Για πολλούς ένας δροσερός καφές σε μια ξαπλώστρα κοντά στο κύμα είναι ο ορισμός του καλοκαιριού. Η εμπειρία, ωστόσο, δείχνει ότι ο «παράδεισος» του ενός συχνά μετατρέπεται σε εφιάλτη των πολλών. Ιδίως όταν ο επιχειρηματίας στον οποίο έχει παραχωρηθεί η εκμετάλλευση μιας παραλίας δρα αυτοβούλως και κυρίως, παράνομα. Ενας νέος νόμος για τον αιγιαλό άλλαξε φέτος το τοπίο, ενισχύοντας τα δικαιώματα των πολιτών, το μεγαλύτερο μέρος του όμως θα ξεκινήσει να εφαρμόζεται από το 2020. Η βασικότερη αλλαγή από το φετινό καλοκαίρι είναι ότι η αρμοδιότητα τήρησης του νόμου για τις παραλίες και τους αιγιαλούς πέρασε αποκλειστικά στο Λιμενικό.
Ο νόμος 4607/2019 περιλαμβάνει και αρκετές διατάξεις γύρω από τους όρους και τη διαδικασία μίσθωσης αιγιαλών και παραλιών σε όλη τη χώρα. Το μεγαλύτερο μέρος αυτών θα εφαρμοστεί από το επόμενο καλοκαίρι, για δύο λόγους: εκδόθηκε τέλος Απριλίου, οπότε είχαν ήδη ξεκινήσει οι διαγωνισμοί για την παραχώρηση της χρήσης παραλιών σε ιδιώτες. Και επιπλέον, τα συναρμόδια υπουργεία δεν εξέδωσαν τις απαραίτητες για την εφαρμογή του κοινές αποφάσεις και εγκυκλίους. Ετσι, σε μεγάλο βαθμό η εικόνα εξακολουθεί να ορίζεται από την τελευταία απόφαση, του 2017. Ας δούμε πώς έχει διαμορφωθεί η εικόνα.
1 Τι είναι, για τη νομοθεσία, αιγιαλός και παραλία;
Αιγιαλός είναι «η ζώνη ξηράς που βρέχεται από τη θάλασσα κατά τις μεγαλύτερες και συνήθεις αναβάσεις των κυμάτων της». Θεωρείται ουσιώδες στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος της χώρας, που προστατεύεται από την πολιτεία η οποία το διαχειρίζεται σύμφωνα με τη φύση του και τον κοινόχρηστο χαρακτήρα του. Παραλία είναι η ζώνη της ξηράς που ξεκινά από τον αιγιαλό και «συνδέει» την ξηρά με τη θάλασσα. Το πλάτος της καθορίζεται (από το κράτος) σε τουλάχιστον 30 και μέχρι 50 μέτρα από τη γραμμή του αιγιαλού, ενώ επιτρέπεται να είναι μικρότερο ανάλογα με τα γεωμορφολογικά στοιχεία κάθε ακτής και φυσικά, το δομημένο περιβάλλον.
2 Σε ποιον ανήκουν ο αιγιαλός και η παραλία;
Σύμφωνα με το Σύνταγμα, οι αιγιαλοί και οι παραλίες είναι δημόσια (εκτός συναλλαγής) και κοινόχρηστα. Κύριος προορισμός τους, ως κοινόχρηστα, είναι «η ελεύθερη και ακώλυτη πρόσβαση του κοινού σε αυτά, καθώς και η επικοινωνία της ξηράς με τη θάλασσα, λιμνοθάλασσα, λίμνη ή ποταμό». Εξαίρεση επιτρέπεται μόνο για την εξυπηρέτηση επιτακτικού δημοσίου συμφέροντος.
3 Υπάρχουν ιδιωτικές παραλίες στη χώρα μας;
Οχι. Κάθε επιχείρηση που γειτνιάζει με παραλία οφείλει να διατηρεί ελεύθερη την πρόσβαση των λουομένων (αν δεν υπάρχει άλλη πρόσβαση) μέσω των εγκαταστάσεών της. Αν με κάποιο τρόπο μια επιχείρηση προσπαθεί να παρεμποδίσει την πρόσβαση των πολιτών στην παραλία (με αποτρεπτικές πινακίδες, περιφράξεις ή φύλαξη) οι πολίτες πρέπει να απευθύνονται στην αστυνομία. Μοναδική εξαίρεση, οι λιγοστές οργανωμένες πλαζ για τις οποίες έχει θεσπιστεί εισιτήριο.
4 Τι επιτρέπεται σε αιγιαλούς και παραλίες;
Ο γενικός κανόνας είναι ότι επιτρέπεται η παραχώρηση της «απλής» χρήσης τους, αλλά όχι η κατασκευή μονίμων εγκαταστάσεων. Η απλή χρήση περιλαμβάνει τα γνωστά ομπρελοκαθίσματα, πλωτές εξέδρες για θαλάσσια σπορ, φουσκωτές «παιδικές χαρές». Σε κάθε περίπτωση, η παραχώρηση (που γίνεται έναντι τιμήματος) δεν πρέπει να επηρεάζει τον κοινόχρηστο χαρακτήρα τους. Η παραχώρηση πραγματοποιείται είτε απευθείας από το υπουργείο Οικονομικών ή από τον δήμο.
5 Με ποιους όρους επιτρέπεται να τοποθετούνται ομπρέλες και ξαπλώστρες;
Η μέγιστη επιτρεπόμενη επιφάνεια δεν μπορεί να ξεπερνά το 50%.
