Στον αέρα φαίνεται πως βρίσκεται το κυβερνητικό σχέδιο διαχείρισης των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών, μετά την άρνηση των Ευρωπαϊκών αρχών να χρηματοδοτήσουν την κατασκευή και λειτουργία κλειστών προαναχωρησιακών κέντρων κράτησης. Το πιο εντυπωσιακό στην υπόθεση είναι πως η πολιτική χρηματοδότησης τόσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσο και των Διεθνών Οργανισμών είναι απολύτως θεσμοθετημένη και γνωστή, αλλά κανείς από την κυβέρνηση δεν μπήκε στον κόπο να ενημερωθεί πριν γίνουν οι σχετικές ανακοινώσεις. Η αδυναμία εξεύρεσης πόρων δεν είναι όμως ο μοναδικός λόγος που ναυαγεί το σχέδιο των Μητσοτάκη και Στεφανή.
Σύμφωνα με πληροφορίες του tvxs.gr η ελληνική κυβέρνηση ενημερώθηκε την περασμένη εβδομάδα από Ευρωπαίους αξιωματούχους ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο, έως αδύνατο να λάβει χρηματοδότηση για την κατασκευή και λειτουργία κλειστών προαναχωρησιακών κέντρων κράτησης, καθώς στα δύο σχέδια που απέστειλε η ελληνική πλευρά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την χρηματοδότηση του 2020, δεν περιλαμβάνεται τέτοιο αίτημα. Το πρώτο σχέδιο συντάχθηκε από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και τον αρμόδιο υπουργό Δημήτρη Βίτσα και προφανώς δεν περιείχε κανενός τύπου τέτοιο σχεδιασμό.Σύμφωνα όμως με πληροφορίες και το δεύτερο σχέδιο που απέστειλε η ελληνική πλευρά, μετά την ανάληψη των καθηκόντων της νέας κυβέρνησης δεν περιείχε αίτημα χρηματοδότησης για κλειστού τύπου κέντρα κράτησης.
Μάλιστα ο αναπληρωτής υπουργός Προστασίας του Πολίτη και αρμόδιος για ζητήματα μεταναστευτικής πολιτικής, Γιώργος Κουμουτσάκος, είχε βάλει φρένο σε οποιαδήποτε τέτοια σκέψη κατά τους πρώτους μήνες διακυβέρνησης της ΝΔ, γνωρίζοντας πως πέρα από γραφειοκρατικά ζητήματα αλλαγής των χρηματοδοτικών ροών, θα υπήρχαν και πολιτικές διαφωνίες εντός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Το σχέδιο Στεφανή
Η κυβερνητική γραμμή φαίνεται ότι διαφοροποιήθηκε όταν στις 23 Οκτωβρίου ανέλαβε καθήκοντα Ειδικού Συντονιστή για το μεταναστευτικό ο υφυπουργός Άμυνας, Αλκιβιάδης Στεφανής. Στις 6 Νοεμβρίου, λίγες μόλις ημέρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο κ.Στεφανής εισηγείται σε διυπουργική σύσκεψη στο Μέγαρο Μαξίμου τη δημιουργία κλειστών κέντρων κράτησης και η πρόταση γίνεται αποδεκτή από τον Πρωθυπουργό. Μάλιστα κατά τη διάρκεια της σύσκεψης ο υφυπουργός Δημοσιονομικής Πολιτικής, Θόδωρος Σκυλακάκης φέρεται να εκφράζει επιφυλάξεις για την οικονομική παραμετροποίηση του σχεδίου, με τους υπόλοιπους υπουργούς να εμφανίζονται βέβαιοι για την αποτελεσματικότητα του.
Σχεδόν ένα μήνα μετά τις κυβερνητικές ανακοινώσεις το σχέδιο των Στεφανή-Μητσοτάκη βρίσκεται στον αέρα, καθώς οι απαιτούμενοι πόροι από Ευρωπαϊκά κονδύλια δεν υπάρχουν, ενώ η αναζήτησή χρημάτων από το υπουργείο Εσωτερικών έπεσε στο κενό. Το περιβάλλον του κ.Στεφανή καταλογίζει απροθυμία στον Τάκη Θεοδωρικάκο, όχι μόνο στην εξεύρεση πόρων, αλλά και την προσπάθεια επηρεασμού των ανθρώπων της τοπικής αυτοδιοίκησης να ενισχύσουν την κυβερνητική προσπάθεια.
