Του Κωστή Λουλάκη*
Τα ΜΜΕ μας έχουν ταράξει τελευταία με τον καιρό. Τις επόμενες μέρες θα έχουμε δυνατούς νοτιάδες με μεγάλες ποσότητες αφρικανικής σκόνης να κατακλύζουν την ατμόσφαιρα. Τα αιωρούμενα σωματίδια θα είναι πάνω από τα επιτρεπτά όρια και πάνω από τα όρια επιφυλακής. Προσοχή στις ευπαθείς ομάδες πληθυσμού, στους έχοντες αναπνευστικά προβλήματα, αλλεργίες, καρδιοπάθειες κτλ. Προσοχή στις άσκοπες μετακινήσεις.
Πάντα ο καιρός είναι ένα διαχρονικό θέμα συζήτησης. Αλλά τα τελευταία χρόνια τα ΜΜΕ το έχουν αναγάγει σε μείζον θέμα. Λίγο να ξεφύγουμε από την κανονικότητα τα λένε όλα σε υπερθετικό βαθμό. Καύσωνες, πλημμύρες, χιόνια και τώρα νοτιάς και αφρικανική σκόνη παρελαύνουν από τα δελτία ειδήσεων καθημερινά. Λες και δεν έχουμε νοτιά, σκόνη και λασποβροχές σχεδόν κάθε χρόνο τέτοια εποχή στο Ηράκλειο. Λες και δεν έχουν ακούσει ποτέ για το ‘’φουσκοδεντρίτη νοτιά’’ του Καζαντζάκη που θρέφει τα ζώα, τα φυτά και τους ανθρώπους της Κρήτης. Λες και όλα έχουν προκύψει από παρθενογένεση.
Εντάξει θα φυσήξει και φέτος όπως κάθε χρόνο, θα έρθει και σκόνη να τα κάνει όλα μουντά και άχαρα, θα συννεφιάσει, ο ήλιος θα φαίνεται αχνά και μετά θα ρίξει και καμιά βροχή να καθαρίσει η ατμόσφαιρα και να κάνει όλα τα αυτοκίνητα να έχουν το ίδιο χρώμα. Και οι οδηγοί να ρίχνουν κάνα δυο κουβάδες νερό το πρωί στο παρμπρίζ πριν ξεκινήσουν για τις δουλειές τους για να τα καθαρίσουν. Και οι νοικοκυρές να ρίχνουν νερά με το λάστιχο στα μπαλκόνια και στις αυλές για να διώξουν τη σκόνη από την Αφρική που την έφερε ο νοτιάς και κολλάει παντού και βγαίνει μόνο με πολύ νερό και δυνατό τρίψιμο. Δεν πα να φωνάζει ο Δήμος για τη λειψυδρία, το ίδιο του κάνει. Ευτυχώς αυτός έχει πλέον πυλωτή και βάζει το αμάξι του και δε θα χρειαστεί να τρέχει στο πλυντήριο μετά.
Η σημερινή μέρα είναι η πλέον επικίνδυνη για το νοτιά. Άστους να λένε. Δεν έχουν κι άλλες ειδήσεις. Από το πρωί χωμένος στο υπόγειο εργαστήριο του ΙΤΕ δεν έχει επαφή με τον έξω κόσμο. Δουλεύει μόνος του σήμερα, καθώς ο συνεργάτης του έχει άδεια, η γραμματέας τους λείπει με άδεια κυήσεως και δεν αντικαταστάθηκε, δεν έχει όρεξη να δει στο internet να λένε πάλι για το νοτιά και τη σκόνη ούτε να βάλει ραδιόφωνο και να ακούει για ‘’την αγάπη και τη ζωή που χάθηκε στη σκόνη’’ και για το ‘’βασιλιά της σκόνης’’.
Δουλεύει μέχρι αργά το απόγευμα, χωρίς διακοπή. Ένα σάντουιτς που κρατούσε από το σπίτι και ένας καφές, τον κράτησαν και δεν πεινάει. Αλλά έχει αρχίσει να κουράζεται το μυαλό του μετά από τόσες ώρες δουλειάς. Σκέφτεται ότι είναι ώρα να φύγει. Οι περισσότεροι θα έχουν φύγει. Να πάει στο σπίτι να βγάλει το σκύλο για βόλτα και να παίξει λίγο μαζί του. Αυτό θέλει τώρα. Και μετά μια πίτσα με μια παγωμένη μπύρα θα είναι ό,τι πρέπει καθώς θα σερφάρει στο internet.
