Στα χρόνια που οι αγορές είναι η αρχή των πάντων, ο χρόνος που χρειάζεται μια μόδα ή τάση να εξαπλωθεί είναι ελάχιστος. Και το χειρότερο είναι ότι το αντικείμενο αυτής της μόδας για να παραχθεί αφήνει πίσω του πραγματικά θύματα. Μια τέτοια νέα τάση είναι οι λεγόμενοι «θεραπευτικοί κρύσταλλοι».
Οι «θεραπευτικοί κρύσταλλοι», όπως χαρακτηρίζονται από τους συμμετέχοντες στην βιομηχανία μεγέθους δισεκατομμυρίων δολαρίων, είναι κρύσταλλοι κάθε είδους. Ότι μπορεί να φανταστεί κανείς. Ροζ χαλαζίας, αμέθυστος, τουρμαλίνη, επίδοτο, λαβραδορίτης. Πρόκειται για υλικά που χαρακτηρίζουν τη μεγαλύτερη τάση στον τομέα της ευεξίας παγκοσμίως.
Έγιναν μόδα μόλις σε ένα χρόνο. Το 2017, οι New York Times μόλις είχαν προαναγγείλει το γεγονός και το 2018, οι κρύσταλλοι πλημμύρισαν τις δυτικές αγορές και αποτελούν πλέον ένα παγκόσμιο καταναλωτικό φαινόμενο. Τι υποτίθεται ότι κάνουν; Καθαρίζουν την ενέργεια, χαρίζουν ευεξία ενώ οι «πιστοί» τους αποδίδουν θεραπευτικές ιδιότητες για το σώμα και το μυαλό.
Κρυστάλλινη βιομηχανία
Την περασμένο Φεβρουάριο πραγματοποιήθηκε στην Τουσόν η μεγαλύτερη έκθεση κρυστάλλων στον κόσμο. Κρύσταλλοι κάθε είδους πωλούνταν από 100 ευρώ έως και δεκάδες χιλιάδες δολάρια. Πωλούνταν με κάθε τρόπο, ξεχωριστά, ως διακοσμητικά ή ενσωματωμένα σε αντικείμενα κάθε είδους: σε μαχαίρια, μπανιέρες (!), αγγέλους και παραδείσια πουλιά.
Περισσότεροι από 4.000 πωλητές κρυστάλλων συγκεντρώθηκαν εκεί και υποδέχτηκαν περισσότερους από 50.000 πελάτες, από απλούς νεαρούς και ιδιοκτήτες γκαλερί, σπα και κέντρα γιόγκα έως επιχειρηματίες και χονδρέμπορους.
Στις ΗΠΑ η ζήτηση για κρυστάλλους έχει διπλασιαστεί τα τελευταία τρία χρόνια. Ειδικά οι εισαγωγές χαλαζία έχουν διπλασιαστεί από το 2014. Και μάλιστα τα νούμερα αυτά αφορούν μόνο την ακατέργαστη πέτρα και όχι τα υπόλοιπα είδη στα οποία αυτή χρησιμοποιείται.
Η εταιρεία Fine Minerals International κάνει πωλήσεις 30 – 40 εκατομμύρια δολάρια το χρόνο. Οι πελάτες της είναι διασημότητες, συλλέκτες αλλά και επενδυτές που θέλουν σπάνια και πολύτιμα κρύσταλλα.
Στο Instagram, τα hashtags #crystals και #healingcrystals είναι δεκάδες εκατομμύρια. Διάφορες σελέμπριτι, όπως η Κιμ Καρντάσιαν έχουν «αγκαλιάσει» αυτά τα προϊόντα δίνοντάς τους μεγάλη ώθηση μέσω των social media. Η Μιράντα Κερ έχει δηλώσει ότι φιλτράρει όλα τα προϊόντα που χρησιμοποιεί για την επιδερμίδα της με ροζ χαλαζία «για να δώσει έναν παλμό αυτό-αγάπης».
