Της Γιούλης Ιεραπετριτάκη*
“ (… )σφαλνώ τα μάτια, ξανάρχεται η νιότη, ξαναδένει εντός μου η αρμονία, ξαναπερνούν από μπροστά μου τα βουνά τα χωριά με τις ισκιωμένες πλατείες με τον πλάτανο, με το νερό που τρέχει με τα πεζούλια γύρα και τους γέρους, που κάθουνται ακουμπισμένοι στα ραβδιά τους κατά το βράδυ και κουβεντιάζουν ήσυχα, τα ίδια και τα ίδια τόσα χρόνια, τόσους αιώνες κι ο αγέρας γύρα τους κι από πάνω τους, είναι αιώνιος”
Νίκος Καζαντζάκης “Αναφορά στον Γκρέκο“
Προστασία περιβάλλοντος και εγχώριες τακτικές υποβάθμισης
Σε κάθε σύγχρονο ευρωπαϊκό πρόγραμμα ανάπτυξης η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και η ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς αποτελούν βασικούς πυλώνες ανάπτυξης. Και τούτο γιατί, τόσο το φυσικό – ιστορικό τοπίο όσο τα μνημεία , οι αρχαιολογικοί χώροι αποτελούν ένα σύστημα πλουτοπαραγωγικών πόρων που συμβάλλουν στην φυσική και οικονομική αναζωογόνηση περιφερειών, πόλεων και οικισμών.
Καθόλου τυχαία όλες οι ευρωπαϊκές χώρες ανταγωνίζονται μεταξύ τους για τη δημιουργία πολιτιστικού περιβάλλοντος προσελκύοντας ανθρώπους με ταλέντα και καινοτόμες ιδέες που με τη σειρά τους θα δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες για διαρκή αειφορία .*
Στη χώρα μας δυστυχώς, η κακώς εννοούμενη ανάπτυξη, η έλλειψη περιβαλλοντικής συνείδησης, οι αυθαιρεσίες του κράτους, η παντελής άγνοια για την ορθή διαχείριση και προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, αποτελούν τους πρωταρχικούς παράγοντες της σημερινής υποβάθμισης πολλών σπάνιων τοπίων και οκοσυστημάτων της χώρας. .
Ενδεικτική περίπτωση, η απαξιωτική αντιμετώπιση του μνημειακού πλάτανου, ενός από τα σημαντικότερα και επιβλητικότερα είδη ανατολικού πλάτανου στην Ευρώπη, που δεσπόζει στην κεντρική πλατεία του οικισμού Κράσι Πεδιάδος ** (Ν.Ηρακλείου, Δήμος Χερσονήσου)
Παρά το γεγονός ότι τα μνημεία της Φύσης αποτελούν πολύτιμο φυσικό, οικολογικό, πολιτισμικό τεκμήριο , μέγιστη κληρονομιά και παρακαταθήκη για τις μέλλουσες γενιές και ως εκ τούτου η προστασία και η διάσωσή τους είναι μονόδρομος για στρατηγικές βιωσιμότητας, στον τόπο μας που χωρίς υπερβολή αποτελεί κιβωτό βιοποικιλότητας, οι πολιτικές εγχώριας υποβάθμισης και απαξίωσης των πολιτιστικών αγαθών οδήγησαν την απελθούσα Δημοτική Αρχή Χερσονήσου στην ανήκουστη προσφυγή στο Συμβούλιο Επικρατείας ζητώντας την ακύρωση των μέτρων προστασίας του μνημειακού πλάτανου, ώστε να ενισχυθεί η οικονομική δραστηριότητα της επιχείρησης που λειτουργεί στον χώρο προστασίας του Μνημείου , διακινδυνεύοντας με την πράξη αυτή τρόπο την υλική υπόσταση του Μνημείου, φανερώνοντας ταυτόχρονα το έλλειμμα του οφειλόμενου σεβασμού προς το κοινό πολιτιστικό μας αγαθό .
Μαζί με τις παρακείμενες θολωτές Βρύσες του χωριού, ένα από τα σημαντικότερα έργα λαϊκής αρχιτεκτονικής στην Κρήτη, Διατηρητέο επίσης Μνημείο***, ο πλάτανος αποτελεί το ανυπέρβλητο σκηνικό της Φύσης όπου γενιές ανθρώπων αποτύπωσαν τα ίχνη της ύπαρξής τους. Φορτισμένος με τους θρύλους και τις παραδόσεις αιώνων, ενσαρκώνει το “πνεύμα του τόπου” της ευρύτερης περιοχής, υπενθυμίζoντας με την επιβλητική του παρουσία στον σημερινό επισκέπτη ότι τέτοια δέντρα αποτελούσαν αντικείμενα λατρείας, όπως μαρτυρούν τα περίφημα μινωϊκά δακτυλίδια .
Η ανακήρυξή του σε μνημείο της Φύσης**** σημειωτέον ήταν το επιστέγασμα μιας επίπονης προσπάθειας που ξεκίνησε το 2006 στην οποία συμμετείχαν κάτοικοι του χωριού, ευαισθητοποιημένοι πολίτες, λάτρεις της ευρύτερης περιοχής .