Βγαίνει έξω από το κτίριο και βρίσκεται ξάφνου σε ένα απόκοσμο χώρο. Όλα είναι πορτοκαλί. Και μουντά. Και μυρίζουν χώμα. Απόκοσμη μέρα, σε φόντο πορτοκαλί, με μυρωδιά χώματος, κάτι σαν έκλειψη ηλίου. Φόβος. Μόνος του σε ένα πορτοκαλί σύννεφο. Μα τα σύννεφα δεν είναι γαλάζια; Άντε σιέλ. Ή ουρανί που έλεγε μικρός. Κλείνει για λίγο τα μάτια. Σκηνές από Λώρενς της Αραβίας, Άγγλο Ασθενή και Ιντιάνα Τζόουνς, έρχονται αυθόρμητα στο νου του. Άμμος ναι υπάρχει, αλλά πορτοκαλί πουθενά. Ανοίγει τα μάτια και προχωρά προς το αυτοκίνητο. Τα πουλιά είναι εξαφανισμένα. Τέτοια ώρα και τέτοια εποχή που ζευγαρώνουν, άνοιξη είναι τέλη Μάρτη, θα έπρεπε να δίνουν ρεσιτάλ ερωτικής πρόκλησης πάνω στα δέντρα, από κλαδί σε κλαδί και από δέντρο σε δέντρο. Τα αδέσποτα σκυλιά το ίδιο. Εξαφανισμένα κι αυτά. Πού να λουφάζουν; Ούτε τις μέρες του μεγάλου κρύου το χειμώνα δεν είναι τόση νέκρα. Ούτε το καλοκαίρι τις μέρες της μεγάλης ζέστης.
Η ατμόσφαιρα μυρίζει χωματίλα. Όχι όμως τη μυρωδιά του βρεγμένου χώματος του φθινοπώρου που σε αναζωογονεί, αλλά μια μυρωδιά θανάτου. Σε πορτοκαλί φόντο. Τι έγινε όλη μέρα που αυτός ήταν κλεισμένος στο εργαστήριο; Κάθεται στο αμάξι χωρίς να το βάλει μπρος. Ανοίγει το ραδιόφωνο. ‘’Οι συγκεντρώσεις των αιωρούμενων σωματιδίων έχουν ξεπεράσει κάθε προηγούμενο στην ατμόσφαιρα για αυτό και έχει αυτό το διάχυτο πορτοκαλί χρώμα…’’. Το κλείνει, δε θέλει να ακούσει παρακάτω. Το βλέπει μπροστά του, δε χρειάζεται να του το πουν. Ζει μέσα σε αυτό. Αναπνέει αυτό. Βλέπει την ατμόσφαιρα σε ένα ειδυλλιακό πορτοκαλί που προκαλεί τρόμο. Κι αυτή η σκόνη μπαίνει παντού. Φτάνει παντού. Μέχρι τις Βόρειες χώρες. Και στη Σκανδιναβία έχει βρεθεί και στο Βόρειο Πόλο. Αλλά και στα σώματα. Μπαίνει και στα σώματα. Στα μάτια. Στη μύτη. Στο στόμα. Στις ψυχές. Μπαίνει παντού. Στο μυαλό. Αλλάζει διαθέσεις. Κόβει επιθυμίες. Αναστέλλει. Προκαλεί φόβο σε φόντο πορτοκαλί.
Στο πανεπιστήμιο είχε πάρει και είχε περάσει και με καλό βαθμό όλα τα σχετικά μαθήματα και ως προπτυχιακός και ως μεταπτυχιακός φοιτητής. Μετεωρολογία, Ραδιομετεωρολογία, Φυσική της Ατμόσφαιρας, Φυσική της Ανώτερης Ατμόσφαιρας, Φυσική του Φλοιού της Γης, είχε διαβάσει τόσα άρθρα και δημοσιεύσεις, αλλά τέτοιο πορτοκαλί φαινόμενο σαν κι αυτό που βλέπει τώρα μπροστά του, σαν κι αυτό που ζει, δε διάβασε πουθενά. Πάντα τον γοήτευαν οι χαοτικές σχέσεις που επικρατούσαν στην ατμόσφαιρα και αλληλεπιδρούσαν μεταξύ τους, τα αίτια και τα αιτιατά, αλλά αυτό το φαινόμενο της σκόνης να μετατρέπει τα πάντα σε πορτοκαλί, δεν έχει περιγραφεί πουθενά. Μάλλον τώρα θα το περιγράψουν οι επιστήμονες.
