Το ελεύθερο να αναστέλλει εκτάκτως η Ελλάδα τη διαδικασία ασύλου και να επαναπροωθεί πρόσφυγες στα σύνορα, χωρίς να εξετάζει πιθανά αιτήματα ασύλου, ζητά ούτε λίγο ούτε πολύ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ο αναπληρωτής υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Γιώργος Κουμουτσάκος, με μια πρωτοφανούς, αν όχι εξωφρενικού, περιεχομένου επιστολή προς τον αντιπρόεδρο Μαργαρίτη Σχοινά και την επίτροπο Εσωτερικών Υποθέσεων, Ιλβα Γιόχανσον.
Πρόκειται για τη λεγόμενη «Πρωτοβουλία για συμπερίληψη ρήτρας έκτακτης ανάγκης στο Ευρωπαϊκό Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου», μια πρωτοβουλία που συνυπογράφουν η Κύπρος και η Βουλγαρία. Όπως αναφέρεται στην επιστολή, «η ρήτρα πρέπει να προβλέπει τη δυνατότητα ενεργοποίησης έκτακτων μηχανισμών πρόληψης και άμεσης αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών, καθώς και αποκλίσεις στους τρόπους δράσης, όταν αυτό καθίσταται αναγκαίο».
Πίσω από τις αόριστες διατυπώσεις, κρύβεται το σοκαριστικό αίτημα να επιτραπεί στα κράτη πρώτης υποδοχής να παραβιάζουν τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. και τη Σύμβαση της Γενεύης, επικαλούμενα καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στα σύνορα.
Περισσότερο εξωφρενικό είναι μάλιστα ότι ο κύριος Κουμουτσάκος ζητά να επιτραπεί η απόκλιση από τις θεμελιώδεις αρχές και τους κανόνες του ευρωπαϊκού και διεθνούς δικαίου στο όνομα της… αρχής της αλληλεγγύης. Η ρήτρα «πρέπει να είναι αυτομάτως στη διάθεση και προς άμεση υποστήριξη των κρατών-μελών που πλήττονται περισσότερο και υπόκεινται συστηματικά σε τεράστια μεταναστευτική πίεση προστατεύοντας ταυτόχρονα τα σύνορα της Ένωσης. Η αλληλεγγύη αποτελεί θεμελιώδη αρχή του Δικαίου της Ένωσης, αρχή που εμφανίζεται 16 φορές στις Συνθήκες της Ε.Ε. Η αρχή αυτή μας ενώνει», σημειώνει στην επιστολή του.
Και για να μη μένει αμφιβολία τι αφορά η… αλληλεγγύη που ζητά ο κύριος Κουμουτσάκος, τη θεσμοθέτηση δηλαδή των παραβιάσεων του ευρωπαϊκού κεκτημένου, ο ίδιος δήλωσε στην ΕΡΤ1: «Πρόκειται για τη δυνατότητα που πρέπει να έχουν τα κράτη πρώτης γραμμής, τη στιγμή που αντιμετωπίζουν μια ακραία κατάσταση, μια απρόβλεπτη ανάγκη, να μπορούν να έχουν μια ευελιξία στα μέτρα που θα επιλέγουν να τα αντιμετωπίσουν, χωρίς να κατηγορούνται ότι παραβιάζουν το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Ήταν μία συνειδητή πολιτική απόφαση να θέσουμε αυτό το θέμα στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης. Τη στιγμή που προστατεύουμε τα ευρωπαϊκά σύνορα, ζητάμε να μην δεχόμαστε κριτική για τον τρόπο που επιλέγουμε να τα προστατεύσουμε».
Διαστραμμένη… αλληλεγγύη
Πρόκειται βέβαια για πλήρη διαστροφή της έννοιας της αλληλεγγύης. Αλληλεγγύη στην παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στην έστω και προσωρινή κατάργηση των θεμελιωδών αρχών της Ε.Ε. αποτελεί αντίφαση εν τοις όροις.
