Η εκτίμηση καθηγητή Φαρμακολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης
Αισιόδοξος πως η ανθρωπότητα πέρα από εμβόλια, “μέσα στους επόμενους έξι με οκτώ μήνες” θα έχει και “ένα ισχυρό όπλο για να ανασταλεί ο πολλαπλασιασμός του ιού από έναν ασθενή”, με τη χρήση των φαρμάκων που θα έχουν αναπτυχθεί, διατυπώνει, μιλώντας στο Αθηναϊκό- Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο καθηγητής Φαρμακολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης, Αχιλλέας Γραβάνης.
Ο κ. Γραβάνης δηλώνει αισιόδοξος πως χάρη και στις τεχνολογίες αιχμής που είναι σήμερα εφαρμόσιμες στη Φαρμακολογία και τις συγγενείς επιστήμες, οι επιστήμονες της ειδικότητάς του σε όλο τον πλανήτη, έχουν τη δυνατότητα και δοκιμάζουν εκατομμύρια ουσίες- κλειδιά, που μπορούν να αναστείλουν τη δραστικότητα του ενζύμου πολυμεράση “μιας πρωτεΐνης, η οποία χρησιμοποιείται από τον ίδιο τον ιό για να παράξει τον εαυτό του σε εκατομμύρια αντίγραφα όταν μολύνει ένα κύτταρο του αρρώστου”.
Στο πλαίσιο αυτό τονίζει πως “γίνεται αντιληπτό ότι εάν βρούμε τέτοια μόρια -και είναι κάτι παραπάνω από βέβαιο πως θα τα βρούμε- θα έχουμε ένα ισχυρό όπλο μέσα στους επόμενους έξι με οκτώ μήνες για να αναστείλουμε τον πολλαπλασιασμό του ιού, δίνοντας στον ασθενή αυτά τα φάρμακα”.
“Ο νέος ιός μας έδωσε τον τελευταίο μήνα στοιχεία, ότι είναι διαφορετικός από αυτόν που ξέραμε μέχρι στιγμής, που αφορούσε στους κορονοϊούς, τους αρναϊούς ή και στον ιό της γρίπης. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι έχει τη δυνατότητα να επιβιώνει για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, είτε στον αέρα, είτε στις διάφορες επιφάνειες όπου επικάθεται”, σημειώνει ο κ. Γραβάνης, επισημαίνοντας ταυτόχρονα πως ο ιός SARS-CoV-2, που έχει σημάνει συναγερμό στην παγκόσμια κοινότητα, έχει τη δυνατότητα να μολύνει με έναν ιδιαίτερο τρόπο τα κύτταρα των ανθρώπων, με αποτέλεσμα να προκαλεί “πολλά προβλήματα στον σχεδιασμό και την ανάπτυξη νέων θεραπειών και εμβολίων, αλλά και γενικότερα για το πώς η κοινότητα πρέπει να αντιμετωπίσει αυτή τη λοίμωξη”.
Ο κ. Γραβάνης τονίζει ακόμα ότι σε αυτές τις στιγμές “δεν χρειάζεται ολιγωρία” και σημειώνει πως “η επιστήμη θα κάνει το καθήκον της και είμαι βέβαιος ότι μέσα σε ένα χρονικό διάστημα 12 με 14 μήνες θα έχουμε τη δυνατότητα να βοηθήσουμε τον συνάνθρωπό μας. Η κοινωνία είναι όμως αυτή που θα δώσει τη σημαντική λύση ώστε να μην χάσουμε πολλούς συνανθρώπους μας τους επόμενους μήνες”.
Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του κ. Γραβάνη:
Eρ.: Είναι τελικά ο περιορισμός το σημείο εκκίνησης για μια θετική κατάληξη στη μάχη των ανθρώπινων κοινοτήτων σε όλο τον κόσμο με την πανδημία της COVID-19;
Απ.: Το πλέον σημαντικό και αυτό που τονίζουμε όλοι οι επιστήμονες είναι πως οφείλουμε να είμαστε όλοι υπεύθυνοι ώστε να περιορίσουμε τη λοίμωξη στη χώρα μας. Είναι εκ των ων ουκ άνευ, οι ηλικιωμένοι και οι συμπολίτες μας που έχουν προβλήματα υγείας, να μείνουν στο σπίτι. Είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι οι νέοι άνθρωποι, οι οποίοι έχουν μια μεγάλη κινητικότητα και άρα είναι φορείς μετάδοσης της νόσου, να μείνουν στο σπίτι και όχι μόνο αυτό, αλλά να βοηθήσουν τις οικογένειες τους να συνειδητοποιήσουν τα μέτρα που λαμβάνει η χώρα, καθώς ενημερώνονται πολύ περισσότερο -έχουν εικόνα μέσα από τα ηλεκτρονικά μέσα για πολύ περισσότερο χρόνο- και το πόσο επικίνδυνη είναι αυτή η κατάσταση.
