Την ώρα που η μία μετά την άλλη χώρες σε όλο τον κόσμο προχωρούν στη σταδιακή άρση των περιορισμών για τον κορωνοϊό σε μία προσπάθεια να αναθερμάνουν τις οικονομίες τους η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα δίνει μάχη με το χρόνο για μία αποτελεσματική θεραπεία έναντι του κορωνοϊού και ένα εμβόλιο που θα θωρακίσει τους πολίτες. Ενώ η υγειονομική απειλή του κορωνοϊού δεν έχει «σβήσει» και μάλιστα αμερικανοί ισχυρίζονται πως η πανδημία μπορεί να κρατήσει έως και δύο χρόνια επιστήμονες μελετούν θεραπείες αλλά και εμβόλια για τον κορωνοϊό. Σε παγκόσμιο επίπεδο αυτή τη στιγμή μελετώνται 130 θεραπείες ενώ αξιολογούνται και πάνω από 90 εμβόλια για την αποτελεσματικότητα αλλά και την ασφάλειά τους.
Ελπίδες από τη δοκιμή ρεμντεσιβίρης και νεουμιφίλης
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε σήμερα ότι η αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) έδωσε άδεια στην εταιρεία Gilead Sciences Inc για την έκτακτη χρήση του πειραματικού αντιικού φαρμάκου Remdesivir στη θεραπεία ασθενών με τη νόσο COVID-19 (κορωνοϊό).
«Είμαι χαρούμενος που ανακοινώνω ότι η Gilead έλαβε από τη FDA άδεια για έκτακτη χρήση του Remdesivir» είπε ο Ντόναλντ Τραμπ.
Κατά τη διάρκεια συνάντησης στο Οβάλ Γραφείο με τον πρόεδρο των ΗΠΑ, ο εκτελεστικός διευθυντής της Gilead Ντάνιελ Ο’ Ντέι χαρακτήρισε την κίνηση αυτή ένα σημαντικό πρώτο βήμα και επισήμανε ότι η εταιρεία κάνει δωρεά 1 εκατομμυρίου φιαλιδίων του φαρμάκου για να βοηθήσει τους ασθενείς.
Μελέτη απορρίπτει το φάρμακο
Το φάρμακο ρεμδεσιβίρη της εταιρείας Gilead «δεν έχει σημαντικό κλινικό όφελος» στην καταπολέμηση του κορωνοϊού, σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύεται στην ιατρική επιθεώρηση The Lancet και η οποία αντικρούει τις διαβεβαιώσεις της αμερικανικής φαρμακοβιομηχανίας.
«Η φαρμακευτική αγωγή με ρεμδεσιβίρη δεν επιταχύνει τη θεραπεία, ούτε μειώνει τη θνητότητα της Covid-19 σε σύγκριση με το ψευδοφάρμακο», σύμφωνα με τη σύνοψη αυτής της μελέτης που διενεργήθηκε στην Κίνα.
«Δυστυχώς, η δοκιμή μας έδειξε ότι μολονότι είναι ασφαλής και γίνεται καλά ανεκτή από τον οργανισμό, η ρεμδεσιβίρη δεν είχε σημαντικό όφελος σε σύγκριση με το ψευδοφάρμακο», σχολίασε ο καθηγητής Μπιν Κάο, εκ των βασικών συγγραφέων της μελέτης. «Δεν ήταν το αποτέλεσμα που ελπίζαμε, αλλά πρέπει να θυμόμαστε ότι δεν καταφέραμε να εντάξουμε (στην έρευνα) παρά μόνο 237 ασθενείς, αντί για 453 που ήταν ο στόχος, επειδή η επιδημία είχε τεθεί υπό έλεγχο στην Ουχάν», εξήγησε.
Σύμφωνα με τους συντάκτες της μελέτης, αυτός ήταν και ο λόγος που η έρευνα σταμάτησε νωρίτερα απ’ όσο προβλεπόταν αρχικά. Και για αυτό χρειάζεται να γίνουν και άλλες μελέτες ώστε να καθοριστεί αν μια θεραπεία με υψηλότερες δόσεις ρεμδεσιβίρης ή σε συνδυασμό με άλλα αντιιικά φάρμακα θα ήταν πιο αποτελεσματική.
