Του Αλέκου Α. Ανδρικάκη
andrikakisalekos@gmail.com
Μοιάζει απίστευτο ή τουλάχιστο μια ιστορία υπερβολής. Αλλά δυστυχώς είναι πραγματική ιστορία. Λίγο μετά την απελευθέρωση ο δήμος Ηρακλείου – ακούγοντας τις φωνές διαφόρων γνωστών Ηρακλειωτών της εποχής- αποφάσιζε την κατεδάφιση των Ενετικών Τειχών ώστε να “ανασάνει” η πόλης και να επεκταθεί το σχέδιο πόλης! Μάλιστα εκείνοι που είχαν αυτή την άποψη έφταναν στο σημείο να λένε ότι ήταν και θέση αντίστασης κατά της γερμανικής κατοχής: αφού τα Τείχη εξέφραζαν την περίοδο της Ενετοκρατίας, και αφού η συνέχεια των Ενετών ήταν οι Ιταλοί σύμμαχοι των Γερμανών, θα έπρεπε να κατεδαφιστούν για να μη θυμίζει το μνημείο ούτε την κατοχή!
Όλα αυτά συνέβησαν στις αρχές του 1946, επί δημαρχίας Δημητρίου Χαλκιαδάκη. Τότε το δημοτικό συμβούλιο υιοθετούσε μια εισήγηση της Τεχνικής Υπηρεσίας η οποία ανέφερε ότι:
-Η πόλη δεν αερίζεται καλά εξαιτίας των Τειχών!-Δεν μπορεί να αναπτυχθεί πολεοδομικά ή να αποκτήσουν αξία τα οικόπεδα επειδή περικλείονται μέσα στα Τείχη.
“Αμφότερα τα σχέδια”, έγραφε η υπηρεσία σε εισήγησή της προς το δημοτικό συμβούλιο η οποία υιοθετήθηκε και μάλιστα μετά πολλών επαίνων, αναφερόμενη στο τότε υπάρχον αλλά και στο προτεινόμενο σχέδιο πόλης “πλην των λοιπών μειονεκτημάτων, δια της προβλεπομένης διατηρήσεως των τειχών, παρεμποδίζουν την φυσιολογικήν ανάπτυξιν και επέκτασιν της πόλεως”!
Έτσι, πρώτη προϋπόθεση για την ανάπτυξη της πόλης έμπαινε η κατεδάφιση των Τειχών!
“Α’ Αποδέσμευσις των εξελεκτικών δυνάμεων της πόλεως, δια της αφαιρέσεως των υφισταμένων εμποδίων(Ενετικά Τείχη, κάλυψις της περιφερειακής τάφρου”.
Αιτία όλων των κακών, έγραφε η υπηρεσία προς το ΔΣ, είναι τα τείχη. Υγρασία, η πόλη δεν αερίζεται προς νότο, “η ιδιοκτησία είναι κατατεμαχισμένη, εξ ου και η δημιουργία οικονομικού και αισθητικού κυκεώνος, με αποτέλεσμα μέγα κόστος ζωής, ο δήμος να μην μπορεί να εφαρμόση ρυμοτομίας λόγω αποζημιώσεων, αισθητική αναρχία εις τα κεντρικάς οδούς. Κυρία αιτία όλων αυτών η ύπαρξις των τειχών”.
Η λύση, λοιπόν, στα προβλήματα ήταν μία: “Δι αφαιρέσως των υφισταμένων εμποδίων, πραγματικών και ψυχολογικών, δηλαδή κατεδάφισις των τειχών ή μέρους αυτών, κάλυψις της περιφερειακής τάφρου και δημιουργία πρασίνου επί της περιφερειακής τάφρου”.
Σε άρθρο τους στην τοπική εφημερίδα “Νέα Χρονικά”, γνωστός παράγοντας του Ηρακλείου την εποχή εκείνη χαρακτήριζε… “επαναστατική πράξη” την κατεδάφιση του μνημείου! Και πρότεινε οι τεράστιοι χώροι που καταλαμβάνει να γίνουν οικόπεδα ώστε να χτιστεί το νέο Ηράκλειο! Μάλιστα απαντώντας σε παρεμβάσεις εκείνων που διαφωνούσαν με την κατεδάφιση κι έδιναν μάχη για να μη συμβεί ένα τέτοιο έγκλημα (Νικόλαος Πλάτων, Ιωάννης Τωμαδάκης, Στέργιος Σπανάκης, Νικόλαος Σταυρινίδης κα) ο ίδιος γιατρός έλεγε ότι προέχει το Ηράκλειο και οι αρχαιολόγοι θα έχουν τα βιβλία και τις εικόνες των Τειχών ώστε να κάνουν έρευνα για την επιστήμη τους γύρω από αυτά!
Ευτυχώς ούτε οι φωνές ακούστηκαν, ούτε η απόφαση του δημοτικού συμβουλίου εφαρμόστηκε και το μνημείο δεν κατεδαφίστηκε. Όπως κατεδαφίστηκαν όμως πολλά άλλα μνημεία σ’ όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα, από τον Μικρό Κούλε και τον όροφο της Λότζια, μέχρι το ναό του Σωτήρα. Όλα για τις “ανάγκες της πόλης” αλλά και για να μη… θυμίζουν την Ενετοκρατία ή την Τουρκοκρατία…