Σύμφωνα με μετριοπαθείς εκτιμήσεις ένα κέντρο κράτησης για να κατασκευαστεί από την αρχή κοστίζει 8-10εκ, ενώ για την υλοποίηση του συνολικού σχεδίου απαιτείται ένα ποσό κοντά στα 60εκ ευρώ, καθώς στόχος είναι η «φιλοξενία» μερικών χιλιάδων ανθρώπων στα κλειστά κέντρα. Ο υφυπουργός Άμυνας μπροστά στο οικονομικό αδιέξοδο, κατέθεσε εναλλακτικό σενάριο εμπλοκής της Μ.Ο.Μ.Α στην κατασκευή των δομών. Μια τέτοια λύση όμως θα απασχολούσε για μήνες το σύνολο σχεδόν του Μηχανικού του στρατού, με την προϋπόθεση ο διαγωνισμός για την προμήθεια κοντέινερ να είχε ήδη ξεκινήσει και να υπήρχαν τα αντίστοιχα κονδύλια. Ενδεικτικά ένα μόνο κοντέινερ στοιχίζει από 8.000 έως 14.000 ευρώ και αυτή την στιγμή δεν υπάρχει καμία απολύτως δέσμευση. Έτσι και αυτή η επιλογή φαίνεται να εγκαταλείφθηκε με τα πολιτικά στελέχη του υπουργείου Άμυνας να διαμηνύουν στο Μαξίμου ότι «ο υφυπουργός Στεφανής φοράει ακόμα την στολή του και σχεδιάζει σε χάρτες», με αποτέλεσμα να μην αντιλαμβάνεται την πολιτική διαχείριση ενός τεράστιου προβλήματος σε πραγματικές συνθήκες.
Εντύπωση μάλιστα προκαλεί και σε στελέχη της Νέας Δημοκρατίας που ασχολούνται από το καλοκαίρι με τη διαχείριση του μεταναστευτικού πως ο Πρωθυπουργός προχώρησε σε ανακοινώσεις, χωρίς να έχει εξετάσει και «κλειδώσει» βασικά σημεία του σχεδίου Στεφανή, καθώς το οικονομικό σκέλος δεν αποτελεί το μόνο αγκάθι.
Όχι από ΕΛΑΣ και ΜΚΟ
Σύμφωνα με πληροφορίες η ηγεσία της ΕΛΑΣ και τα συνδικαλιστικά όργανα των αστυνομικών υπαλλήλων έχουν ξεκαθαρίσει σε όλους τους τόνους πως δεν αναλαμβάνουν τη φύλαξη κλειστών κέντρων κράτησης, ενώ θεωρούν εξαιρετικά δύσκολη τη διαχείριση των ανθρώπων σε ένα τέτοιο περιβάλλον. «Ό,τι θέλετε, αλλά μέχρι την είσοδο. Μέσα είστε μόνοι σας» ήταν η φράση που χρησιμοποιήθηκε από αξιωματικό που κλήθηκε σε σύσκεψη για τη φύλαξη των κέντρων κράτησης. Η εναλλακτική που συζητήθηκε ήταν να δοθεί η φύλαξη των κέντρων σε εταιρίες security. Η λύση αυτή κρίθηκε ακριβή, ενώ στελέχη της ΕΛΑΣ επισήμαναν ότι το προσωπικό των εταιριών αυτών δε διαθέτει καμία εμπειρία για να ανταπεξέλθει στις συνθήκες που δημιουργούνται σε τέτοια περιβάλλοντα.
Η άρνηση της ΕΛΑΣ δεν είναι όμως η μοναδική. Την απροθυμία τους να εμπλακούν στη διαχείριση κλειστών κέντρων κράτησης έχουν εκφράσει οι περισσότερες ΜΚΟ που εμπλέκονται με το προσφυγικό και σίγουρα οι δύο βασικοί παίχτες, δηλαδή η Ύπατη Αρμοστία και ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης. Η κυβέρνηση αποφάσισε δηλαδή να στηρίξει το σχέδιο της για το μεταναστευτικό στη δημιουργία κλειστών κέντρων κράτησης, δίχως να έχει εξασφαλίσει την χρηματόδοτηση, την ασφάλεια των χώρων και των ανθρώπων και τη διαχειριστική αρχή που θα αναλάβει να τρέξει το εγχείρημα.