Η μελέτη διεξήχθη στο διάστημα 6 Φεβρουαρίου-12 Μαρτίου σε δέκα νοσοκομεία της Ουχάν. Για να είναι επιλέξιμοι, οι ασθενείς έπρεπε να παρουσιάζουν συμπτώματα για τουλάχιστον 12 ημέρες και να έχουν διαγνωστεί με πνευμονία, επιβεβαιωμένη και μέσω ακτινογραφίας. Οι 158 ασθενείς έλαβαν ρεμδεσιβίρη και οι υπόλοιποι 79 ψευδοφάρμακο για διάστημα 10 ημερών. Δεν διαπιστώθηκε καμία σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο ομάδων, όσον αφορά τη βελτίωση της κλινικής κατάστασης των ασθενών (21 ημέρες κατά μέσο όρο για όσους λάμβαναν ρεμδεσιβίρη, 23 για τους υπόλοιπους) ούτε όσον αφορά τη θνητότητα (14% έναντι 13%).
«Αυτό δεν είναι το τέλος της ιστορίας για τη ρεμδεσιβίρη επειδή είναι σε εξέλιξη και άλλες μελέτες», σχολίασε ένας επιστήμονας που δεν συμμετείχε στην έρευνα, ο καθηγητής Σάαντ Σακίρ, ο διευθυντής του βρετανικού οργανισμού Drug Safety Research Unit.
Πρύτανης ΕΚΠΑ για ρεμδεσιβίρη: «Το πρώτο φάρμακο που έχει αποτελέσματα στον κορωνοϊό»
«Για πρώτη φορά έχουμε ένα αντιικό φάρμακο που δείχνει αποτελέσματα σε αυτή την νόσο» επεσήμανε ο πρύτανης του ΕΚΠΑ, Θανάσης Δημόπουλος, στο δελτίο ειδήσεων του ΣΚΑΪ πριν δύο ημέρες για τη ρεμδεσιβίρη.
Αναφορικά με την εφαρμογή της έρευνας αυτής στην Ελλάδα, ο κ. Δημόπουλος εξήγησε πως: «Αρκετοί Έλληνες ασθενείς είχαν την δυνατότητα να μπουν στο πρωτόκολλο αυτό μέσα σε λίγες ημέρες που έμεινε στην Ελλάδα γιατί έκλεισε πολύ γρήγορα η μελέτη και αυτοί που δεν το πήραν και είναι υπό θεραπεία θα πάρουν το φάρμακο αυτό», ενώ πρόσθεσε επί του ίδιου θέματος: «Και αυτοί που δεν το πήραν θα πάρουν το φάρμακο αυτό. Υπάρχουν μελέτες σε εξέλιξη που εξετάζουν σε νωρίτερο στάδιο της νόσου, όχι στο μέτριο ή σοβαρό και θα έχουμε τα αποτελέσματα σύντομα».
Η ρεμντεσιβίρη
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα που αφορούν στις ΗΠΑ, οι νοσηλευόμενοι ασθενείς με σοβαρή νόσο COVID-19 και επιπλοκές από τους πνεύμονες που έλαβαν το αντι-ιϊκό φάρμακο ρεμντεσιβίρη ανέκαμψαν γρηγορότερα από παρόμοιους ασθενείς που έλαβαν εικονικό φάρμακο.
Η ανεξάρτητη επιτροπή παρακολούθησης των δεδομένων και ασφάλειας (DSMB) που επιβλέπει τη μελέτη συνεδρίασε στις 27 Απριλίου για να εξετάσει τα δεδομένα και δήλωσε ότι το φάρμακο ήταν καλύτερο από το εικονικό φάρμακο όσον αφορά το πρωταρχικό καταληκτικό σημείο, δηλαδή τον χρόνο από την έναρξη της θεραπείας μέχρι της «κλινική ανάκαμψη», ένα μέτρο αξιολόγησης μέτρηση που χρησιμοποιείται συχνά σε κλινικές μελέτες στην γρίπη. Η «κλινική ανάκαμψη» σε αυτή τη μελέτη ορίστηκε ως «κλινική κατάσταση αρκετά καλή ώστε να επιτρέψει την έξοδο από το νοσοκομείο ή την επιστροφή στο φυσιολογικό επίπεδο δραστηριότητας».