Ευεξία, πνευματικότητα, θεραπεία
Η Γκούινεθ Πάλτροου, μέσω της εταιρείας της Goop πουλάει έναν κρύσταλλο για κάθε πιθανή περίσταση. Μεταξύ άλλων υπάρχουν λαμπτήρες, προϊόντα για μασάζ προσώπου, σεξουαλικά παιχνίδια και «κολπικά αυγά».
Οι κρυσταλλικές θεραπείες δεν είναι καινούργιο φαινόμενο. Για πρώτη φορά εμφανίστηκαν το 1970, αλλά η πρόσφατη αναζωπύρωση της κρυσταλλικής θεραπείας συνέπεσε με το αυξανόμενο ενδιαφέρον για εναλλακτική πνευματικότητα και θεραπευτικές πρακτικές.
Ειδικά στις ΗΠΑ, σύμφωνα με τα στοιχεία του Pew Research Center, πάνω από το 60% των ενηλίκων των ΗΠΑ κατέχουν τουλάχιστον μία πεποίθηση «νέας ηλικίας», όπως χαρακτηρίζεται. Για παράδειγμα πιστεύουν στην αστρολογία. Επίσης το 42% πιστεύει ότι η πνευματική ενέργεια μπορεί να εντοπιστεί σε κρυστάλλους.
Η επιστημονική κριτική στα περί θεραπείας με κρυστάλλους έχει μειώσει ελάχιστα τη ζήτηση. Πέρσι η Πάλτροου ήρθε αντιμέτωπη με μια αγωγή για μια διαφήμιση που υποστήριζε ότι τα κρυσταλλικά κολπικά αυγά της Goop είχαν τη δύναμη να εξισορροπήσουν τις ορμόνες και να ρυθμίσουν τον κύκλο της περιόδου. Τελικά για την υπόθεση έγινε συμβιβασμός. Στο διά ταύτα πάντως οι πωλήσεις των κρυστάλλων συνεχίζονται με μανιώδη ρυθμό.
Ανύπαρκτη πιστοποίηση
Η ανάπτυξη του κλάδου είναι τεράστια αλλά ο τρόπος που λειτουργεί αυτή η βιομηχανία δεν είναι καθόλου ηθικός και τα όσα κρύβονται από πίσω είναι ελάχιστα γνωστά. Κατ’ αρχάς ένα ιδιαίτερα μελανό σημείο είναι ότι η πιστοποίηση των κρυστάλλων είναι από ελάχιστη έως ανύπαρκτη. Δεν έχει καμία σχέση με αυτό που συμβαίνει με το χρυσό ή τα διαμάντια. Παρόλα αυτά ο κρύσταλλος κάνει ένα μεγάλο ταξίδι για να φτάσει στον καταναλωτή. Πριν φτάσει στο κατάστημα, περνά από τον εξαγωγέα και τον μεσάζοντα. Πριν από αυτούς όμως είναι το ορυχείο, όπου άνδρες και γυναίκες δουλεύουν σκληρά και στις πλάτες των οποίων έχει στηριχθεί αυτή η βιομηχανία δισεκατομμυρίων.
Βασικοί παραγωγοί κρυστάλλων είναι η Ινδία, η Βραζιλία, η Κίνα και η μικρή Μαδαγασκάρη. Η τελευταία είναι μία από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου. Ωστόσο, κάτω από το έδαφός της βρίσκεται ένας μεγάλος θησαυρός. Ροζ χαλαζίας, αμέθυστος, τουρμαλίνη και πολλά άλλα.
