Εργο της Ομάδας Εργασίας αποτέλεσε η επεξεργασία και διατύπωση προτάσεων για τη μετάβαση σε ένα νέο σύστημα υποχρεωτικής κεφαλαιοποιητικής επικουρικής ασφάλισης στην Ελλάδα.
Λόγω της καινοτομίας του νέου συστήματος, της ανάγκης σύστασης ξεχωριστού κλάδου εντός του ΕΤΕΑΕΠ, αλλά και για λόγους πληρέστερης ενημέρωσης των ασφαλισμένων, πρέπει να προβλεφθεί μια ικανή μεταβατική περίοδος ανάμεσα στη νομοθέτηση του συστήματος και στην εφαρμογή του.
Στη νέα κεφαλαιοποιητική επικουρική ασφαλίζονται υποχρεωτικά όλοι οι νεοεισερχόμενοι και πρωτο-ασφαλισμένοι στην αγορά εργασίας από 1ης Ιανουαρίου 2021.
Στο νέο σύστημα προτιμητέα επιλογή θα ήταν η διατήρηση των εκάστοτε προβλεπόμενων εισφορών για τους μισθωτούς, καθώς και αυτοτελώς απασχολούμενους και ελεύθερους επαγγελματίες, όπως και στο υφιστάμενο σύστημα διανεμητικής επικουρικής, για λόγους εναρμόνισης.
Το ΕΤΕΑΕΠ θα είναι ο μόνος υπεύθυνος για την είσπραξη των εισφορών των ασφαλισμένων, λαμβανομένων υπόψη τυχόν εξαιρέσεων από την υπαγωγή.
Σε γενικές γραμμές προκρίθηκε η διατήρηση των ίδιων ηλικιακών ορίων με αυτά που ισχύουν στην κύρια σύνταξη γήρατος. Ενα εύρος ηλικίας από 62 έτη και άνω αναδείχθηκε ως η πιο εύλογη πρόβλεψη.
Ως προς τα είδη των συνταξιοδοτικών παροχών, αυτές μπορούν να διαχωριστούν σε:
● Συντάξεις γήρατος.
● Συντάξεις αναπηρίας.
● Συντάξεις θανάτου.
Για τις ανάγκες χρηματοδότησης του συστήματος και στο πνεύμα της κοινωνικής αλληλεγγύης μπορεί να δημιουργηθεί ένας «κουμπαράς αλληλεγγύης», ο οποίος να τροφοδοτείται με ειδική κράτηση επί των καταβαλλόμενων εισφορών του κάθε ασφαλισμένου.
Μέρος του σωρευμένου ποσού δύναται να εισπράττεται –με τη θεμελίωση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος– ως προκαταβολή.
Ο ασφαλισμένος θα δύναται να επιλέγει ανάμεσα σε τρία (3) επίπεδα επενδυτικού κινδύνου:
◼ Χαμηλού επενδυτικού κινδύνου.
◼ Μεσαίου επενδυτικού κινδύνου.
◼ Υψηλού επενδυτικού κινδύνου.
Η απουσία επιλογής επενδυτικού προϊόντος από μεριάς του ασφαλισμένου θα τον κατατάσσει αυτομάτως στο πακέτο χαμηλού επενδυτικού κινδύνου.
Σε κάθε περίπτωση, ο ασφαλισμένος δεν πρέπει να δεσμεύεται ισοβίως από την αρχική του επιλογή, αλλά να μπορεί να αλλάζει τις επενδυτικές του επιλογές ανά προβλεπόμενα χρονικά όρια και μέσω συγκεκριμένων διαδικασιών.
Οφείλουν να προβλεφθούν και να εφαρμόζονται όλες οι απαραίτητες διαδικασίες χαρτογράφησης του επενδυτικού προφίλ του ασφαλισμένου, για παράδειγμα με τη χρήση κατάλληλων ερωτηματολογίων.