Είναι άγνωστο αν η πρωτοβουλία του κυρίου Κουμουτσάκου αποτελεί άλλο ένα επικοινωνιακό παιχνίδι της κυβέρνησης με απεύθυνση το εσωτερικό ακροατήριο ή αν έχει βρει ευήκοον ους σε κάποιους από τους εταίρους, άγνωστο με ποια ανταλλάγματα. Το γεγονός ότι, εκτός της Κύπρου, την πρωτοβουλία τη συνυπογράφει μόνο η Βουλγαρία δείχνει ακριβώς τη δυσκολία της κυβέρνησης να βρει συμμάχους. Βουλγαρία και Ελλάδα είναι άλλωστε πρωταθλήτριες στις καταγγελίες για επαναπροωθήσεις και άλλες παραβιάσεις του ευρωπαϊκού δικαίου στα σύνορα.
Μέχρι στιγμής, η κυρία Γιόχανσον έχει επισημάνει σε αυστηρό τόνο στην Ελλάδα ότι παρόμοιες πρακτικές είναι αδιανόητες για την Ευρώπη. Μαζί με την πρόεδρο της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν σημειώνουν την απόλυτη δέσμευσή τους στα θεμελιώδη δικαιώματα και στο διεθνές δίκαιο, ενώ, σύμφωνα με πληροφορίες της «Εφ.Συν.» έχουν κάνει σαφές ότι η πρωτοβουλία της Ελλάδας δεν μπορεί να γίνει δεκτή ούτε πολιτικά ούτε νομικά. Άγνωστες είναι βέβαια οι διαθέσεις του αντιπροέδρου Μαργαρίτη Σχοινά, στον οποίο απευθύνει επίσης την επιστολή του ο κύριος Κουμουτσάκος.
Προαναγγελία Μηταράκη
Τις προθέσεις της Ελλάδας τις είχε προαναγγείλει ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Νότης Μηταράκης, σε διαδικτυακό σεμινάριο της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα τη διαμόρφωση Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου (βλ. «Ξενοφοβία λόγω “ανωτέρας βίας” εισηγείται τώρα ο Μηταράκης», Εφ.Συν., 21/5/2020).
Όπως είχε αποκαλύψει, η Ελλάδα πιέζει να υιοθετηθεί σαν «ευρωπαϊκό κεκτημένο» η έννοια της «ανωτέρας βίας». Είχε μάλιστα επικαλεστεί σαν παράδειγμα «ανωτέρας βίας» τον τρόπο που αντιμετώπισε η Ελλάδα το προσφυγικό μέσα στην πανδημία του κορονοϊού. Το πρόβλημα είναι βέβαια ότι το ελληνικό παράδειγμα ήταν αντίθετο προς τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Συμβουλίου της Ευρώπης. Προκάλεσε μάλιστα θύελλα αντιδράσεων στην ευρωπαϊκή κοινότητα εναντίον της πολιτικής της κυβέρνησης, αντιδράσεις που βέβαια καλύφθηκαν με πλήρη σιωπή από τα φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης στην Ελλάδα.
Αντιδράσεις και άτακτη υποχώρηση για τον Έβρο
Στην πραγματικότητα, η κυβέρνηση ζητά νομιμοποίηση και θεσμοθέτηση της ακραίας πολιτικής που εξήγγειλε και πήγε να εφαρμόσει τον Μάρτιο και τον Απρίλιο στον Εβρο και στα νησιά με την διαβόητη Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου. Η ΠΝΠ προέβλεπε αναστολή της κατάθεσης αιτημάτων ασύλου για ένα μήνα και άμεση επαναπροώθηση όσων περνούσαν τα σύνορα στις χώρες προέλευσης, χωρίς να καταγραφεί το αίτημά τους.
Οι σφοδρές αντιδράσεις, μεταξύ άλλων από την Ευρωπαία επίτροπο Ιλβα Γιόχανσον, ανάγκασαν την κυβέρνηση σε άτακτη υποχώρηση. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης αναγκάστηκε να δηλώσει σε συνέντευξή του στο CNN ότι θα εξεταστούν τα αιτήματα ασύλου όσων έφτασαν στην Ελλάδα τον Μάρτιο. Πράγματι, τα αιτήματά τους καταγράφηκαν, ενώ τα περιβόητα νέα κλειστά κέντρα κράτησης της Μαλακάσας και τις Σιντικής άλλαξαν χαρακτήρα μέσα σε μια μέρα. Δεν είναι γνωστή καμία επίσημη επαναπροώθηση ανθρώπων που πέρασαν στα σύνορα προς τις χώρες προέλευσης την περίοδο εκείνη.