Η πλούσια… φτωχή Μαδαγασκάρη
Οι πολύτιμοι λίθοι και τα μέταλλα ήταν ο ταχύτερα αναπτυσσόμενος εξαγωγικός τομέας της χώρας το 2017. Παρουσίασε αύξηση περίπου 170% σε σχέση με το 2016. Παρόλα αυτά λίγες είναι οι μεγάλες επιχειρήσεις εξόρυξης που λειτουργούν στη Μαδαγασκάρη. Πάνω από το 80% των κρυστάλλων εξορύσσονται από μικρές εταιρείες, ακόμη και από οικογένειες που πληρώνονται με τις κατώτατες τιμές. Το ρυθμιστικό πλαίσιο είναι ανύπαρκτο, το εργατικό επίσης και οι υποδομές το ίδιο. Στη Μαδαγασκάρη οι εξορύξεις δεν γίνονται με μηχανήματα αλλά με ανθρώπινα σώματα.
Τα χωριά του Ανχόμα Ραμαρτίνα κάθονται πάνω σε μεγάλα αποθέματα ροζ χαλαζία. Μεγάλα τμήματα της περιοχής αυτή περιγράφονται ως «κόκκινες ζώνες» εντός της χώρας. Τα αγροτικά χωριά αντιμετωπίζουν συχνά επιδρομές από ένοπλες συμμορίες που κλέβουν, βιάζουν, ακόμη και σκοτώνουν. Ο κόσμος καλείται να μην βγαίνει στο δρόμο μετά τις 5 το απόγευμα. Σε αυτά τα χωριά τα περισσότερα σπίτια δεν έχουν ηλεκτρικό, νερό, τηλέφωνο. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα το 80% των κατοίκων ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας που ορίζεται στο 1,90 δολάριο. Οι μισές οικογένειες έχουν χάσει τουλάχιστον ένα βρέφος από ασθένεια ή πείνα. Ο υποσιτισμός είναι συνηθισμένος για όλους.
Περίπου το 1/4 του ντόπιου πληθυσμού εργάζεται στα ορυχεία προκειμένου να έχει κάποιο εισόδημα. Περίπου 2 – 4 άτομα πεθαίνουν κάθε χρόνο στα ορυχεία. «Μερικές φορές είναι πολύ επικίνδυνο αλλά εξακολουθούν να δουλεύουν γιατί θέλουν τα χρήματα. Υπάρχει πάντα η πιθανότητα κατολίσθησης. Το έδαφος πέφτει πάνω τους και πεθαίνουν», λέει ο αντιδήμαρχος της περιοχής.
Ένα ντοκιμαντέρ της Deutsche Welle για τα ορυχεία ζαφειριού στη Μαδαγασκάρη όπου οι συνθήκες είναι αντίστοιχες. Τίτλος του: «Λεηλατώντας τον πλούτο ενός νησιού»
Ανθυγιεινή και παιδική εργασία
Οι κατολισθήσεις δεν είναι ο μόνος κίνδυνος. Οι θρυμματισμένοι βράχοι δημιουργούν λεπτή σκόνη και τα σωματίδια χαλαζία μπορούν να διεισδύσουν βαθιά στους πνεύμονες, αυξάνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου και πυριτίασης. Επίσης η παιδική εργασία είναι διαδεδομένη. Το Υπουργείο Εργασίας των ΗΠΑ και η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας εκτιμούν ότι περίπου 85.000 παιδιά εργάζονται στα ορυχεία της Μαδαγασκάρης.
Μερικά από τα ορυχεία είναι είναι μεγάλα ανοιχτά κοιλώματα άλλα όμως είναι σαν μικρές κλειστοφοβικές σήραγγες. Σε αυτά τα ορυχεία πολλοί έχουν χαθεί, περισσότεροι έχουν κινδυνεύσει και πολλοί φέρουν ισόβια τραύματα από ατυχήματα ή τη σκληρή δουλειά. «Όσο πιο βαθιά πηγαίνεις, τόσο πιο δύσκολο είναι να αναπνεύσεις», λέει στον Guardian, ο Μιλιάμα, που έχει ένα καφέ στο κέντρο του χωριού. «Μόλις δεις μια πέτρα, την ακολουθείς για να βρεις κι άλλες», λέει ένας φίλος του. «Σκάβουμε, σκάβουμε, σκάβουμε. Το ονομάζουμε ο ‘τρόπος της πέτρας’».