Τα προκαταρκτικά αποτελέσματα δείχνουν ότι οι ασθενείς που έλαβαν ρεμντεσιβίρη είχαν 31% βραχύτερο χρόνο μέχρι την ανάκαμψη σε σύγκριση με του ασθενείς που έλαβαν εικονικό φάρμακο. Συγκεκριμένα, ο διάμεσος χρόνος έως την ανάρρωση ήταν 11 ημέρες για ασθενείς που έλαβαν ρεμντεσιβίρη σε σύγκριση με 15 ημέρες για εκείνους που έλαβαν εικονικό φάρμακο. Τα αποτελέσματα έδειξαν επίσης κάποιο όφελος στην επιβίωση, με ποσοστό θνησιμότητας 8% για την ομάδα που έλαβε το αντι-ιϊκό έναντι 11,6% για την ομάδα του εικονικού φαρμάκου.
Η νεουμιφίλη
Το δεύτερο πειραματικό φάρμακο, στο οποίο αναφέρθηκε ο κ. Τσιόδρας είναι το αντι-ιϊκό νεουμιφίλη, που αν όντως αποδειχθεί αποτελεσματικό η εταιρεία που το αναπτύσσει λέει ότι θα διατίθεται σε μορφή ρινικού σπρέι. Η νεουμιφίλη, της εταιρείας Pneumagen του Πανεπιστημίου Σέιντ Άντριου της Σκοτίας, φαίνεται να μπορεί να εμποδίσει την εξέλιξη της λοίμωξης στον οργανισμό καθώς ακυρώνει συγκεκριμένους υποδοχείς στους αεραγωγούς των πνευμόνων και έτσι σταματά ιό από το να μπει στα κύτταρα και να πολλαπλασιαστεί.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Σέιντ Άντριους, Γκάρυ Τέιλορ, η νεουμιφίλη σταματά την πρωτεΐνη-ακίδα του κορωνοϊού από το να φτάσει στους υποδοχείς ACE2 να προσδεθεί και να μπει στο κύτταρο. «Τα σημερινά καλά αποτελέσματα των in vitro μελετών έναντι του κορωνοϊού δείχνουν ότι έχει την δυνατότητα να εμποδίσει αλλά και να θεραπεύσει τη λοίμωξη» ανάφερε στον βρετανικό τύπο ο CEO της Pneumagen.
Μελετώνται πάνω από 130 θεραπείες στον κόσμο
Εν τω μεταξύ, όπως ανακοίνωσε η Διεθνής Ομοσπονδία Βιομηχανίας Φαρμάκου (IFPMA), στο πλαίσιο της έρευνας κατά της Covid-19, μελετώνται περισσότερες από 130 θεραπείες. Οι πρωτοφανείς προσπάθειες συνεργασίας στη φαρμακευτική βιομηχανία έχουν επιταχύνει σημαντικά την έρευνα ασφαλών και δραστικών θεραπειών κατά του νέου κορονοϊού.
“Περισσότερες από 130 θεραπείες κατά της Covid-19 εξετάζονται”, δήλωσε ο γενικός διευθυντής της IFPMA Τόμας Κουένι κατά τη διάρκεια διαδικτυακής συνέντευξης Τύπου μαζί με διευθύνοντες συμβούλους φαρμακευτικών εταιρειών που ανέλυσαν τις εργασίες τους σε διαφορετικές θεραπείες, όπως τα ανθελονοσιακά φάρμακα, τα αντιιικά και οι ανοσοθεραπείες.
Ο Κουένι εξήγησε ότι 68 από αυτές είναι νέες θεραπείες, οι άλλες είναι ήδη υπάρχοντα φάρμακα των οποίων η δραστικότητα εξετάζεται κατά του νέου κορωνοϊού. Οι περισσότερες είναι ακόμη στα αρχικά στάδια των δοκιμών, είπε, προσθέτοντας ότι έχουν ήδη ξεκινήσει περισσότερες από 25 κλινικές δοκιμές.
Οι ειδικοί προειδοποίησαν ότι μόνο ένα εμβόλιο θα επιτρέψει την πλήρη άρση των μέτρων περιορισμού, αλλά για να βρεθεί και να αναπτυχθεί ένα ασφαλές και αποτελεσματικό εμβόλιο μπορεί να χρειαστεί να περάσει ένας χρόνος ή και περισσότερο.
