαντήσεων, οι ίδιες, είμαι βέβαιος, σε όλα τα σπίτια των εορταζόντων. Και μια λεπτομέρεια, τα δώρα των επισκεπτών. Τα τυλιγμένα μπουκάλια με ποτά, τι λέω, ένα ήταν το ποτό, το πικρόγλυκο αναγουλιαστικό βερμούτ, για όνομα του θεού, γιατί δεν έκαναν τότε οι άνθρωποι δώρο ένα βιβλίο;
Ήταν και αυτές οι ευχετήριες κάρτες που τις έφερνε μάτσο ο ταχυδρόμος, κι αυτές κλισέ, «ἐπί τῇ ὀνομαστικῇ σας ἑορτῇ εὐχόμεθα ὁλοψύχως…»
Περιττό να πούμε ότι ήταν γαϊτανάκι οι εορταστικές επισκέψεις. Το σωστό και πρέπον ήταν να ξεπληρώσεις κι εσύ με τη σειρά σου όλους τους επισκέπτες στις αντίστοιχες εορτές τους.
Στα χωριά το παιγνίδι γινόταν ακόμη πιο χοντρό. Κυρίως στις γιορτές των Χριστουγέννων έβγαιναν ομαδικά παρέες και έπαιρναν σβάρνα τα σπίτια των εορταζόντων. Εκεί βέβαια δεν αρκούνταν στους κουραμπιέδες, αλλά τιμούσαν δεόντως και τις τσιλαδιές, τα απάκια και τα καλιτσούνια. Η εικόνα συμπληρωνόταν και εδώ με τις ευχετήριες κάρτες και τα τηλεγραφήματα, κυρίως από βουλευτές, στολισμένα στους μπουφέδες σε εμφανέστατο σημείο, «ἐπί τῇ ὀνομαστικῇ σας ἑορτῇ εὐχόμεθα ὁλοψύχως…». Τι γινόταν, αλήθεια, με τα τηλεγραφήματα και τις κάρτες που έστελναν τότε οι βουλευτές για το παραμικρό θέμα! Θα θυμάστε ασφαλώς εκείνη τη φαιδρή τυποποιημένη φράση «κατόπιν ενεργειών μου…»!
Βέβαια, αυτό το ανούσιο εορταστικό αλισβερίσι κράτησε για κάμποσα χρόνια, ώσπου προς το τέλος της δεκαετίας του 70, κυρίως μετά τη μεταπολίτευση, αυτό το «έθιμο» αυτοκαταργήθηκε. Άρχισαν δειλά δειλά να εμφανίζονται οι ειδοποιήσεις στις εφημερίδες, «ο κ. ή η κ. Τάδε δεν εορτάζει». Μερικοί μάλιστα πιο τολμηροί, διατύπωναν κάπως λιγότερο ευγενικά την προειδοποίηση «…δεν εορτάζει ούτε δέχεται επισκέψεις». Υπήρχε ακόμη και ειδική στήλη «Μη εορτάζοντες».
Οπότε, σιγά σιγά καταλάγιασε το πράγμα. Απλοποιήθηκαν οι γιορτές, έγιναν πιο προσωπικές, πιο φιλικές, πιο αληθινές. Μπορεί να μειώθηκαν οι πωλήσεις του βερμούτ, αλλά άρχισαν επιτέλους οι άνθρωποι να κάνουν δώρο και κανένα βιβλίο.
Στο κάτω κάτω, έχεις το πλεονέκτημα της επιλογής. Μπορείς να καλέσεις τους φίλους σου να πιείτε ένα κρασί ή να βγεις από το σπίτι σου για μια βόλτα στην παραλιακή ή στις Τρεις Καμάρες!
Υ.Γ. Επί τη ευκαιρία, φίλες και φίλοι, χρόνια πολλά, καλή χρονιά! Να κάμω ακόμη μια ευχή, δυσκολοεκπλήρωτη, αλλά τόσο αναγκαία. Να σταματήσουν οι άνθρωποι να σκοτώνονται μεταξύ τους, να σταματήσουν οι βάρβαροι πόλεμοι που φέρνουν μόνο δυστυχία, προσφυγιά, καταστροφή, και να ακούσομε την απελπισμένη κραυγή του πλανήτη «βοήθεια, χάνομαι»!