Ο πλούτος πωλείται για λίγα λεπτά του ευρώ
Λίγη τουρμαλίνη τη στιγμή που βγαίνει από το ορυχείο δεν κοστίζει παρά λίγα λεπτά του ευρώ. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή. Σε λίγους μήνες όμως καθώς θα κινείται στην αλυσίδα παραγωγής η αξία της θα εκτιναχθεί, πολλαπλασιαζόμενη σε κάθε στάδιο του ταξιδιού. Η Μαδαγασκάρη εξάγει και ακατέργαστους κρυστάλλους και λαξεμένους σε σχήματα. Ο λόγος είναι οι θέσεις εργασίας και το κέρδος. Αν ένας κρύσταλλος από τη Μαδαγασκάρη σκαλιστεί τελικά στην Κίνα κανένα κέρδος δεν θα μείνει στην χώρα.
Οι κρύσταλλοι εξάγονται από τη Μαδαγασκάρη – περίπου 65 τόνοι λαξεμένων κρυστάλλων το χρόνο – από μια εταιρεία που ονομάζεται Madagascar Specimens. Ο ιδιοκτήτης της εταιρείας, Λίβα Μαρκ μιλώντας στον Guardian εξηγεί ότι οι καρδιές και τα ραβδιά μασάζ από χαλαζία είναι πολύ δημοφιλή τώρα. «Οι κρύσταλλοι είναι τα πιο δημοφιλή πετρώματα τώρα. Πολλοί πελάτες τα ψάχνουν γιατί οι θεραπείες με κρυστάλλους είναι πολύ δημοφιλείς τώρα, αφού πιστεύεται ότι έχουν θεραπευτικές δυνάμεις. Είναι, πως το λέτε; Τρέντι».
Ο Λίβα Μαρκ έχει βρεθεί στην τεράστια έκθεση της Τουσόν. Ξέρει και τη Μαδαγασκάρη. «Είναι σαν δυο γαλαξίες. Μεγάλη διαφορά. Αν πω στους ανθρώπους του ορυχείου τι γίνεται στην Τουσόν, δεν θα καταλάβουν ποτέ. Κι αν πω στους ανθρώπους στην Τουσόν να έρθουν εδώ δεν θα καταλάβουν ποτέ. Είναι πολύ διαφορετικοί κόσμοι». Εξάλλου ο ίδιος ξέρει πολύ καλά τις συνθήκες που επικρατούν στα ορυχεία από τα οποία αγοράζει. «Σοκάρομαι κι εγώ. Τραβούν για τέσσερα ή πέντε χιλιόμετρα, δυο ή τρεις φορές την ημέρα, πέτρες που ζυγίζουν 50 και 60 κιλά. Και κερδίζουν μόνο ένα δολάριο». Αυτό το ένα δολάριο θα πουληθεί για 1.000 δολάρια στις ΗΠΑ.
Η λεηλασία της Μαδαγασκάρης
Η λεηλασία των πόρων της Μαδαγασκάρης δεν είναι κάτι καινούργιο. Τον 18ο και τον 19ο αιώνα, η χώρα ήταν πηγή σκλάβων, που αγόραζαν οι Ευρωπαίοι και τους έστελναν να εργάζονται υπό βάναυσες συνθήκες σε φυτείες ζάχαρης στα νησιά του Μαυρίκιου, του Ρεϋνιόν και αλλού. Όταν οι Γάλλοι αποίκισαν τη Μαδαγασκάρη το 1895, απαγόρευσαν τη σκλαβιά, αλλά εγκατέστησαν νέες μορφές καταναγκαστικής εργασίας στην εξόρυξη. Από αυτή την εργασία δεκάδες χιλιάδες τόνοι ξύλου τριανταφυλλιάς και χρυσού μεταφέρονταν μέσω θαλάσσης κάθε χρόνο.