Η κοινωνία θα δώσει τον χρόνο σε εμάς, τους θεραπευτές κλινικούς ιατρούς, αλλά και τους επιστήμονες, που εστιάζουμε την προσοχή μας στο να αναπτύξουμε είτε εμβόλιο, είτε καινούργιες θεραπευτικές τεχνικές, να έχουμε αποτελεσματικότητα χωρίς να αντιμετωπίζουμε, μέχρι το τέλος του τρέχοντος χρόνου, πολύ μεγάλα προβλήματα στο σύστημα υγείας […] Αυτό είναι το πιο σημαντικό και το στοιχείο από το οποίο θα ξεκινήσουμε.
Ερ.: Συνεπώς ζητά χρόνο η επιστημονική κοινότητα μέχρι να έρθει ένα plateau (σ.σ σταθερό επίπεδο) στον αριθμό των κρουσμάτων; Έχει επιτευχθεί αυτός ο στόχος σε κάποια χώρα και πόσο εφικτό είναι κάτι τέτοιο να γίνει στις χώρες του δυτικού κόσμου;
Απ.: Ναι, είναι σημαντικό να επιτευχθεί ένα plataeu. Μάλιστα, είμαστε ευτυχείς και ευγνωμονούντες γιατί αυτό επετεύχθη σε χώρες, από τις οποίες ξεκίνησε η λοίμωξη, όπως η Κίνα, η Νότια Κορέα, η Σιγκαπούρη και η Ταϊβάν. Σε ό,τι αφορά δε, χώρες με τον επονομαζόμενο δυτικό τρόπο ζωής, είναι χαρακτηριστικό πως η Ιταλία ολιγώρησε πραγματικά επικίνδυνα και για αυτό το λόγο αντιμετωπίζει αυτό το τεράστιο πρόβλημα. Στη δημοκρατική Ευρώπη, η πειθώ και η ενημέρωση είναι από τα βασικά δεδομένα για την καθημερινή της λειτουργία σε όλα τα επίπεδα. Δεν μπορώ λοιπόν, να δεχτώ ότι μια τέτοια ήπειρος η οποία έχει μόρφωση, πολιτισμό, επιστήμη και δημοκρατία, δεν μπορεί να πείσει τους πολίτες της ότι πρέπει να φερθούν με υπευθυνότητα.
Τέτοιου είδους σημαντικές προκλήσεις -γιατί πρόκειται για μια σημαντική πρόκληση- θα διεγείρουν και πρέπει να διεγείρουν τη δημοκρατική συνείδηση των Ευρωπαίων πολιτών ώστε να αναπτύξουν υπεύθυνη στάση μένοντας στο σπίτι και ελαττώνοντας τις δραστηριότητές τους το επόμενο δίμηνο. Αυτό σημαίνει δημοκρατία. Πρέπει οι πολίτες να συνειδητοποιήσουν ότι αυτό (σ.σ. που σήμερα συμβαίνει σε υγειονομικό επίπεδο) δεν είναι μια καθημερινότητα. Σήμερα πια έχουμε όλα τα στοιχεία. Έχουμε το πρόβλημα της Κίνας και πώς αντιμετωπίστηκε, όπως και το πώς αντιμετωπίστηκαν τα προβλήματα της Ιταλίας κ.ο.κ.
Με βάση τα τελευταία στοιχεία, είναι πάρα πολύ πιθανόν τελικά το ποσοστό θνησιμότητας στην Κίνα, τη Νότια Κορέα και την Ταϊβάν να είναι κάτω από 1%, όταν στην αρχή γινόταν αναφορά για 3%. Πιθανότατα θα είναι περίπου στο 0.5%. Αυτό είναι πιο κοντά στο ποσοστό της επονομαζόμενης ενδημικής γρίπης, που βρίσκεται στο 0.1%. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται ακριβώς στην πρώιμη αντίδραση των συγκεκριμένων κοινωνιών. Η Ιταλία έχει αυτή τη στιγμή ποσοστό θνησιμότητας που κυμαίνεται στο 3% με 3.4% και υπάρχουν φόβοι -με βάση την αντοχή του συστήματος υγείας της γειτονικής χώρας- να πλησιάσει ακόμη και στο 5%.
