Του Σήφη Φανουράκη*
Σταδιακά τώρα και πέντε μήνες εγκαθιδρύεται ένα σύστημα «πειθαρχίας–κανονικοποίησης» και παράγεται μια νομιμοποιητική θεωρία της εξουσίας, επικεντρωμένη σε μια κατάσταση εξαίρεσης.
Αυτή η «κατάσταση εξαίρεσης», την οποία αρχικά θεωρούσαμε, ως ένα προσωρινό μέτρο για την αντιμετώπιση έκτακτων συμβάντων, τώρα εγκαθιδρύεται πλέον ως η κανονική μορφή τεχνικής διακυβέρνησης, όπως έχει αναλύσει ο Μπέγιαμιν πριν το 1940, την «κατάσταση εξαίρεσης» που έγινε κανόνας και κατέληξε στην επιβολή του ναζισμού και στη συνέχεια στον παγκόσμιο πόλεμο.
Ωστόσο, σήμερα έχουμε μια μεταγενέστερη εξέλιξη αυτού του παραδείγματος δεδομένου ότι, η κατάσταση εξαίρεσης διαχέεται σε όλο τον πλανήτη.
Επικρατεί πλέον μια ιδιόμορφη κατάσταση που αλλάζει κάθε έννοια της πολιτικής, αφού ως κατάσταση εξαίρεσης αποτελεί το «διεθνές δίκαιο» και τα εσωτερικά δίκαια αλλάζουν εντελώς.
Βέβαια η έννοια της ασφάλειας που έχει γίνει σχεδόν σλόγκαν των δυτικών κυβερνήσεων, είναι αλληλένδετη με την έννοια της ασφάλειας, ως «δημόσιας σωτηρίας».
Για παράδειγμα, ο Φουκώ έγραφε ότι, η ασφάλεια ως τεχνική διακυβέρνησης εφευρέθηκε από τους φυσιοκράτες τις παραμονές της γαλλικής επανάστασης, για την αντιμετώπιση των λιμών : Είχαν δηλαδή την ιδέα, να αφήσουν τους λιμούς να συμβούν και στη συνέχεια να είναι έτοιμοι να τους διακυβερνήσουν και να τους κατευθύνουν προς μια ορθή κατεύθυνση. Άλλωστε δεν είχαν σκεφτεί ποτέ ότι μ’ αυτό τον τρόπο συνέλεγαν δημητριακά.
‘Όμως, ας μη ξεχνάμε ότι υπάρχουν αφελείς που πιστεύουν ότι, η τεχνική της ασφάλειας έχει σκοπό να «προλάβει» τρομοκρατικές πράξεις. Ουσιαστικά όμως οι εκάστοτε κυβερνώντες, απλώς αφήνουν να συμβούν καταστροφές και αναταραχές ή ενίοτε τις βοηθούν να συμβούν. Έτσι, θα μπορέσουν να παρέμβουν και να τις διακυβερνήσουν προς την ορθή κατεύθυνση.
Εξάλλου το 2001 στις μεγάλες ταραχές στη Γένοβα της Ιταλίας, κατά τη σύνοδο του G8, υπήρχαν σοβαρά επεισόδια και υπήρξε και ένας νεκρός. Στη δικαστική έρευνα που ακολούθησε, ο εξεταζόμενος αρχηγός της αστυνομίας, οργισμένος κατήγγειλε ότι : «η κυβέρνηση σήμερα δεν θέλει πλέον να διατηρήσει την τάξη, θέλει να διαχειριστεί την αταξία».
Είναι πλέον σαφές, ότι οι κυβερνήσεις σήμερα δεν αποσκοπούν να διατηρήσουν την τάξη, αλλά να διαχειριστούν την αταξία, την οποία επικαλούνται για να παρέμβουν εκ των υστέρων, με το αιτιολογικό της «κατάστασης εξαίρεσης», όπου οι αταξίες και οι ταραχές, αποτελούν τον εσωτερικό πυρήνα, του μηχανισμού επιβολής των έκτακτων κατασταλτικών μέτρων. Το ίδιο επίσης αποσκοπεί και η σημερινή κυβέρνηση τώρα και πέντε μήνες διακυβέρνησης. Άλλωστε η δράση της το αποδεικνύει.
Είναι προφανές ότι, η βία και η αυθαιρεσία είναι – σ’ ένα βαθμό – συνυφασμένες με τη λειτουργία της αστυνομίας σε όλες τις περιπτώσεις κοινωνικών συγκρούσεων.
Μόνο σε «απολίτιστες» κοινωνίες η βία και η αυθαιρεσία μπορεί να αποτελούν προβεβλημένο πρότυπο και εξουσιαστικό στοιχείο, θεσμικά επικυρωμένο. Καλύπτεται υπηρεσιακά και είναι το εγγενές δομικό στοιχείο της αστυνομίας, ως κατασταλτικού θεσμού των «δυνάμεων της τάξης».
Παρατηρούμε ότι, η χρήση της βίας αυτών των ειδικών δυνάμεων τάξης έχει ανάγκη κάλυψης των προσώπων των φυσικών αυτουργών με κουκούλες ή με κράνη. Έτσι, «καλύπτουν» την επωνυμία τους και την επαίσχυντη δραστηριότητάς τους, φοβούμενοι για τις πράξεις τους.
Μάλιστα η κουκούλα, ως εγκληματικό σύμβολο του υπόκοσμου ή των συνεργατών με τον κατακτητή (ληστές-καταδότες), οικειοποιείται από τις ειδικές δυνάμεις καταστολής και έτσι επικυρώνεται σημειολογικά, η μετατροπή της αστυνομίας ως «εγκληματικού» οργάνου.
Έτσι, ο κουκουλοφόρος ή κρανιοφόρος αστυνομικός αποκτά μυθική οντότητα η οποία οφείλεται στο γεγονός ότι : η χρήση βίας καλύπτεται ενώ η εγκληματικότητα μετατρέπεται σε μηχανισμό εξουσίας.
Βέβαια, η αστυνομία αποτελεί, έναν ευαίσθητο «βραχίονα» της εξουσίας, απέναντι στον οποίο οι πολιτικοί κρατούν μια αμφιθυμική στάση : όταν είναι αντιπολίτευση ζητούν τον περιορισμό των δραστηριοτήτων της και τον σεβασμό των ορίων της νομιμότητας, ενώ όταν είναι κυβέρνηση αποδέχονται την υπέρβαση αυτών των ορίων, στο όνομα της προστασίας της κοινωνίας.
Από την άλλη, η ίδια η κοινωνία αδυνατεί να επιβάλλει όρια στην αυθαίρετη άσκηση της εξουσίας της αστυνομίας που γίνεται με πρόσχημα, να «προλάβει» τρομοκρατικές πράξεις, αλλά με στόχο, την καταστολή κοινωνικών διεκδικήσεων και την επιβολή της «κατάστασης εξαίρεσης».
*Ο Σήφης Φανουράκης είναι αρχιτέκτονας –μηχ/κος