Το Μαξίμου «αγόρασε» την εύκολη λύση
Η επιλογή της δημιουργίας κλειστών κέντρων κράτησης ήταν μια επιλογή επικοινωνιακής διαχείρισης του μεταναστευτικού από τον Κυριάκο Μητσοτάκη, όχι όμως και ουσιαστικής αντιμετώπισης του ζητήματος. Επί μήνες η κυβέρνηση δέχεται κριτική -κυρίως από ένα δεξιό ακροατήριο- γιατί δεν ακολουθεί μια πιο σκληρή επιλογή. Ο κ.Κουμουτσάκος θεωρείται πολύ φιλελεύθερος και δικαιωματικός για το εσωτερικό της χώρας και έτσι αναλαμβάνει ο κ.Στεφανής.
Στις 6 Νοέμβριου ανακοινώνεται σε σύσκεψη η δημιουργία των κλειστών κέντρων. Την επιλογή αυτή «πουλάει» στους γαλάζιους περιφερερειάρχες ο Κυριάκος Μητσοτάκης σε σύσκεψη που πραγματοποιείται στις 18 Νοεμβρίου, καθησυχάζοντας τις τοπικές κοινωνίες ότι δεν θα χρειαστεί να φιλοξενήσουν άλλους πρόσφυγες και μετανάστες. Δύο μόλις ημέρες αργότερα, στις 20 Νοεμβρίου, οι κύριοι Στεφανής και Πέτσας σε κοινές τους δηλώσεις ανακοινώνουν το οριστικό πακέτο μέτρων για το μεταναστευτικό, που περιλαμβάνει τα κλειστά κέντρα, αλλά και το κλείσιμο των δομών σε Μόρια, Χίο και Σάμο.
Σχεδόν 15 ημέρες μετά τις τελικές ανακοινώσεις όλα δείχνουν πως το σχέδιο της κυβέρνησης είναι στον αέρα, καθώς το Μαξίμου επέλεξε να ακολουθήσει το σχέδιο Στεφανή, που όχι μόνο είναι ανεφάρμοστο σε βάθος χρόνου, αλλά δημιουργεί κυριολεκτικά χάος, καθώς ανατρέπει και τις όποιες κινήσεις είχαν γίνει για στέγαση των ανθρώπων αυτών τους προηγούμενους μήνες.
Ο τελευταίος διαγωνισμός για στέγαση προσφύγων και μεταναστών σε ξενοδοχεία ολοκληρώθηκε από τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης στις αρχές του Νοέμβρη. Έκτοτε η μετεγκατάσταση σε ξενοδοχεία έχεις παγώσει, καθώς μετά και τις ακροδεξιές φωνές στα Βρασνά, η κυβέρνηση επέλεξε να φρενάρει τη διαδικασία. Η απόφαση αυτή αποτέλεσε σημαία του Κυριάκου Μητσοτάκη στις συναντήσεις με τους Περιφερειάρχες και ανθρώπους της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Πολιτική Σαμαρά που απορρίπτει η Ευρώπη
Για τα στελέχη της κυβέρνησης τα κλειστά κέντρα κράτησης δεν είναι μια νέα ιδέα, καθώς αποτέλεσε πυρήνα της μεταναστευτικής πολιτικής Σαμαρά από το 2012 έως το 2015. Τότε το μέτρο πέρα από αποτυχημένο στο πεδίο, είχε προκαλέσει θύελλα αντιδράσεων και έβαλε την Ελλάδα στο στόχαστρο των ανθρωπιστικών οργανώσεων για συνεχείς παραβιάσεις των διεθνών συνθηκών και των δικαιωμάτων των προσφύγων και των μεταναστών.
Η συζήτηση για κλειστά κέντρα κράτησης επανέρχεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο το 2017 και σε συμβούλιο Υπουργών προτείνει η Γαλλία τη δημιουργία control centers. Οι αντιδράσεις είναι σφοδρές, με τον τότε Έλληνα υπουργό Δημήτρη Βίτσα να κάνει λόγο για στρατόπεδα συγκέντρωσης, γνωρίζοντας επίσης πολύ καλά πως μια τέτοια απόφαση δεν θα αφορά όλες τις χώρες της ΕΕ, αλλά τα σημεία εισόδου. Στην πορεία της συζήτησης προτείνεται η δημιουργία των κέντρων αυτών σε χώρες εκτός ΕΕ (Αφρική), ενώ η Αυστριακή αποστολή προτείνει να δημιουργηθούν κλειστά κέντρα σε Αλβανία και Βόρεια Μακεδονία, προσφέροντας στις χώρες αυτές οικονομικά οφέλη και μια βέβαιη ενταξιακή πορεία. Τελικά τόσο οι Αλβανοί, όσο και οι Βορειομακεδόνες αρνούνται, αλλά οι προτάσεις αυτές είναι ενδεικτικές της εικόνας που υπάρχει για τα κλειστά κέντρα. Ότι δεν μπορούν να λειτουργήσουν εντός της ΕΕ και αναζητούνται λύσεις που να μην εκθέτουν τον ευρωπαϊκό νομικό πολιτισμό.
