Αποκαλυπτικός ο εξωδικαστικός συμβιβασμός των 310 εκατ. δολαρίων, που περιγράφει τον επηρεασμό της κυβέρνησης από τη φαρμακοβιομηχανία.
Ρεπορτάζ: Βαγγέλης Τριάντης, Νίκος Σπυρόπουλος, Βασίλης Ανδριανόπουλος
Για «τίτλους τέλους σε μια σκευωρία που έχει καταρρεύσει εδώ και καιρό» κάνει λόγο σε ανακοίνωσή της η ΝΔ, σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να συντηρήσει το αφήγημα περί σκευωρίας στην υπόθεση Novartis. Η πραγματικότητα όμως τη διαψεύδει ακόμη μια φορά. Το αμερικανικό δικαστήριο του Νιου Τζέρσεϊ εξέδωσε ανακοίνωση για την υπόθεση της Novartis Hellas βάσει της οποίας η πολυεθνική καλείται να πληρώσει το υπέρογκο ποσό των 310 εκατ. δολαρίων (276,62 εκατ. ευρώ) κατόπιν εξωδικαστικού συμβιβασμού για αθέμιτες πρακτικές στη χώρα μας την περίοδο 2012-15.
Τέσσερα είναι τα στοιχεία που προκύπτουν από τον εξωδικαστικό συμβιβασμό που αναγκάστηκε να κάνει η Novartis και καταδεικνύουν πέραν πάσης αμφιβολίας την ύπαρξη και το μέγεθος του σκανδάλου στη χώρα μας:
1 Η Novartis παραδέχτηκε επηρεασμό της ελληνικής κυβέρνησης υπέρ των συμφερόντων της.
2 Η Novartis αποδέχεται ότι το πρόγραμμα «Exactly», στο οποίο συμμετείχε και ο γιατρός-σύζυγος της πρώην εισαγγελέα διαφθοράς Ελένης Ράικου, ήταν πρόγραμμα χρηματισμού γιατρών.
3 Υποστηρίζονται πλήρως οι σημαντικές ενδείξεις βάσει των οποίων ασκήθηκε η ποινική δίωξη στον Ανδρέα Λοβέρδο.
4 Επιβεβαιώνεται πλήρως η αξιοπιστία των καταθέσεων των προστατευόμενων μαρτύρων, καθώς οι αποκαλύψεις τους ήταν ένα από τα μεγάλα όπλα της αμερικανικής κυβέρνησης για να οδηγήσει τη Novartis στον εξωδικαστικό συμβιβασμό με την καταβολή του υπέρογκου –σε ό,τι αφορά την Ελλάδα– τιμήματος των 310 εκατ. δολαρίων.
Η έρευνα των Αμερικανών στόχευε στην καταδίκη της Novartis για τις εγκληματικές πρακτικές της και όχι στην απόδοση ευθυνών, ανεξάρτητα από τα στοιχεία που συλλέχθηκαν για πολιτικά ή άλλα πρόσωπα που εμπλέκονται στην Ελλάδα.
«Να επηρεάσουν αποφάσεις της κυβέρνησης»
Το σημαντικότερο απότοκο του εξώδικου συμβιβασμού είναι η πανηγυρική επιβεβαίωση ότι το σκάνδαλο δεν αφορά μόνο γιατρούς που προέβησαν σε υπερσυνταγογραφήσεις. Κι αυτό επειδή υπάρχει παραδοχή της Novartis ότι δωροδόκησε αξιωματούχους, οι οποίοι με τη σειρά τους επηρέασαν την κυβέρνηση προς όφελος της εταιρείας. Εν ολίγοις δηλαδή το αμερικανικό δικαστήριο στην απόφασή του αναφέρεται σε κυβερνητικές αποφάσεις και ενέργειες, πίσω από τις οποίες βρίσκονται προφανώς συγκεκριμένα αρμόδια πολιτικά πρόσωπα, για να ευνοηθεί η φαρμακοβιομηχανία. Τέτοιες ενέργειες που αφορούν κυβερνητικές αποφάσεις, όπως είναι αυτονόητο, δεν αφορούν υπερσυνταγογραφήσεις, αλλά συμβάλλουν στη διαμόρφωση της πολιτικής του φαρμάκου.