Μετά την είσπραξη των εισφορών, το ΕΤΕΑΕΠ θα τις κατανέμει στους ατομικούς κεφαλαιοποιητικούς λογαριασμούς του κάθε ασφαλισμένου.
Τα κεφάλαια δύνανται να επενδύονται από διαχειριστές επενδύσεων (ΑΕΔΑΚ – ΦΚΑ) κατ’ εντολή και για λογαριασμό του ΕΤΕΑΕΠ, βάσει της μεταξύ τους σύμβασης.
Το ΕΤΕΑΕΠ οφείλει να ορίσει επενδυτικούς κανόνες που θα ισχύουν για τον διαχειριστή κεφαλαίων και θα περιγράφονται αναλυτικά σε σύμβαση.
Πρέπει να αξιοποιηθεί στο έπακρο κάθε δυνατότητα που μας δίνεται -εντός των ευρωπαϊκών κανόνων και θεσμικών μας περιορισμών ως Κ-Μ της Ε.Ε.– προκειμένου τα δημιουργούμενα αποθεματικά κεφάλαια να επενδύονται προς όφελος της εθνικής οικονομίας.
Το Κράτος οφείλει να μεριμνά για την κοινωνική ασφάλιση των εργαζομένων, στο πλαίσιο των υπαρκτών κινδύνων, συνθηκών και περιορισμών που αντιμετωπίζει.
Το νέο σύστημα κεφαλαιοποιητικής επικουρικής ασφάλισης αντιμετωπίζει, για όσους ενταχθούν στο νέο σύστημα, κατά το μεγαλύτερο μέρος τον δημογραφικό κίνδυνο. Εντούτοις, παραμένει η αντιμετώπιση του κόστους μετάβασης.
Ως βασική αρχή στο σύστημα κεφαλαιοποιητικής επικουρικής προκρίνεται η διατήρηση ίδιου τρόπου φορολόγησης με το υφιστάμενο.
Θα πρέπει να εξετασθεί πρόβλεψη για ειδική φορολόγηση για το ποσό προκαταβολής που θα δύναται να λαμβάνει ο ασφαλισμένος κατά τη φάση της θεμελίωσης του συνταξιοδοτικού δικαιώματος.
Θα μπορούσαν να εξετασθούν τρόποι τυχόν συνεισφοράς των ασφαλισμένων στο νέο καθεστώς με βάση την αρχή της διαγενεακής κοινωνικής αλληλεγγύης.
Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις, και όπως υφίσταται το σύστημα σήμερα, χωρίς παρέμβαση στις παραμέτρους του, δεν φαίνεται έντονο πρόβλημα χρηματοδότησης κατά την πρώτη δεκαετία.
Στα τέσσερα (4) υφιστάμενα Ταμεία Υποχρεωτικής Επαγγελματικής Ασφάλισης μπορεί να τηρηθεί η υποχρεωτικότητα ασφάλισης των μελών τους σε αυτά εφόσον υπάρχει ανάλογη εφαρμογή κανόνων με τα όσα θα ισχύουν στο σύστημα κεφαλαιοποιητικής επικουρικής, τουλάχιστον για τους νεοεισερχόμενους στο σύστημα.
Ως εναλλακτικοί πάροχοι διαχείρισης επενδύσεων μπορούν θα θεωρηθούν οι ΑΕΔΑΚ, οι ΕΠΕΥ, τα Πιστωτικά Ιδρύματα και οι Ασφαλιστικές Επιχειρήσεις, κατάλληλα αδειοδοτημένες από τις αρμόδιες εποπτικές Αρχές.
Δεδομένου ότι αναφερόμαστε σε κοινωνική ασφάλιση πρέπει να μελετηθούν προσεκτικά όλες οι δικλίδες ασφάλισης έναντι πληθώρας κινδύνων (νομικών, επενδυτικών, θεσμικών κ.λπ.).
Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί θεσμικά να προβλεφθεί η παράλληλη λειτουργία ΕΤΕΑΕΠ και εναλλακτικών παρόχων στο επίπεδο της συλλογής των εισφορών.
Οι εργασίες της Ομάδας Εργασίας έλαβαν χώρα πριν την έκδοση των αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας. Ως εκ τούτου τα όσα συζητήθηκαν, καθώς και τα συμπεράσματα που περιλαμβάνονται στο παρόν πόρισμα δεν ήταν δυνατόν να τις λάβουν υπόψη.
Οι θεματικές που συζητήθηκαν
Κατά τη διάρκεια των εργασιών της Ο.Ε. προσεγγίσθηκαν οι εξής θεματικές:
● Σύσταση – Οργάνωση Κλάδου Κεφαλαιοποιητικής Επικουρικής στο ΕΤΕΑΕΠ
● Ασφαλιστέα Πρόσωπα
● Εισφορές
● Χρόνος Ασφάλισης και Θεμελίωση Δικαιώματος
● Λήψη Επικουρικής Σύνταξης και Στάδιο Καταβολής Σύνταξης (Φάση Αποθησαύρισης)
● Επενδυτικές Επιλογές Ασφαλισμένου
● Ζητήματα Επενδύσεων και Διαχείριση Επενδυτικού Κινδύνου
● Φορολογικά Θέματα
● Χρηματοδότηση Μετάβασης
● Ταμεία Υποχρεωτικής Επαγγελματικής Ασφάλισης
● Εναλλακτικοί Διαχειριστές Επενδύσεων.
Ποιοι δικαιούνται επικουρική ασφάλιση
Στη νέα κεφαλαιοποιητική επικουρική ασφαλίζονται υποχρεωτικά όλοι οι νεοεισερχόμενοι και πρωτο-ασφαλισμένοι στην αγορά εργασίας από 1ης Ιανουαρίου 2021
Στο υφιστάμενο πλαίσιο, υπαγωγή στην επικουρική ασφάλιση έχουν:
(α) οι ήδη ασφαλισμένοι των Φορέων που εντάχθηκαν στο ΕΤΕΑΕΠ και
(β) όσοι αναλαμβάνουν ασφαλιστέα εργασία – απασχόληση ή αποκτούν ασφαλιστέα ιδιότητα για την οποία ασφαλίζονται υποχρεωτικά σε Φορέα κύριας ασφάλισης*.
Επιπρόσθετα, στην επικουρική ασφάλιση του ΕΤΕΑΕΠ υπάγονται προαιρετικά: (α) οι ήδη προαιρετικά ασφαλισμένοι των Φορέων που εντάχθηκαν στο ΕΤΕΑΕΠ και (β) οι ελεύθεροι επαγγελματίες, ασφαλισμένοι του πρώην ΟΑΕΕ.
Εξαιρούνται της ασφάλισης στον Κλάδο Επικουρικής Ασφάλισης του ΕΤΕΑΕΠ οι ανεξάρτητα απασχολούμενοι υγειονομικοί. Σημειώνεται πως δικαίωμα στην επικουρική ασφάλιση δεν έχουν οι αγρότες.
Από τις εργασίες της Ο.Ε. και τις τοποθετήσεις των μελών, συζητήθηκαν οι εξής εναλλακτικές προτάσεις:
▻ Η υπαγωγή στην επικουρική ασφάλιση, για τα πρόσωπα που δεν ήταν ασφαλιστέα στο ΕΤΕΑΕΠ, να είναι προαιρετική.
▻ Προαιρετική ένταξη στην επικουρική ασφάλιση των ήδη ασφαλισμένων (προ της 01/01/2021) επαγγελματικών κλάδων που μέχρι πρότινος δεν υπάγονταν υποχρεωτικά σε αυτήν. Ειδική μνεία έγινε για τους ιατρούς και τους αγρότες.
▻ Εξαίρεση από το πεδίο των ασφαλιστέων προσώπων εκείνων που υπάγονται με το υφιστάμενο σύστημα στην ασφάλιση Ταμείου Υποχρεωτικής Επαγγελματικής Ασφάλισης.