Ανοίγει το κινητό. Κάποιοι έχουν όρεξη και κάνουν πλάκα. Τα Λιοντάρια, η γνωστή πλατεία του Ηρακλείου, σε φόντο πορτοκαλί με καμήλες και βεδουίνους να περνούν από δίπλα. Φωτοσοπιά. Τα Νεώρια σε φόντο πορτοκαλί, το λιμάνι, η Κνωσσός, ο Κούλες, η Λότζια, τα τείχη, όλο το Ηράκλειο σε ρυθμό πορτοκαλί, ζει ιστορικές πορτοκαλί μέρες που δεν έχει ξαναζήσει. Φαντάζεται τους αυριανούς τίτλους των εφημερίδων. Όλα πορτοκαλί …
Προσπαθεί να συνέρθει από το σοκ. Λίγη μουσική, ένα τραγούδι θα του έκανε καλό. Ανοίγει το ραδιόφωνο. ‘’…φυσάει βοριάς, απ το νοτιά κι όλα τα παίρνει πέρα, αγάπες, όνειρα φιλιά γλυκό μου και σκοτεινιάζει η μέρα…’’ τραγουδάει ο Νικολάκης ο Παπάζογλου με τη λάγνα φωνή του, αλλά πουθενά πορτοκαλί. Και πουθενά νοτιάς. Για βοριά που φυσάει απ’ το νοτιά λέει το τραγούδι. ‘’Και αυτό που χρειαζόμαστε τώρα είναι κάτι για να καθαρίσει η ατμόσφαιρα’’ λέει ο εκφωνητής στο ραδιόφωνο και ακολουθεί το ‘’φύσηξε ο Βαρδάρης και καθάρισε… ’’ πάλι με τον Παπάζογλου. Μακάρι να φυσούσε Βαρδάρης στην Κρήτη. Να την επαναφέρει στην κανονική της κατάσταση. Στην κανονικότητα της. Με τον ήλιο της και το γαλανό της ουρανό. Να διώξει τη σκόνη και το πορτοκαλί. Αλλά είναι χίλια χιλιόμετρα μακριά από κει που φυσά ο Βαρδάρης. Δεν έχει τη δύναμη να φτάσει εδώ κάτω.
Όλοι για το βοριά μιλάνε. Όλοι για το ‘’βοριά που τα αρνάκια παγώνει’’ λένε. Εδώ ο νοτιάς μας έχει αλλάξει το χρώμα και κανείς δε λέει τίποτα. Μόνο ο Καζαντζάκης έχει γράψει δυο κουβέντες για το ‘’φουσκοδεντρίτη νοτιά’’ της Κρήτης. Και μετά τίποτα. Κανείς άλλος. Συνειρμικά θυμάται το ξεροβόρι που τον πάγωνε στη βορινή σκοπιά του στρατοπέδου στην Κομοτηνή που υπηρετούσε και το τραντζιστοράκι να του τραγουδά μέσα από το μονό ακουστικό στο αυτί ‘’ένας κακός βοριάς τρελός μαστιγωτής μέσα στη νύχτα κατεβαίνει απ’ τη Ροδόπη και μ’ ένα φόβο σε ξυπνάει για να δεις πόσο αλλάξαν οι καιροί και οι ανθρώποι…’’ Ροκιές της νιότης με το Γκαϊφύλλια. Αλλά κι εκεί για βοριά μιλάει. Πουθενά νοτιάς. Κι όμως μετά το σημερινό κάποιος πρέπει να γράψει κάτι. Κάποιο τραγούδι, κάποιο ποίημα, έστω κάποιο paper.
Σε κάθε του ζόρι μέχρι σήμερα, έτρεχε να βρει παρηγοριά στην επιστήμη ή στην τέχνη. Ή και στα δύο. Σήμερα και οι δυο απέτυχαν. Και η επιστήμη και η τέχνη. Και τι του μένει. Τι μένει; Η θρησκεία. Μα η θρησκεία είναι για τους πιστούς. Αυτός πιστός δεν είναι. Ούτε θρήσκος, ούτε άθρησκος. Αυτός είναι αγνωστικιστής. Πώς θα ‘θελε τώρα να έχει αφήσει ένα παράθυρο ανοιχτό προς τα ‘κει. Μια γέφυρα επικοινωνίας. Κάτι τέλος πάντων. Κάτι να έχει να πορεύεται. Να μπορεί να εξηγήσει τη σκόνη, το νοτιά και το πορτοκαλί. Να μπορεί να ξορκίσει το φόβο του αγνώστου και του πρωτόγνωρου.
‘’…έπεσε το πούσι αποβραδίς, το καραβοφάναρο χαμένο…’’ ακούγεται από το ραδιόφωνο η φωνή της Κωχ. Το κλείνει γιατί δεν αντέχει να το ακούσει όλο αν και είναι το μόνο που περιγράφει καλύτερα την πραγματικότητα τούτη την ώρα. Την πορτοκαλί ομίχλη γύρω του. Νευρικά βάζει μπροστά το αμάξι του, ανάβει τα φώτα για να βλέπει, αλλά πιο πολύ για να τον βλέπουν και ξεκινά για το σπίτι που τον περιμένει ο σκύλος του.
Σημείωση: Ο τίτλος ‘’Αφρικανική σκόνη’’ δόθηκε από το συγγραφέα κ. Γιαννακουδάκη Λευτέρη, ως θέμα άσκησης στο τμήμα αρχαρίων, στο πλαίσιο του εργαστηρίου δημιουργικής γραφή LaCulturelá, πέρυσι, αμέσως μετά την εμφάνιση του φαινομένου.
*Σαν σήμερα πριν από ένα χρόνο ζήσαμε έντονα το φαινόμενο με τη σκόνη