Το Συμβούλιο Επικρατείας απέρριψε το αίτημα της δημοτικής αρχής σώζοντας το ιερό δέντρο από τις ορέξεις των ιδιωτών που δεν εννοούν να συνειδητοποιήσουν ότι η πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί κοινό αγαθό και ως εκ τούτου δεν έχει ιδιοκτήτες . πολύ περισσότερο δεν μπορούμε να την εμπιστευτούμε σε ιδιωτικές πρωτοβουλίες.
Φυσικά η προστασία των πολιτιστικών αγαθών δεν αποτελεί αυτοσκοπό. Μέσα όμως από την αισθητική επικοινωνία με κάθε πολιτιστικό αγαθό ο άνθρωπος ως ψυχοδιανοητικό όν εμπλουτίζεται σε νοήματα και παραστάσεις, αισθάνεται, στοχάζεται, μαθαίνει δημιουργώντας το απαραίτητο περιβάλλον μέσα στο οποίο μπορεί να αναπτύξει μια ποιοτική ζωή.
Συνεπώς η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος σημαίνει αντίστοιχα και αναβάθμιση του πολιτιστικού περιβάλλοντος. Κι αυτή με τη σειρά της βελτίωση του επιπέδου της ανθρώπινης ζωής.*****
Το περιβάλλον όπως αποδεικνύει η σημερινή τραγική πραγματικότητα δεν προστατεύεται με τον στείρο περιβαλλοντισμό – φυσιολατρισμό .
Αν δεν θητεύσουμε στην έννοα του πολίτη συμμετέχοντας ενεργά με πράξεις στην προστασία του περιβάλλοντος, αμφισβητώντας το μοντέλο που οδήγησε στην σημερινή περιβαλλοντική κατάρρευση, θεμέλιος λίθος του οποίου υπήρξε η καταλήστευση των φυσικών πόρων .
Η τοπική κοινωνία αγωνίστηκε για την προστασία του Μνημειακού πλάτανου έχοντας “απέναντι” εκείνους που από θέση ευθύνης έπρεπε να πρωτοστατούν για την προστασία του φυσικού -πολιτιστικού περιβάλλοντος, ενισχύοντας ανάλογες πρωτοβουλίες πολιτών , όπως επιτάσσει το Ελληνικό Σύνταγμα και οι Διεθνείς Συμβάσεις .
Παρά την επιχειρούμενη φίμωση της αλήθειας με μπαράζ μηνύσεων που έχει εξαπολύσει ο ιδιώτης προς εκφοβισμό εναντίον όσων αγωνίζονται για το αυτονόητο, δηλώνουμε ότι είμαστε αποφασισμένοι να αντιπαλέψουμε αντιλήψεις που υποβαθμίζουν και θέτουν υπό διακινδύνευση, ένα ακόμη πολιτιστικό -αγροτικό τοπίο της Κρήτης, σε ταβέρνα μαζικής εστίασης με γεγονός άλλωστε που δεν συνάδει διόλου, με το πνεύμα της κήρυξης του Μνημείου .
Επιτακτική ανάγκη λοιπόν η παρέμβαση της πολιτείας και της επιστημονικής κοινότητας ώστε το πολύτιμο ” τοπόσημο” πολιτισμού που αιχμαλώτισε και ενέπνευσε κορυφαίες μορφές της ελληνικής διανόησης όπως ο Ν.Καζαντζάκης η Έλλη και η Γαλάτεια Αλεξίου αλλά και νεότερους δημιουργούς, όπως ο σπουδαίος ποιητής Κ. Φραγκούλης, να τεθεί σε καθεστώς διαρκούς παρακολούθησης και προστασίας αποτρέποντας στο εξής πράξεις που άμεσα ή έμμεσα εγκυμονούν κινδύνους για το σημαντικό αυτό Μνημείο -Οικοσύστημα ” που ρίζωσε στον ευλογημένο από τη φύση , τόπο μας .
Ευελπιστούμε ότι η νεοεκλεγείσα Δημοτική Αρχή θα προσεγγίσει το ζήτημα με ευαισθησία, με γνώμονα το κοινό αγαθό, τον απαιτούμενο σεβασμό στις αρχές της πολιτισμικής διαχείρισης του φυσικού και μνημειακού μας πλούτου και όχι με την λογική του τιμοκατάλογου .
.
*Γιούλη Ιεραπετριτάκη, ιστορικός -αρχαιολόγος, Dr Παν/μίου Bologna,
πρόεδρος Συλλόγου “Απανταχού Κρασανών & φίλων”,
τέως πρόεδρος Ελληνικού Τμήματος “ Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Ν. Καζαντζάκη”
Παραπομπές
*Τόπος Κοινοτικής Σημασίας ενταγμένος στο Δίκτυο ΝΑΤURA 2000 της Οδηγίας 92/43 ΕΟΚ με κωδικό GR-4320002 η ποία καταλαμβάνει έκταση 34007,17ha .
** Ευγενία Μπιτσάνη ,”Πολιτισμική διαχείριση & περιφερειακή ανάπτυξη “Εκδοσεις Διόνικος
*** ΥΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/562/26939 20001
**** Π.Δ Φ.Ε.Κ 247/29-9-2011
***** Αλέξ. Τιμ. Καζανάς ” ποινική προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς”, Διδακτορική Διατριβή, Θεσ/νικη 2019
Δείτε ακόμη:
Κράσι: Να σταματήσουν τα σχέδια του δήμου για αποχαρακτηρισμό του μνημειακού πλατάνου