6 Σε μια μεγάλη παραλία μπορούν να υπάρχουν πολλές παραχωρήσεις σε «ομπρελάδες»;
Ναι. Αλλά πρέπει να καταλαμβάνουν έως 500 τ.μ. έκαστος και να διατηρούν ανάμεσά τους ελεύθερη ζώνη 100 μέτρων (και συνολικά να καταλάβουν έως το 50% μιας παραλίας). Η υποχρέωση ελεύθερης ζώνης δεν ισχύει για τις περιπτώσεις χρήσης της παραλίας από τις επιχειρήσεις που βρίσκονται σε επαφή με αυτήν. Το σημείο αυτό άλλαξε με τον νέο νόμο και θα εφαρμοστεί από το 2020.
7 Τι θα αλλάξει από το επόμενο καλοκαίρι;
Το εμβαδόν των παραχωρήσεων θα μειωθεί στα 300 τ.μ., ενώ θα πρέπει να φθάνει έως το 60% της παραλίας, χωρίς όμως να περιλαμβάνεται τυχόν δυσπρόσιτο κομμάτι της. Η παραχώρηση αυτή μειώνεται στο μισό (30%) στις ακτές σε περιοχές Natura 2000. Επίσης, δεν θα επιτρέπεται η μίσθωση χώρων σε πολύ μικρές παραλίες (έως 150 τ.μ.). Από του χρόνου θα πρέπει να τοποθετείται δίπλα σε κάθε παραχώρηση πινακίδα με το σχέδιο του παραχωρούμενου χώρου, ώστε να γίνεται εύκολα αντιληπτή τυχόν υπέρβασή του. Οσον αφορά το παραχωρημένο κομμάτι, η κάλυψή του (με έπιπλα παραλίας) δεν θα πρέπει να καταλαμβάνει πάνω από 50% του χώρου και να μεσολαβεί ένα μέτρο ανάμεσα στις ξαπλώστρες.
8 Τι ισχύει για την πρόσβαση στις ακτές από τη θάλασσα;
Ο γενικός κανόνας είναι ότι τα σκάφη δεν μπορούν να πλησιάζουν σε απόσταση μικρότερη των 200 μέτρων από την ακτή όταν υπάρχουν λουόμενοι. Σε πολλές περιοχές το λιμεναρχείο ορίζει ειδικούς κανόνες για κάθε παραλία και ορίζει την περιοχή με σημαδούρες.
Καταγγελίες μόνο στο Λιμενικό Σώμα
9 Ποιος έχει την ευθύνη καθαριότητας μιας παραλίας;
Την ευθύνη έχει ο δήμος, εκτός από το παραχωρημένο σε ιδιώτη κομμάτι για το οποίο την ευθύνη φέρει ο ιδιώτης. Τα μισθωμένα τμήματα πρέπει να καθαρίζονται καθημερινά, να διαθέτουν καλαίσθητα δοχεία απορριμμάτων και χώρους υγιεινής. Οπως αναφέρει απόφαση του 2019, «ο παραχωρούμενος-κοινόχρηστος χώρος απαγορεύεται να περιφραχθεί και πρέπει να εξασφαλίζεται από πλευράς υγιεινής, αισθητικής και ρύπανσης ή αλλοίωσης του περιβάλλοντος».
10 Πού μπορεί να απευθυνθεί ο πολίτης για να καταγγείλει κάτι;
Από φέτος την ευθύνη για τους αιγιαλούς και την παραλία έχει αποκλειστικά το Λιμενικό Σώμα (και όχι πια η αστυνομία). Εκεί πρέπει να απευθυνθεί ο πολίτης αν διαπιστώσει αυθαιρεσίες (λ.χ. ως προς την έκταση των ομπρελοκαθισμάτων, τις προσβάσεις, την καθαριότητα, τη μουσική). Το Λιμενικό οφείλει με τη σειρά του να ενημερώσει το τοπικό γραφείο της κτηματικής υπηρεσίας του Δημοσίου (το οποίο είναι υπεύθυνο για τη μίσθωση μιας παραλίας) και τον δήμο.
11 Τι ισχύει για τις καντίνες;
Μπορούν να καταλάβουν μέχρι 15 τ.μ. Πρέπει να λειτουργούν με άδεια και να πληρούν συγκεκριμένες προδιαγραφές. Δεν επιτρέπεται να έχουν ηχεία και πρέπει να απέχουν 100 μέτρα από τις παραθαλάσσιες επιχειρήσεις (λ.χ. κέντρα αναψυχής, ξενοδοχεία).
12 Τι ισχύει για τη μουσική;
Απαγορεύεται η τοποθέτηση ηχητικών συστημάτων στον δημόσιο χώρο. Στις περιπτώσεις παραθαλάσσιων επιχειρήσεων, η παραγόμενη στάθμη θορύβου δεν πρέπει να ξεπερνά τα 50 ντεσιμπέλ.
13 Τι ισχύει για τον φωτισμό;
Πρέπει να είναι χαμηλός και περιορισμένος, στο απολύτως αναγκαίο για λόγους ασφαλείας και καθοδήγησης.
14 Τι ισχύει για τις παραλίες σε περιοχές Natura;
Ισχύουν αυστηρότεροι περιορισμοί. Για παράδειγμα, απαγορεύεται η ισοπέδωση των αμμοθινών και πρέπει να ελαχιστοποιείται η όχληση. Οι όροι γίνονται αυστηρότεροι για τις παραλίες ωοτοκίας της καρέτα καρέτα.