Οι ενστάσεις που υπάρχουν για τη συγκεκριμένη πολιτική παραμένουν εντός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καθώς θεωρείται ότι δεν πρόκειται για μια στρατηγική διαχείρισης του μεταναστευτικού με όρους ασφάλειας, αλλά για αποτρεπτική πολιτική Ακροδεξιάς έμπνευσης. Και έρχεται η ελληνική πλευρά να δικαιώσει αυτή την άποψη με τον αρμόδιο υπουργό Αλκιβιάδη Στεφανή να δηλώνει πως «υλοποιούμε δράσεις ώστε να θωρακιστεί η χώρα από παρόμοιες μελλοντικές απειλές, δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στην αποτροπή».
Σύμφωνα δε με τον κύριο Βορίδη «οι παράνομοι μετανάστες δεν δικαιούνται ανθρωπιστική βοήθεια», ενώ διευκρινίζει ότι «η ανθρωπιστική βοήθεια συνίσταται στη στήριξη με δομές και σίτιση, η οποία δε θα υπάρχει για τον παράνομο μετανάστη ο οποίος θα πρέπει να πάει σε κλειστά κέντρα».
Ακόμη λοιπόν και αν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί τον Ιανουάριο του 2020 να τροποποιήσει τις χρηματοδοτικές της ροές, είναι εξαιρετικά αμφίβολο ότι θα το πράξει, καθώς η πολιτική των κλειστών κέντρων προϋποθέτει πολιτική απόφαση σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αυτό είναι κάτι που γνωρίζαν καλά στην κυβέρνηση και αν τους διέφυγε, τους το υπενθύμισαν οι Ευρωβουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ με ερώτηση τους στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι Έλληνες ευρωβουλευτές ρωτούν την Κομισιόν αν προτίθεται να χρηματοδοτήσει τη δημιουργία όλων αυτών των κλειστών κέντρων, ακόμη και για Υποδοχή και Ταυτοποίηση, και πόσο θα κοστολογούνταν η δημιουργία και η λειτουργία τους σύμφωνα με τις προϋποθέσεις των Ευρωπαϊκών Οδηγιών.
Φόβοι για νεκρούς λόγω κρύου
Όλα τα παραπάνω έχουν προκαλέσει τρόμο στους ανθρώπους που ασχολούνται με το προσφυγικό και τη διαχείριση των κέντρων φιλοξενίας, καθώς μπαίνουμε στο χειμώνα και η προετοιμασία ακόμη και στα υπάρχοντα camp προσφύγων είναι ανεπαρκής. Ο φόβος για νεκρούς λόγω κρύου είναι υπαρκτός και θεωρούν ότι αργά ή γρήγορα θα επιστρέψουμε σε ένα σχέδιο μετεγκατάστασης που θα περιλαμβάνει τη μεταφορά ανθρώπων σε ξενοδοχεία και διαμερίσματα. Μάλιστα εκτιμούν πως ο αριθμός των διαμερισμάτων θα πρέπει άμεσα να αυξηθεί από τα 25000 σε 40000, ενώ ζητούν άμεσα να ξεκινήσουν και πάλι οι διαγωνισμοί για στέγαση σε ξενοδοχεία, που άλλωστε υπάρχει και μεγάλο ενδιαφέρον από την πλευρά των ξενοδόχων. Άντε να πείσεις βέβαια τις τοπικές κοινωνίες τώρα να δεχτούν τους πρόσφυγες και τους μετανάστες, όταν μετά βαΐων και κλάδων έχεις ανακοινώσει πως ο μόνος δρόμος για αυτούς τους ανθρώπους είναι οι νέες Αμυγδαλέζες.
