Της Βάννας Σφακιανάκη
Στις 25 Ιουλίου 2019 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή «αποφάσισε να παραπέμψει την Ελλάδα στο Δικαστήριο της ΕΕ, επειδή δεν προστατεύει επαρκώς τη βιοποικιλότητα. Αν και η Ελλάδα έχει ορίσει ειδικές ζώνες διατήρησης για την προστασία των φυσικών οικοτόπων και των ειδών που περιλαμβάνονται στο δίκτυο Natura 2000, δεν έχει καθορίσει τους αναγκαίους στόχους διατήρησης και μέτρα που να ανταποκρίνονται στις οικολογικές απαιτήσεις των τύπων φυσικών οικοτόπων και των ειδών που ζουν σε όλους αυτούς τους τόπους». (1)
Οι στόχοι διατήρησης καθορίζονται ειδικά, συγκεκριμένα, δεσμευτικά και επίσημα για τον κάθε προστατευόμενο τόπο. Αυτό γίνεται μέσα από τις Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες, που ερευνούν το αντικείμενο για κάθε περιοχή του δικτύου Natura 2000. Η διαδικασία ολοκληρώνεται με Προεδρικά Διατάγματα. Έτσι μόνο μια δημόσια αρχή, μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι βέβαιη ότι κάθε έργο –δημόσιο ή ιδιωτικό- που αδειοδοτεί δεν βλάπτει αυτό που πρέπει να διατηρηθεί.
Αυτές είναι μόνο οι περιοχές που προστατεύονται σήμερα με Προεδρικά Διατάγματα, όπως αποτυπώνονται στο χάρτη γεωπληροφορικών δεδομένων της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας
Το χρονικό της εφαρμογής της Οδηγίας για τους οικοτόπους
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν βιάστηκε πολύ -για την ακρίβεια καθόλου- να ασκήσει την προσφυγή.
Ούτε η χώρα μας βιάστηκε να αναθέσει τις Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες για τις περιοχές του δικτύου Natura 2000. Το παρακάτω ιστορικό το αποδεικνύει.
1992 – Εκδίδεται η Οδηγία 92/43/ΕΚ για τους οικοτόπους και τη δημιουργία του δικτύου Natura 2000.
1994 – 96 – Καταγράφονται στη χώρα μας οι τόποι της Οδηγίας (296 περιοχές – Επιστημονικός Κατάλογος – Πρόγραμμα LIFE 1994-1996).
2008 – Εγκρίνεται με απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο πρώτος ενημερωμένος κατάλογος Τόπων Κοινοτικής Σημασίας για τη μεσογειακή βιογεωγραφική περιοχή, δηλαδή τη Γαλλία, την Ελλάδα, το Ηνωμένο Βασίλειο (Γιβραλτάρ), την Ισπανία, την Ιταλία, την Κύπρο, τη Μάλτα και την Πορτογαλία. (2)
2011 – Δημοσιεύεται σε νόμο (3937/2011) ο εθνικός κατάλογος για τις Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (239 περιοχές, 57 λιγότερες από αυτές του Επιστημονικού Καταλόγου!).
2012 – Λήγει για την Ελλάδα η εξαετής προθεσμία για τη θέσπιση των αναγκαίων στόχων και μέτρων.
2015 – Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στέλνει «προειδοποιητική επιστολή», το πρώτο στάδιο πριν από την παραπομπή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
2016 – Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στέλνει «αιτιολογημένη γνώμη», το δεύτερο στάδιο πριν από την παραπομπή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
2018 – Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στέλνει «συμπληρωματική αιτιολογημένη γνώμη».
2019 – Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παραπέμπει τη χώρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, ενώ η Ελλάδα αναθέτει τις Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2021.
Όλα αυτά τα χρόνια αδειοδοτούνται στις περιοχές Natura 2000 μικρά και μεγάλα έργα, ενεργειακά, τουριστικά, εξορύξεων, υποδομών, με Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, με το αιτιολογικό ότι αυτό δεν απαγορεύεται από την Οδηγία των οικοτόπων. Οι μελέτες αυτές καταγράφουν οι ίδιες το «προστατευτέο» αντικείμενο και οι υπηρεσίες τις εγκρίνουν με αναφορά στα δεδομένα που περιλαμβάνουν οι μελέτες των επενδυτών!
Βιάζονται να εκμεταλλευτούν τον «κενό από προστασία» χρόνο
Προφανώς ακόμα κι αν έχουν ολοκληρωθεί οι Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες το 2021, για τη διαδικασία έγκρισής τους και τη σύνταξη και έγκριση των Προεδρικών Διαταγμάτων θα απαιτηθεί πολύς χρόνος. Το πόσο θα εκπληρώνουν τους στόχους προστασίας είναι μάλλον κι αυτό δεδομένο, όταν το κυρίαρχο μέλημα είναι η προστασία να μην δημιουργεί εμπόδια στους «επενδυτές»!
Το ίδιο ισχύει για την πολυσυζητούμενη τροποποίηση του Ειδικού Χωροταξικού Σχεδίου για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.
Ωστόσο ούτε οι διαχρονικά σκόπιμες καθυστερήσεις φαίνεται να είναι αρκετές για την κυβέρνηση, αφού ψήφισε βιαστικά εν μέσω πανδημίας, νομοσχέδιο για την πολλοστή «απλοποίησή» της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, με σκοπό την εκμετάλλευση του «κενού από προστασία» χρόνου.
Την ίδια στιγμή η «φιλοπεριβαλλοντική» Ευρωπαϊκή Ένωση, που ως «βιωσιμότητα» αντιλαμβάνεται μόνο την βιωσιμότητα της ανάπτυξης της οικονομίας, όταν ερωτάται απαντά ότι αυτά είναι στην ευθύνη των κρατών –μελών της Ε.Ε.!
Το «ευρωπαϊκό κεκτημένο» ως προς την αυστηρή προστασία περιοχών του δικτύου Natura 2000 εξασφαλίζεται σε κάποιες χώρες ή περιοχές χωρών του ευρωπαϊκού βορρά.
Είναι όμως αδιανόητο για το δικό μας πολιτικό σύστημα να επικαλεστεί την πλούσια βιοποικιλότητα της χώρας μας και το παραγωγικό της πρότυπο για να αξιοποιήσει τη δυνατότητα που δίνει η ίδια η Οδηγία των οικοτόπων για ακόμα αυστηρότερη προστασία, δυνατότητα που έχει αποδεχθεί και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Έτσι ψηφίζει νόμους που καταστρέφουν τις προστατατευτέες περιοχές, με χωροθετήσεις επενδύσεων, ακόμα και εξορύξεις, των υδρογονανθράκων συμπεριλαμβανομένων!
Από τη μεριά τους οι χώρες του Ευρωπαϊκού βορρά γνωρίζουν πολύ καλά το παιχνίδι της μεταφοράς δραστηριοτήτων που ενοχλούν ή ρυπαίνουν στον ευρωπαϊκό νότο όπου το περιβαλλοντικό κόστος είναι μικρότερο, και το μεταφέρουν πακέτο με εξαγωγές τεχνολογίας που μονοπωλιακά κατέχουν!
[1] Παραπομπή στο Ευρωπαϊκό δικαστήριο
[1] Απόφαση Ευρωπαϊκής Επιτροπής
*Η Βάννα Σφακιανάκη είναι αρχιτέκτων