Του Σταύρου Αραχωβίτη
Συμβιώνουμε σε έναν πλανήτη, τον μοναδικό κατοικήσιμο του πλανητικού μας συστήματος, με άλλους 14.000.000 οργανισμούς τουλάχιστον. Στη σύντομη ιστορία του πλανήτη Γη, από τότε που εμφανίστηκαν οι πρώτες μορφές ζωής πριν από 3,8 δισεκατομμύρια χρόνια, εκτιμάται ότι πέρασαν πάνω από 5 δισεκατομμύρια είδη τα οποία, είτε εξαφανίστηκαν, είτε εξελίχθηκαν.
Κοινό χαρακτηριστικό όλων των οργανισμών ήταν και είναι η ανάγκη για διαιώνιση του είδους τους. Έτσι, το καθένα προσαρμόστηκε σε ένα περιβάλλον που να τού εξασφαλίζει τις καλύτερες συνθήκες για το σκοπό του. Όταν οι συνθήκες στο περιβάλλον του γίνονταν πιο ευνοϊκές, το είδος αυτό άκμαζε και πολλαπλασιαζόταν. Όταν, αντίθετα, οι συνθήκες γίνονταν δυσμενείς, είτε ανέπτυσσε μηχανισμούς προσαρμογής, είτε εξαφανιζόταν. Την τύχη της προσαρμογής ή της εξαφάνισης καθόριζε η βιαιότητα των αλλαγών και ο διαθέσιμος χρόνος.
Ο σύγχρονος Άνθρωπος έχει ένα πολύ μικρό παρελθόν επάνω στον πλανήτη. Στη σημερινή του μορφή, δεν έχει ιστορία περισσότερη από 200.000 χρόνια. Σε αυτά τα ελάχιστα πρόσφατα δευτερόλεπτα της Αιωνιότητας, έδειξε μια εξαιρετική ικανότητα προσαρμογής και επέκτασης. Αν και ο ίδιος ως οργανισμός δεν έχει ιδιαίτερες άμυνες, έχει αναπτύξει στο έπακρο το μεγάλο του όπλο: τη λογική!
Με αυτή του την ικανότητα άρχισε σιγά σιγά να εκμεταλλεύεται και να κυριαρχεί στα υπόλοιπα είδη ζωής. Σταδιακά άρχισε να επιλέγει και να διαμορφώνει ο ίδιος τους οικοτόπους του, εκτοπίζοντας τα ανταγωνιστικά είδη, αφανίζοντας τα επιβλαβή για την επέκτασή του, αναπτύσσοντας μεθόδους και τεχνολογίες καταστροφής των εχθρών του. Παρενέβη ακόμα και στο γενετικό τους κώδικα, μεταλλάσσοντάς τα και δημιουργώντας νέα είδη κατά παραγγελία.
Αυτή η επικράτηση τον ώθησε σε πληθυσμιακή έκρηξη, δημιουργώντας ταυτόχρονα μια σειρά από παρενέργειες: άρχισε να συνωστίζεται σε περιορισμένους οικοτόπους (μεγαλουπόλεις), να εξαντλεί τους φυσικούς πόρους, να αδυνατεί να διαχειριστεί τα απόβλητά του και τελικά να αλλάζει το ίδιο το κλίμα στον πλανήτη που τον φιλοξενεί!
Η ανάγκη του για περισσότερη επέκταση τα τελευταία χρόνια, είτε για παραγωγή τροφής, είτε για κατοίκηση, τον ωθεί στο να διεισδύσει βίαια στο περιβάλλον πέριξ του. Η βιαιότητα αυτή τον φέρνει σε ευθεία σύγκρουση με τα είδη που εκτοπίζει από τους φυσικούς, δικούς τους οικοτόπους.
Ωστόσο, αυτή η βίαιη διείσδυση δε συμβαίνει πάντα αναίμακτα για τον άνθρωπο – εισβολέα. Μια τέτοια περίπτωση που αφάνισε εκατομμύρια ανθρώπους ήταν η πανώλη. Πρόκειται για έναν μικροοργανισμό (βακτήριο) που συμβιώνει σχετικά ανώδυνα με τα τρωκτικά (σκίουρους). Όταν όμως ήρθε σε επαφή με τον άνθρωπο που δεν είχε προσαρμοστεί στη συμβίωση μαζί του, κατέστη φονικός!
Πιο πρόσφατα είχαμε την επέλαση και την απώλεια χιλιάδων ζωών από τη γρίπη των πτηνών και τη γρίπη των χοίρων.
Η πανδημία που βιώνει αυτές τις μέρες ο πλανήτης μας, αυτή που προκαλεί ο SARS-CoV2, είναι μια ακόμα χαρακτηριστική περίπτωση. Η μετάδοση του ιού από τις νυχτερίδες ή τον παγκολίνο, για πρώτη φορά στον άνθρωπο, οφείλεται στο γεγονός ότι εισβάλαμε στο περιβάλλον τους και θελήσαμε να το κατακτήσουμε.
«Η διαδικασία που οδηγεί ένα μικρόβιο, έναν ιό, από έναν πληθυσμό σπονδυλωτών -όπως οι νυχτερίδες- μέχρι τον άνθρωπο είναι πολύπλοκη, αλλά προκαλείται από τον άνθρωπο… καθώς οι ανθρώπινες ενέργειες δημιουργούν την ευκαιρία στα μικρόβια να πλησιάσουν τους ανθρώπινους πληθυσμούς» λέει η Anne Larigauderie, εκτελεστική γραμματέας της Διακυβερνητικής Πλατφόρμας του ΟΗΕ για τη Βιοποικιλότητα (IPBES).
Ο σεβασμός στη βιοποικιλότητα και η κατανόηση ότι το ανθρώπινο είδος είναι μόνο ένας κρίκος την μακραίωνη αλυσίδα της ζωής, μπορεί να μας γλυτώσει στο μέλλον από την αυτοκαταστροφή.
Εφημερίδα των Συντακτών