Αργά το απόγευμα της Παρασκευής έφτασε από την Εισαγγελία κατά της Διαφθοράς το διαβιβαστικό του εξωδικαστικού συμβιβασμού. Σε ένα από τα επίμαχα έγγραφα περιγράφονται οι εγκληματικές πράξεις της Novartis, τις οποίες και η πολυεθνική αποδέχεται προκειμένου να σταματήσει η δίωξη. Η πράξη για την οποία η Novartis αναγκάστηκε να συμβιβαστεί με το αμερικανικό δημόσιο ήταν: «Συνωμοσία προς παραβίαση των διατάξεων κατά της Δωροδοκίας του Νόμου Περί Αλλοδαπών Πρακτικών Διαφθοράς».
Μεταξύ των ετών 2012 και 2015 η Novartis Hellas «μαζί με τον εργαζόμενο 1 της Novartis Hellas και τον εργαζόμενο 2 της Novartis Hellas και άλλους γνωστούς και αγνώστους, εν γνώσει και εσκεμμένα (με πρόθεση) συνδέθηκαν, συνωμότησαν, συνήργησαν και συμφώνησαν από κοινού και μεταξύ τους να διαπράξουν αδίκημα κατά των Ηνωμένων Πολιτειών, και συγκεκριμένα: Εντός των Ηνωμένων Πολιτειών, μέσω των εργαζομένων της και των αντιπροσώπων της ενήργησαν πράξεις διαφθοράς σε σχέση με προσφορά, πληρωμή, υπόσχεση πληρωμής και εξουσιοδότηση (έγκριση) καταβολής οιουδήποτε αντικειμένου αξίας σε κάποιον αλλοδαπό αξιωματούχο και οποιοδήποτε πρόσωπο, ενώ γνώριζαν ότι ολόκληρο ή τμήμα αυτών των χρημάτων και της αξίας τους επρόκειτο να προσφερθεί, δοθεί και υποσχεθεί και προσφέρθηκε, δόθηκε και υποσχέθηκε σε αλλοδαπό αξιωματούχο για τον σκοπό:
i) του επηρεασμού ενεργειών και αποφάσεων του αλλοδαπού αξιωματούχου στο πλαίσιο της επίσημης ιδιότητάς του, ii) της προτροπής προς τον αλλοδαπό αξιωματούχο να πράξει και να παραλείψει να πράξει ενέργειες κατά παράβαση της νόμιμης υποχρέωσης του ως άνω αξιωματούχου, iii) της διασφάλισης οιουδήποτε αθέμιτου πλεονεκτήματος και iv) της προτροπής προς τον αλλοδαπό αξιωματούχο να χρησιμοποιήσει την επιρροή του προς μία αλλοδαπή κυβέρνηση και αρχές και υπηρεσίες για να επιδράσει και επηρεάσει με αυτό τον τρόπο ενέργειες και αποφάσεις της κυβέρνησης και αρχών και υπηρεσιών, ώστε να βοηθήσει τη Νovartis Hellas στην απόκτηση και διατήρηση επιχειρηματικού οφέλους κατά την άσκηση της επιχειρηματικής (κερδοσκοπικής) δραστηριότητάς της, κατά παράβαση του (άρ.) 15 Ιλδ.Ο. παρ.78άά-3».
Είναι ξεκάθαρο από το επίμαχο απόσπασμα ότι η Novartis μέσω δύο στελεχών της επηρέασε αξιωματούχους που είχαν επιρροή στην κυβέρνηση προς όφελος της επιχειρηματικής της δραστηριότητας. Ξεκάθαρο είναι επίσης ότι οι επίμαχες κυβερνητικές αποφάσεις που προσπόριζαν όφελος στη Novartis προφανώς δεν μπορούν να αφορούν κάτι άλλο εκτός από υπερτιμολογήσεις φαρμάκων –και όχι υπερσυνταγογραφήσεις– από τη στιγμή που μιλάμε για φαρμακευτικό πολυεθνικό κολοσσό. Κάτι που στοιχειοθετεί το αδίκημα της απιστίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι και στο πρώτο έγγραφο που είχε αποστείλει η Εισαγγελία κατά της Διαφθοράς στη Βουλή γινόταν λόγος, εκτός από τη δωροδοκία, και για το αδίκημα της απιστίας, το οποίο προέκυπτε από τις υπερτιμολογήσεις συγκεκριμένων φαρμάκων, το οποίο όμως είχε παραγραφεί λόγω του… περίφημου νόμου «περί ευθύνης υπουργών».
Σε ό,τι αφορά το σκέλος με τις δωροδοκίες γιατρών, για το άλλο μεγάλο κομμάτι του σκανδάλου που αφορά τις αθρόες συνταγογραφήσεις η έρευνα έχει ολοκληρωθεί στην Ελλάδα και ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2019 έχουν κληθεί για εξηγήσεις εμπλεκόμενα στελέχη της Novartis. Ακόμη δεν έχει καταστεί εφικτό να δώσουν ανωμοτί καταθέσεις καθότι έχουν προβάλει μια σειρά από ενστάσεις.
