Το φρούριο «Ιτζεδίν» στο χωριό Καλάμι Χανίων είναι από τα λίγα στην Ελλάδα που έχουν συνδεθεί τόσο στενά με την ιστορία των λαϊκών αγώνων, με την αλύγιστη στάση των εκατοντάδων κομμουνιστών και άλλων αγωνιστών απέναντι στη βία και τις διώξεις του αστικού κράτους τον 20ο αιώνα, έγινε τόπος κράτησης και μαρτυρίου για κομμουνιστές και άλλους αγωνιστές.
Υπολογίζεται ότι μέχρι το 1964 βασανίστηκαν στο Ιτζεδίν περίπου 400 κομμουνιστές και αντιστασιακοί, ενώ στα κελιά που κρατούνταν οι μελλοθάνατοι κομμουνιστές πριν οδηγηθούν στο απόσπασμα υπάρχουν ακόμα χαραγμένα τα ονόματα και τα τελευταία λόγια κάποιων από αυτούς. Ως φυλακή λειτούργησε μέχρι το 1971, οπότε και έκλεισε οριστικά.
Το 1975, το Υπουργείο Δικαιοσύνης παραχώρησε για χρήση το εντός του τείχους συγκρότημα του φρουρίου Ιτζεδίν στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας και την Υπηρεσία του Ναυστάθμου Κρήτης.
Το 1986 το φρούριο χαρακτηρίστηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο και πλέον υπάγεται και στις αρμοδιότητες του υπουργείου Πολιτισμού – συγκεκριμένα στην Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Κρήτης. Από το 2007 περνάει στην Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου (ΚΕΔ).
Το Δεκέμβρη του 2011 η ΚΕΔ συγχωνεύθηκε με την (τότε) εταιρεία «Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα» λαμβάνοντας την επωνυμία ΕΤΑΔ (Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου), ενώ πρόσφατα πέρασε στο υπερταμείο με την ενσωμάτωση του ΕΤΑΔ στο οποίο ανήκει σήμερα.
Στον ιστορικό αυτό τόπο, δεν έχει πραγματοποιηθεί καμιά εργασία συντήρησης και η αλμύρα της θάλασσα επιβαρύνει ακόμα περισσότερο την άσχημη κατάσταση και να κάνει άμεσα αναγκαίες τις εργασίες αποκατάστασης. Επιπλέον, ένας χώρος που θα μπορούσε να είναι επισκέψιμος σε εργαζόμενους και μαθητές, σε τουρίστες από όλο τον κόσμο για να διαδίδεται η ιστορική μνήμη, σήμερα αφήνεται στην τύχη του.
Η αρχιτεκτονική και η ιστορία του κτιρίου είναι ικανές για να χαρακτηριστεί και να αξιοποιηθεί ως μνημείο. Μάλιστα, αυτό το κτίριο έχει εμπνεύσει και τον κόσμο της τέχνης. Εκεί γυρίστηκαν από τον Παντελή Βούλγαρη σκηνές των ταινιών του «Τα πέτρινα χρόνια» και «Το τελευταίο σημείωμα».
ΕΡΩΤΑΤΑΙ η κ. Υπουργός τι μέτρα θα πάρει προκειμένου να φύγει το φρούριο από το υπερταμείο και να αποκατασταθεί άμεσα με ευθύνη του κράτους ώστε να αναδειχθεί ως ιστορικό μνημείο και να δοθεί στην τοπική κοινωνία, για να μπορεί να αξιοποιείται από το λαό και τη νεολαία για την ανάδειξη της ιστορίας του λαϊκού κινήματος του τόπου.