Ερ.: Θεωρείτε ότι τα μέτρα που έχουν ληφθεί στην Ελλάδα είναι προς τη σωστή κατεύθυνση;
Απ.: Είναι απόφαση της ελληνικής κοινωνίας το πού θα σταθούμε και αν θα σταθούμε στο 0.5% ή στο 3%. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να ενημερωθεί ο κόσμος με σοβαρότητα και με έμφαση στην απαραίτητη εγρήγορση. Δεν χρειάζεται αυτή τη στιγμή ολιγωρία. Αν είναι δυνατόν να πάρουμε και πιο αυστηρά μέτρα, θα έλεγα ότι πρέπει να τα πάρουμε. Τώρα είναι ο χρόνος να τα πάρουμε. Η τάση στη χώρα μας είναι πως θα είμαστε πιο μπροστά από το πρόβλημα σε αντίθεση με την Ιταλία και θα το καταφέρουμε.
Ερ.: Σε ποιο σημείο βρίσκεται η προσπάθεια για την εξεύρεση θεραπευτικών πρακτικών ή σκευασμάτων αλλά και η προσπάθεια για τη δημιουργία εμβολίου;
Απ.: Εδώ αξίζει αρχικά να αναφερθεί ένα πολύ πρόσφατο εύρημα της επιστημονικής κοινότητας. Αυτό μας δείχνει πως αυτός ο ιός παράγει ένα ένζυμο, μια πρωτεΐνη, η οποία χρησιμοποιείται από τον ίδιο για να παράξει τον εαυτό του σε εκατομμύρια αντίγραφα, όταν μολύνει ένα κύτταρο του αρρώστου. Αυτό το ένζυμο ονομάζεται πολυμεράση. Πριν από λίγες ημέρες χαρακτηρίσαμε την κρυσταλλογραφική μορφή αυτού του ενζύμου και πλέον ξέρουμε ακριβώς τη χημική του σύσταση.
Αυτή την έχουμε περάσει σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές και τώρα με τεχνικές Τεχνητής Νοημοσύνης (A.I, ήτοι Artificial Intelligence) και Μηχανικής Μάθησης (Machine Learning) προσπαθούμε να δοκιμάσουμε εκατομμύρια ουσίες- κλειδιά, τα οποία μπορούν να αναστείλουν τη δραστικότητα αυτού του ενζύμου. Γίνεται αντιληπτό πως εάν βρούμε τέτοια μόρια -και είναι κάτι παραπάνω από βέβαιο πως θα τα βρούμε- θα έχουμε ένα ισχυρό όπλο μέσα στους επόμενους έξι με οκτώ μήνες για να αναστείλουμε τον πολλαπλασιασμό του ιού, δίνοντας στον ασθενή αυτά τα φάρμακα.
Αυτό ήταν αδύνατο να γίνει, όχι πριν από 100 χρόνια, αλλά πριν από 15 χρόνια. Αυτά τα δεδομένα μας κάνουν αρκετά αισιόδοξους, ότι σε αντίθεση με τις άλλες προκλήσεις που αντιμετώπισε η ανθρωπότητα που σχετίζονται με λοιμώξεις, αυτή τη φορά θα είμαστε πιο γρήγοροι στο να βρούμε λύσεις, να προστατεύσουμε και να θεραπεύσουμε.