Η μη ανάληψη της πολιτικής ευθύνης
Παρ’ όλα αυτά κανείς στην Ελλάδα δεν αναλαμβάνει έστω το κομμάτι της πολιτικής ευθύνης. Ούτε τώρα που φαίνεται ότι την περίοδο διακυβέρνησης του Αντώνη Σαμαρά ελήφθησαν κυβερνητικές αποφάσεις προκειμένου να εξυπηρετηθεί η Novartis. Μέχρι στιγμής ούτε ο πρώην πρωθυπουργός ούτε οι δύο υπουργοί Υγείας της επίμαχης περιόδου, Ανδρ. Λοβέρδος και Αδωνης Γεωργιάδης (που έχουν απασχολήσει την ελληνική Δικαιοσύνη), έχουν δώσει εξηγήσεις αναφορικά με το τι σημαίνει η παραδοχή της εταιρείας περί δωροδοκίας «ξένου αξιωματούχου».
Αξίζει να αναφερθεί ότι την επίμαχη χρονική περίοδο, όπως έχει αποκαλύψει το Documento, η Novartis είχε εκπονήσει το «Harvard Project». Βάσει των όσων ανέφερε η πολυεθνική στο εσωτερικό της έγγραφο με τίτλο «Novartis Systems Excellence Program, Project Proposal, Greece March 29, 2013», η εταιρεία έπρεπε να εξασφαλίσει τη «δέσμευση» υπουργών Υγείας, Οικονομικών και δημόσιων υπαλλήλων προκειμένου μεταξύ άλλων να μπουν στην αγορά τα νέα φάρμακα της εταιρείας παρά τις τότε απαγορεύσεις της τρόικας. Ο στόχος τελικά επιτεύχθηκε. Οπως έλεγε στην κατάθεσή του στην εισαγγελία ο Κωνσταντίνος Ράνος, πρώην μέλος της Επιτροπής Τιμών Φαρμάκου, ο Αδ. Γεωργιάδης έκανε ντου στην επιτροπή όταν αυτή αποφάσισε να μην τιμολογηθούν τα νέα φάρμακα. Στόχος τού τότε υπουργού Υγείας, σύμφωνα με τον μάρτυρα, ήταν τα μέλη της επιτροπής να αλλάξουν την απόφαση ώστε «να μη γίνει αύξηση κανενός φαρμάκου σε επικείμενη τότε έκδοση δελτίου τιμών».
Η τεράστια αποζημίωση μιας… σκευωρίας
Το μέγεθος του σκανδάλου στην Ελλάδα αποτυπώνεται και μέσω του τεράστιου ποσού του εξωδικαστικού συμβιβασμού: η Novartis δεν έχει κληθεί να καταβάλει ανάλογο ποσό σε χώρες με πολλαπλάσιο πληθυσμό, γεγονός το οποίο πιστοποιεί παράλληλα και την οικονομική ζημιά του ελληνικού δημοσίου. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο Βιετνάμ και στη Νότια Κορέα, χώρες με πληθυσμό περίπου 200 εκατ. αθροιστικά, η Novartis καλείται να καταβάλει μόλις 35 εκατ. δολάρια (31,2 εκατ. ευρώ).
Το μέγεθος του ποσού δικαιολογείται από το γεγονός ότι η Ελλάδα ήταν μια από τις τρεις χώρες αναφοράς που διαμόρφωναν πανευρωπαϊκά τις τιμές των φαρμάκων. Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι για παράνομες πρακτικές που πραγματοποίησε στην Κίνα, μια χώρα με πληθυσμό σχεδόν 1,4 δισ. κατοίκων, η Novartis κλήθηκε να καταβάλει αποζημίωση μόλις 25 εκατ. δολάρια (22,3 εκατ. ευρώ). Σύμφωνα με νομικούς κύκλους, το μέγεθος του ποσού δεν είναι άσχετο με τη βαρύτητα του αδικήματος ούτε με αυτούς που το διέπραξαν, δηλαδή πολιτικά πρόσωπα που η Novartis θέλει να προστατεύσει και γι’ αυτό δέχεται αποζημιώσεις.