Σύμφωνα με τον Κουένι, η ανάπτυξη μιας αποτελεσματικής θεραπείας κατά της ασθένειας αυτής θα πρέπει να γίνει πιο γρήγορα.
Ο Χοσέ Μπασέλγκα, εκτελεστικός αντιπρόεδρος της AstraZeneca, προειδοποίησε για τον κίνδυνο από μια πολύ μεγάλη βιασύνη για την εξεύρεση μιας θεραπείας. “Πρέπει να έχουμε δοκιμές που έχουν ελεγχθεί καλά”, τόνισε.
Υπό διερεύνηση πάνω από 90 εμβόλια
Τα έως τώρα δεδομένα για την ανάπτυξη εμβολίου για τον SARS-CoV-2, συνοψίζουν οι Καθηγητές της Ιατρικής Σχολής και του Τμήματος Βιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Δημήτρης Παρασκευής, Ιωάννης Τρουγκάκος, Ευστάθιος Καστρίτης και Θάνος Δημόπουλος. Αναλύουν τα διαφορετικά είδη εμβολίων που βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο και εξηγούν πώς αναπτύσσεται η ανοσία μέσω αυτών.
Ο Dr Fauci ένας από τους κορυφαίους λοιμωξιολόγους των ΗΠΑ και διευθυντής του National Institute of Allergy and Infectious Diseases (NIH), δήλωσε ότι, με σκοπό την επιτάχυνση της ανάπτυξης εμβολίου, θα προχωρήσουν στην παραγωγή εκατοντάδων εκατομμυρίων δόσεων μέχρι τον Ιανουάριο. Οπως αναφέρουν οι Καθηγητές ο Ιανουάριος αποτελεί την πιθανή ημερομηνία του πιο αισιόδοξου σεναρίου για το διάστημα των 12-18 μηνών που απαιτείται συνήθως για την ανάπτυξη εμβολίου.
Η κούρσα για την ανάπτυξη εμβολίου έναντι του νέου κορωνοϊού
Σε δημοσίευση του σημαντικού επιστημονικού περιοδικού Nature περιγράφονται τα διαφορετικά είδη εμβολίων που βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο έναντι του νέου κορωνοϊού SARS-CoV–2.
Ειδικότερα αναφέρεται ότι την τρέχουσα περίοδο περισσότερα από 90 εμβόλια είναι υπό διερεύνηση έναντι του ιού SARS-CoV-2 ανά την υφήλιο. Για να επιτευχθεί η ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού εμβολίου δοκιμάζονται καινοτόμες τεχνολογίες που δεν έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν και οι διαδικασίες επιταχύνονται σημαντικά. Έξι εμβόλια έχουν ήδη προχωρήσει σε στάδια κλινικών δοκιμών σε εθελοντές προκειμένου να ελεγχθεί η ασφάλεια τους, ενώ σε άλλα έχουν αρχίσει δοκιμές σε πειραματόζωα.
Πώς αναπτύσσεται η ανοσία μέσω εμβολίων;
Το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού αναγνωρίζει τα παθογόνα, όπως για παράδειγμα τον κορωνοϊό SARS-CoV-2, ως «ξένους» οργανισμούς. Όταν ο ιός μολύνει τα κύτταρα του ξενιστή (δηλαδή του ανθρώπου), πολλαπλασιάζεται και παράγει νέα ιικά σωμάτια τα οποία αναγνωρίζονται από το ανοσοποιητικό σύστημα το οποίο στη συνέχεια επάγει ανοσιακή απόκριση μέσω ανάπτυξης αντισωμάτων. Τα αντισώματα αλληλεπιδρούν ειδικά με πρωτεϊνες (αντιγόνα) του ιού εμποδίζοντας την περαιτέρω μόλυνση κυττάρων του ξενιστή, ενώ μέσω της ενεργοποίησης κυτταροτοξικών κυττάρων καταστρέφονται τα ανθρώπινα κύτταρα που έχουν μολυνθεί από τον ιό οπότε δεν μπορούν να παραχθούν νέα ιϊκά σωματίδια. Ετσι ο «εισβολέας» εξοντώνεται. Τα Β και Τ κύτταρα του ανοσοποιητικού μας συστήματος που αναγνωρίζουν ειδικά το παθογόνο έχουν (συνήθως) μεγάλη διάρκεια ζωής και αποτελούν τα λεγόμενα «κύτταρα μνήμης» που προσφέρουν ανοσία.