Παράλληλα, υπάρχουν προγράμματα για την ανάπτυξη εμβολίου, ένα από μια μικρή εταιρία στις ΗΠΑ, στη Βοστώνη την Moderna και ένα άλλο από μια καναδική εταιρεία με την ονομασία Medicago. Και οι δύο εταιρείες έχουν ήδη το δικό τους, διαφορετικό εμβόλιο η καθεμία. Το εμβόλιο της Moderna βρίσκεται ήδη στην Ουάσιγκτον, στα Εθνικά Ιδρύματα Έρευνας των ΗΠΑ και σύντομα, πιθανά μέχρι το τέλος του Μαρτίου, το αργότερο μέχρι τις αρχές Απριλίου θα δοκιμαστεί σε υγιείς εθελοντές για να δούμε το κατά πόσον μπορούμε να αναπτύξουμε απάντηση ανοσιολογικής προστασίας κατά του ιού, ενώ το ίδιο ακριβώς θα γίνει και με το καναδικό εμβόλιο. Αυτή τη στιγμή (σ.σ. μέσα Μαρτίου 2020) πάνω από οκτώ μικρές και μεγάλες εταιρίες προσπαθούν, με τελείως διαφορετικές τεχνικές -και αυτό έχει τη σημασία του αφού αν αποτύχει η μία τεχνική δεν είναι το πιο πιθανόν να αποτύχουν όλες αφού έχουν τελείως διαφορετική οπτική όλοι όσοι προσπαθούν να παράξουν το εμβόλιο- είναι κάτι παραπάνω από βέβαιο ότι μέχρι το τέλος του 2020, ίσως και νωρίτερα, θα έχουμε ένα εμβόλιο, το οποίο θα έχει στοιχεία προστασίας. Αυτό σημαίνει πως στον επόμενο χειμώνα θα έχουμε τη δυνατότητα να προστατεύσουμε τους ασθενείς μας.
Ερ.: Πέρα από την αναζήτηση του εμβολίου, όλη αυτή η προσπάθεια θα οδηγήσει και σε κάποιου τύπου θεραπεία για τους ασθενούντες;
Απ.: Όλη αυτή η προσπάθεια έχει και ένα παραπροϊόν, που κάθε άλλο παρά παραπροϊόν είναι. Επειδή με τις τεχνικές του ανασχεδιασμένου DNA αναπτύσσουμε συστήματα για να παράξουμε τις πρωτεΐνες του ιού σε μεγάλες ποσότητες, να τις μελετήσουμε και να τις χρησιμοποιήσουμε σαν αντιγόνα για να παράξουμε αντισώματα, ήδη υπάρχουν δύο εταιρείες, οι οποίες προσπαθούν να φτιάξουν αντισώματα, τα οποία θα μπορούν να ελέγξουν τον ιό. Η διαφορά μεταξύ αυτών των αντισωμάτων και του εμβολίου, είναι ότι τα αντισώματα αυτά μπορούν να δοθούν σε ασθενούντες, ιδιαίτερα στους ασθενούντες που έχουν αμφίπλευρη πνευμονία και είναι αυτοί που έχουν τον μεγάλο κίνδυνο να χάσουν τη ζωή τους.
Μέσα στο χρόνο συνεπώς, το αργότερο μέχρι τις αρχές του 2021, θα έχουμε και τέτοιου είδους δυνατότητες, δυνατότητες παρέμβασης σε βαριά ασθενούντες ώστε να μπορέσουμε να τους προστατεύσουμε.
Ερ.: Συνοπτικά ποιες είναι οι κύριες συμβουλές – παροτρύνσεις σας για τον Έλληνα πολίτη;
Απ.: Πρέπει να συνεργαστούμε, η ιατρική και η επιστημονική κοινότητα με τους πολίτες, για να αντιμετωπίσουμε αυτή την εξαιρετικά επικίνδυνη πρόκληση. Παρότι ο ρόλος ο δικός μας είναι ο κυρίαρχος, θεωρώ ότι στην παρούσα φάση, στην παρούσα χρονική στιγμή, ο ρόλος τη κοινωνίας, της υπεύθυνης κοινωνίας, είναι πολύ πιο σημαντικός. Πρέπει να συμφιλιωθούμε με την ιδέα ότι άλλαξε η ζωή μας. Πρέπει να καταλάβουμε ότι αυτή η πρόκληση θα αλλάξει short term, για κάποιο χρονικό διάστημα, τη ζωή μας. Πρέπει να το αποδεχτούμε και να απαντήσουμε στην πρόκληση σαν πολίτες με υπευθυνότητα. Μένοντας στο σπίτι, προστατεύοντας τους ηλικιωμένους συνανθρώπους μας, προστατεύοντας τους ανθρώπους που έχουν προβλήματα υγείας και κινδυνεύουν από την ίωση.
Η επιστήμη θα κάνει το καθήκον της και είμαι βέβαιος ότι μέσα σε ένα χρονικό διάστημα 12 με 14 μήνες θα έχουμε τη δυνατότητα να βοηθήσουμε τον συνάνθρωπό μας. Η κοινωνία είναι όμως αυτή που θα δώσει τη σημαντική λύση ώστε να μην χάσουμε πολλούς συνανθρώπους μας τους επόμενους μήνες.