* Και δεν υπάγονται για την εργασία-απασχόλησή τους αυτή ή την ιδιότητά τους στην ασφάλιση άλλου Φορέα επικουρικής ασφάλισης ή επαγγελματικής υποχρεωτικής ασφάλισης ή των εξομοιούμενων βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας με αυτούς, ανεξαρτήτως νομικής μορφής.
Οργάνωση Κλάδου Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης στο ΕΤΕΑΕΠ
Προκρίνεται η ίδρυση ξεχωριστού νέου κλάδου εντός του ΕΤΕΑΕΠ, ο οποίος θα αφορά αποκλειστικά την κεφαλαιοποιητική επικουρική ασφάλιση.
Λόγω της καινοτομίας του νέου συστήματος, της ανάγκης σύστασης ξεχωριστού κλάδου εντός του ΕΤΕΑΕΠ, αλλά και για λόγους πληρέστερης ενημέρωσης των ασφαλισμένων, πρέπει να προβλεφθεί μια ικανή μεταβατική περίοδος ανάμεσα στη νομοθέτηση του συστήματος και στην εφαρμογή του
Για τη διασφάλιση της ορθής και απρόσκοπτης λειτουργίας του νέου κλάδου επικουρικής ασφάλισης οφείλει να προβλεφθεί ένα πλέγμα οργανωτικών προβλέψεων, οι οποίες -μεταξύ άλλων- θα περιλαμβάνουν:
■ Αλλαγές στον καταστατικό νόμο του Οργανισμού.
■ Οργανωτική πρόβλεψη σύστασης νέου και ξεχωριστού κλάδου κεφαλαιοποιητικής ασφάλισης εντός του ΕΤΕΑΕΠ.
■ Διασφάλιση της οικονομικής, λογιστικής και περιουσιακής αυτοτέλειας του νέου κλάδου. ■ Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να συντάσσονται οικονομικές καταστάσεις και εκθέσεις να συντάσσονται κατ’ αναλογία άλλων κεφαλαιοποιητικών συστημάτων και να διενεργείται έλεγχος από ορκωτούς ελεγκτές λογιστές, αλλά και να συστήνονται τεχνικές προβλέψεις.
■ Ρυθμίσεις σε θέματα σύνθεσης του Διοικητικού Συμβουλίου.
■ Ανάπτυξη σχετικού ολοκληρωμένου πληροφοριακού συστήματος και ηλεκτρονικής πλατφόρμας στην οποία θα μπορεί να εισέρχεται για ενημέρωση ο ασφαλισμένος. Το πληροφοριακό σύστημα θα πρέπει να μπορεί να παρακολουθεί αναλυτικά (και κατά το δυνατόν σε πραγματικό χρόνο) τους ατομικούς συνταξιοδοτικούς λογαριασμούς (ενδεικτικά εισφορές, έξοδα και λοιπές επιβαρύνσεις, αποδόσεις, καταβολές), καθώς και δυνατότητα διασύνδεσης όπου αυτή απαιτείται (για παράδειγμα με Εποπτικές Αρχές).
Νέες δομές
■ Διαχείριση των όποιων προσφυγών από μεριάς των ασφαλισμένων.
■ Υπαρξη συστήματος διακυβέρνησης και δομές λειτουργίας (διαχείριση κινδύνων, αναλογιστική λειτουργία και εσωτερικός έλεγχος εντός του ΕΤΕΑΕΠ, καταλληλότητα οργάνων διοίκησης και στελεχικού δυναμικού).
■ Ανάπτυξη διαδικασιών και υπηρεσιών ενημέρωσης του ασφαλισμένου.
■ Ανάπτυξη επενδυτικών κανόνων από μεριάς του ΕΤΕΑΕΠ.
Της Χριστίνας Κοψίνη, Εφημερίδα των Συντακτών