Ο εξωδικαστικός συμβιβασμός επιτεύχθηκε βάσει του νόμου περί δωροδοκίας ξένων αξιωματούχων (FCPA). Βάσει αυτού του νόμου επιχειρηματικοί κολοσσοί έχουν κληθεί να καταβάλουν στο αμερικανικό δημόσιο τεράστιες αποζημιώσεις, όλες όμως χαμηλότερες από αυτή που καλείται να καταβάλει η Novartis για όσα έπραξε στην Ελλάδα. Η υψηλότερη εξ αυτών, ύψους 231 εκατ. δολαρίων (206 εκατ. ευρώ), δόθηκε από τη Fresenius Medical, ενώ η Deutsche Bank κατέβαλε 203 εκατ. δολάρια (181 εκατ. ευρώ). Κι όμως, ενώ αποδεικνύεται –καθ’ ομολογίαν της Novartis– ότι οι ΗΠΑ έβγαλαν εκατομμύρια «στην πλάτη των Ελλήνων ασθενών», στην Ελλάδα αρκετοί ακόμη και σήμερα εξακολουθούν να μιλάνε για σκευωρία, ενώ η χώρα συνεχίζει να μη διεκδικεί αποζημίωση από τον φαρμακευτικό κολοσσό. Ολα αυτά ενώ –βάσει του εξωδικαστικού συμβιβασμού– επιβεβαιώνεται πλήθος στοιχείων που έχουν καταθέσει στις ΗΠΑ προστατευόμενοι μάρτυρες, οι οποίοι χαρακτηρίστηκαν κουκουλοφόροι από τους εμπλεκόμενους στην υπόθεση στην Ελλάδα.
Σε αυτό το πλαίσιο άλλωστε σχεδόν το σύνολο των ΜΜΕ μετά την ανακοίνωση του εξωδικαστικού συμβιβασμού έσπευσε να… ζητωκραυγάσει ότι «δεν υπάρχει εμπλοκή πολιτικών προσώπων». Δεν ανέφεραν βέβαια ότι η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ και το δικαστήριο του Νιου Τζέρσεϊ δεν έχουν αρμοδιότητα να αποδώσουν ποινικές ή πολιτικές ευθύνες σε πολίτες τρίτων χωρών, αφού αυτό που τους αφορά είναι –μόνο– η επιβολή προστίμου.
Και μόνο η επίσημη αναφορά των Αμερικανών σε επηρεασμό της κυβέρνησης για να κινηθεί προς όφελος της Novartis αρκεί για να καταδείξει τι ανακάλυψαν οι διωκτικές αρχές στην άλλη άκρη του Ατλαντικού στην έρευνά τους για να κερδίσουν μια τέτοια μεγάλη χρηματική αποζημίωση σε ό,τι αφορά τα έργα και τις ημέρες της πολυεθνικής φαρμακοβιομηχανίας στην Ελλάδα.
Στις τέσσερις σελίδες του διαβιβαστικού με το οποίο έφτασε στην προανακριτική το έγγραφο του εξωδικαστικού συμβιβασμού περιγράφονται αναλυτικά τα αδικήματα που η Novartis αποδέχεται ότι διέπραξε και που καταδεικνύουν την ύπαρξη και το μέγεθος του σκανδάλου στη χώρα μας επί πρωθυπουργίας Σαμαρά και υπουργίας Λοβέρδου και Γεωργιάδη (των δύο πρώην υπουργών Υγείας που έχουν απασχολήσει την ελληνική Δικαιοσύνη). Στην αποδοχή των αδικημάτων εκ μέρους της Novartis φαίνεται πως ανάμεσα στα άλλα (σελ. 4 κάτω δεξιά) είναι και ο επηρεασμός της κυβέρνησης από ανθρώπους της εταιρείας
Τα ποσά που καταδεικνύουν το μέγεθος του σκανδάλου στην Ελλάδα
– 310 εκατ. δολάρια καλείται να πληρώσει η πολυεθνική για την υπόθεση της Novartis Hellas, στην Ελλάδα των 10 εκατ. κατοίκων
– 35 εκατ. δολάρια καλείται να καταβάλει για τις πρακτικές της σε Βιετνάμ και Νότια Κορέα, χώρες με πληθυσμό περίπου 200 εκατ. αθροιστικά
– 25 εκατ. δολάρια είναι το ύψος της αποζημίωσης που κλήθηκε να καταβάλει η εταιρεία για παράνομες πρακτικές που εφάρμοσε στην Κίνα του 1,4 δισ. κατοίκων
Ενώ αποδεικνύεται –καθ’ ομολογίαν της Novartis– ότι οι ΗΠΑ έβγαλαν εκατομμύρια «στην πλάτη των Ελλήνων ασθενών», στην Ελλάδα εξακολουθούν να μιλάνε για σκευωρία, ενώ η χώρα συνεχίζει να μη διεκδικεί αποζημίωση από τον φαρμακευτικό κολοσσό