Πάνω από έναν αιώνα αργότερα, τα πλούτη της χώρας εξακολουθούν να μην ωφελούν το λαό της Μαδαγασκάρης. Χρυσός, κοβάλτιο, ζαφείρια, κρύσταλλα, ήταν πάντα πόροι που απομακρύνταν από τη χώρα προς όφελος των ξένων εταιρειών. «Πρέπει να υπάρξει ένας πιο συστηματικός τρόπος ελέγχου και ρύθμισης της αγοράς για όλα τα είδη ορυκτού πλούτου που προέρχονται από εδώ. Είναι εντελώς άδικο», λέει ο Ζο Αντριαμάρο, κοινωνιολόγος και αναλυτής ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Οι εξορύξεις απειλούν επίσης και το περιβάλλον του νησιού και συγκεκριμένα το πλούσιο τροπικό δάσος της Μαδαγασκάρης και τα σπάνια είδη – κάποια από αυτά είναι ήδη προς εξαφάνιση – που ζουν εκεί. «Οι εξορύξεις σε μεγαλύτερη κλίματα είναι μη βιώσιμες και καταστροφικές», λέει ο Αντριαμάρ. «Δεν μπορεί κανείς να προσποιηθεί ότι θα αποκατασταθεί το περιβάλλον και θα επανέλθει στην αρχική του κατάσταση».
Η εταιρική ηθική αναζητείται
Προς το παρόν οι διάφορες εταιρείες που πωλούν κρυστάλλους μιλούν για προθέσεις ηθικοποίησης της αγοράς, χωρίς όμως ουσιαστικά να γίνεται τίποτα γι’ αυτό. Η Τζούλια Σόεν, εκ των ιδρυτών της Glacce παραδέχεται: «σε μια βιομηχανία που δεν έχει ρυθμιστεί υπάρχουν προφανώς πρακτικές που οι περισσότεροι άνθρωποι που αγοράζουν κρύσταλλα δεν θα ήθελαν να ξέρουν».
Η Glacce πουλά μπουκάλια νερού και μεταλλικά καλαμάκια ενσωματωμένα σε ροζ, χαλαζία, αμέθυστο και άλλους κρυστάλλους, οι οποίοι υποτίθεται ότι μετατρέπουν το συνηθισμένο νερό σε ένα «κρυσταλλικό ελιξίριο» αφού το νερό «παίρνει τις θεραπευτικές ιδιότητες του κρυστάλλου». Τα μπουκάλια νερού αυτά παρουσιάστηκαν το 2018 από το Vanity Fair ως «Status Symbol» και πωλούνται από λιανοπωλητές μόδας αλλά και από την Goop της Γκουίνεθ Πάλτροου. Ένα μπουκάλι πωλείται από 60 ως 100 δολάρια και οι πωλήσεις αυξήθηκαν εκθετικά από τότε που ξεκίνησε τις εργασίες της η εταιρεία. Μάλιστα πολλές φορές η ζήτηση ξεπερνούσε την προσφορά.
Η Σόεν τονίζει ότι η ηθική προμήθεια είναι η πρώτη προτεραιότητα για την εταιρεία αλλά καθώς αγοράζει από Κινέζους μεσάζοντες στην πραγματικότητα δεν έχει κανέναν έλεγχο για το τι γίνεται στα ορυχεία. Υποστηρίζει ότι η εταιρεία ελπίζει να αναπτύξει σχέσεις με μεμονωμένα ορυχεία έως το 2020, αλλά δεν θα μπορούσε να προσφέρει συγκεκριμένες διαβεβαιώσεις σχετικά με τις σημερινές συνθήκες των ανθρακωρύχων τους. Δεν είναι η μόνη. Κι αυτό σε μια βιομηχανία όπου η ανθυγιεινή εργασία του φτωχού γίνεται (υποτίθεται) ευεξία του πλούσιου.
tvxs.gr