Είδη εμβολίων
Η βασική αρχή όλων των εμβολίων είναι να εκθέσουν τον οργανισμό σε ένα αδρανέ ιϊκό αντιγόνο το οποίο φυσικά δεν θα προκαλέσει νόσο, αλλά θα ενεργοποιήσει το ανοσοποιητικό μας σύστημα προκειμένου να αναγνωρίζει άμεσα τον ιό (σαν να υπήρχε προηγούμενη μόλυνση) και να τον αδρανοποιεί. Υπάρχουν αρκετές διαφορετικές τεχνολογίες ανάπτυξης εμβολίων.
Εμβόλια Νουκλεϊκών οξέων (DNA, RNA)
Τα εμβόλια που βασίζονται σε γενετικό υλικό (RNA ή DNA) του ιού είναι ασφαλή και σχετικά εύκολο να αναπτυχθούν. Η παραγωγή τους βασίζεται στη σύνθεση γενετικού υλικού του ιού το οποίο κωδικοποιεί για ένα ιϊκό αντιγόνο. Το γενετικό υλικό στη συνέχεια εισάγεται σε ανθρώπινα κύτταρα τα οποία παράγουν το ιϊκό αντιγόνο, κινητοποιώντας το ανοσοποιητικό σύστημα. Να σημειωθεί ότι, προς το παρόν, κανένα από τα υφιστάμενα εγκεκριμένα εμβόλια δεν έχει βασιστεί σε αυτήν τη τεχνολογία. Με την ανάπτυξη αυτού του τύπου εμβολίου δραστηριοποιούνται τουλάχιστον 20 ομάδες διεθνώς.
Εμβόλια που βασίζονται σε ιικούς φορείς
Σε αυτήν την τεχνολογία παραγωγής εμβολίων χρησιμοποιείται ως φορέας ένας ιός, όπως της ιλαράς, ή ο αδενοϊός, που είναι γενετικά τροποποιημένος ώστε να παράγει πρωτεΐνες (αντιγόνα) του κορωνοϊού. Αυτοί οι ιοί είναι εξασθενημένοι και δεν προκαλούν νόσο. Υπάρχουν δύο τύποι τέτοιων φορέων: i) αυτοί που μπορούν να πολλαπλασιάζονται στα κύτταρα του ξενιστή και ii) αυτοί που δεν μπορούν να πολλαπλασιαστούν γιατί βασικά τους γονίδια έχουν απενεργοποιηθεί. Σε αυτήν την κατηγορία εμβολίων ενεργοποιούνται 25 ομάδες.
– Ιικοί φορείς που μπορούν να πολλαπλασιαστούν σε ανθρώπινα κύτταρα (π.χ. εξασθενημένος ιός ιλαράς). Παράδειγμα τέτοιου εμβολίου είναι το πρόσφατα εγκεκριμένο εμβόλιο έναντι του ιού του Εbola. Αυτά τα εμβόλια είναι ασφαλή και προκαλούν ισχυρή ανοσιακή απάντηση, αν και ενδεχόμενη ανοσία στο φορέα (π.χ. στον ιό της ιλαράς) μπορεί να μειώσει την αποτελεσματικότητα του εμβολίου.
– Ιικοί φορείς που δεν πολλαπλασιάζονται (π.χ. εξασθενημένος αδενοϊός). Προς το παρόν, κανένα υφιστάμενο εγκεκριμένο εμβόλιο δεν έχει βασιστεί σε αυτήν την τεχνολογία η οποία χρησιμοποιείται εκτενώς σε γονιδιακή θεραπεία. Η χρήση ενισχυτών δόσης μπορεί να είναι απαραίτητες για να προκαλέσουν μακροχρόνια ανοσία.
Εμβόλια που βασίζονται σε ιικές πρωτεϊνες
– Εμβόλια που αφορούν σε χορήγηση ιϊκών πρωτεϊνών. Τα «παραδοσιακά» αυτά εμβόλια βασίζονται στην χορήγηση ιϊκών πρωτεϊνών ή τμήματων ιϊκής πρωτεΐνης (αντιγόνων) στον άνθρωπο. Με αυτήν την κατηγορία εμβολίων ασχολούνται 28 ερευνητικές ομάδες διεθνώς οι οποίες εστιάζονται στην εξωτερική πρωτεΐνη του ιού (spike) και συγκεκριμένα στο τμήμα της πρωτεΐνης που αλληλεπιδρά με τον υποδοχέα των κυττάρων του ξενιστή. Τα εμβόλια αυτά, προκειμένου να προκαλέσουν ικανοποιητική ανοσία, συνήθώς απαιτούν τη συγχορήγηση ανοσο-ενισχυτικών και πιθανώς πολλές δόσεις χορήγησης. Παρόμοια εμβόλια είχαν αναπτυχθεί επιτυχώς κατά του ιού SARS-CoV (επιδημία SARS του 2003) σε πιθήκους, αλλά δεν έχουν δοκιμαστεί σε ανθρώπους.
– Εμβόλια που βασίζονται σε κενά ιϊκά σωματίδια που μοιάζουν με το ιό. Τα κενά ιϊκά σωμάτια που χρησιμοποιούνται σε αυτή την κατηγορία εμβολίων προσομοιάζουν τη δομή του κορωναϊού αλλά δεν είναι μολυσματικά επειδή δεν διαθέτουν γενετικό υλικό. Πέντε ομάδες εργάζονται σε εμβόλια αυτού του τύπου, τα οποία μπορούν να προκαλέσουν ισχυρή ανοσιακή απάντηση, αλλά είναι σχετικά δύσκολο να παρασκευαστούν.
Εμβόλια που θα βασίζονται στον ίδιο τον κορωνοϊο SARS-CoV-2
Τουλάχιστον 7 ερευνητικές ομάδες προσπαθούν να αναπτύξουν εμβόλιο στη βάση αυτής της επίσης «παραδοσιακής» τεχνολογίας η οποία βασίζεται στη χρήση εξασθενημένων ή αδρανοποιημένων εκδοχών του κορωνοϊού. Πολλά υφιστάμενα εμβόλια (π.χ. έναντι της ιλαράς ή της ευλογιάς) έχουν βασιστεί σε αυτήν την τεχνολογία, αλλά χρειάζονται εκτεταμμένες δοκιμές προκειμένου να εξασφαλιστεί η ασφάλεια τους. Στη βάση αυτών των τεχνολογιών αναφέρονται γενικά δύο κατηγορίες εμβολίων.
– Εμβόλια που αφορούν σε εξασθενημένο ιό. Ο ιός εξασθενεί συνήθως μέσω χορήγησης σε πειραματόζωα ή ανθρώπινα κύτταρα όπου συσσωρεύει μεταλλαγές οι οποίες μειώνουν τη νοσηρότητα του. Στην παρούσα φάση γίνεται προσπάθεια να εξασθενήσει ο κοροοϊός μέσω κατευθυνόμενων γενετικών αλλαγών που θα οδηγούν σε μειωμένη αποτελεσματικότητα παραγωγής ιϊκών πρωτεϊνών.
– Εμβόλια που βασίζονται σε αδανοποιημένο ιό. Σε αυτόν τον τύπο εμβολίου ο ιός χορηγείται αδρανοποιημένος στον οργανισμό. Η παραγωγή αυτών των μη μολυσματικών ιών απαιτεί μεγάλες αρχικές ποσότητες μολυσματικών ϊικών σωματιδίων.
Σε πολύ πρόσφατη δημοσίευση στο περιοδικό SCIENCE περιγράφονται επιτυχείς δοκιμές ενός νέου εμβολίου το οποίο φαίνεται να παρέχει προστασία σε πιθήκους έναντι του κορωνοϊού SARS-CoV-2. Το εμβόλιο αυτό αφορά σε εξασθενημένη εκδοχή του ιού, δεν προκάλεσε παρενέργειες στους πιθήκους και ήδη (από τις 16 Απριλίου) έχουν ξεκινήσει κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους.