Οι Αμερικανοί είχαν ενημερώσει τον Ευάγγελο Αβέρωφ για το πραξικόπημα του Ιωαννίδη κατά του Μακαρίου στην Κύπρο, αλλά δεν ενημέρωσε τον αρχιεπίσκοπο! Αυτό προκύπτει από την ανάγνωση του Φακέλου της Κύπρου, καθώς η Βουλή δημοσιοποίησε τους πρώτους 4 από τους συνολικά 30 τόμους του.
Μάλιστα φαίνεται ότι οι ΗΠΑ ενημέρωσαν τον Αβέρωφ ότι πρέπει να ζητήσουν από τον Ιωαννίδη να μην προχωρήσει σε δυναμικές ενέργειες στην Κύπρο. Η συγκεκριμένη συμπεριφορά του Ευ. Αβέρωφ έκανε την Εξεταστική Επιτροπή της ελληνικής Βουλής να αποδώσει «ιδιαίτερες ευθύνες» στον πρ. πρόεδρο της Ν.Δ.
Το πόρισμα της Εξεταστικής εξιστορεί τα γεγονότα: «Σύμφωνα με μαρτυρία του κ. Αβέρωφ (κατάθεση 16.6.87, σελ. 59, 61) δύο – τρεις ημέρες πριν από το πραξικόπημα στην Κύπρο, ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Αθήνα κ. Χένρι Τάσκα του έδειξε (του κ. Αβέρωφ) τηλεγράφημα του υπουργού Εξωτερικών Κίσινγκερ, το οποίο έγραφε να αναζητήσουν (η αμερικανική πρεσβεία) τον Ιωαννίδη και να του πουν ν’ αποφύγει οτιδήποτε δυναμικό στην Κύπρο, γιατί δεν συμφέρει».
Παράλληλα η Επιτροπή αξιολογεί και τις πληροφορίες που κατέθεσε ο Ευ. Αβέρωφ κρατώντας σαφείς επιφυλάξεις για τη στάση των ΗΠΑ:
«Πρέπει να σημειώσουμε ότι πιθανότατα η χειρονομία αυτή έγινε με κύριο σκοπό να εξασφαλίσει άλλοθι ο αμερικανικός παράγοντας σχετικά με τις ευθύνες του για τα γεγονότα της Κύπρου που επακολούθησαν. Με σαφήνεια προκύπτει ότι οι Αμερικανοί είχαν πλήρη γνώση των τεκταινομένων, σε συνδυασμό βέβαια και με άλλα στοιχεία που εκτίθενται προηγούμενα αλλά και στη συνέχεια» αναφέρεται στο πόρισμα.
Και για τη στάση του Ευ. Αβέρωφ επισημαίνεται με νόημα: «Βέβαιο είναι ακόμη ότι ο Ευ. Αβέρωφ, παρά την πληροφορία που είχε δεν ενημέρωσε τον Μακάριο ούτε έκανε οτιδήποτε για τη ματαίωση του πραξικοπήματος, επειδή «Ήταν ένα απόρρητο τηλεγράφημα, εσωτερικό της αμερικανικής πρεσβείας (κατάθεση κ. Αβέρωφ)».
Ποινικές ευθύνες
Η Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής στο πόρισμά της επιρρίπτει ευθύνες και ποινικές ευθύνες στους πρωταίτιους του πραξικοπήματος και σε αξιωματικούς για την εισβολή. Συγκεκριμένα: «Ποινική ευθύνη φέρουν οι Δ. Ιωαννίδης, Γ. Παπαδόπουλος, Φ. Γκιζίκης, Γρ. Μπονάνος, Αδ. Ανδρουτσόπουλος, Χρ. Παλαΐνης, Κων. Παπαγιάννης, Γεωρ. Παπαγιάννης, Παν. Γιαννακόδημος και Περ. Κορκόντζελος για εσχάτη προδοσία με βάση το κυπριακό δίκαιο και τον ελληνικό Ποινικό Κώδικα.
Επίσης, ποινική ευθύνη φέρουν και μια σειρά άλλοι αξιωματικοί που πήραν μέρος στην εκτέλεση του πραξικοπήματος στην Κύπρο και προέβησαν σε μια σειρά αδικήματα και παραβιάσεις του ποινικού νόμου».
Ευθύνες
Όσον αφορά τον επιμερισμό των ευθυνών περιλαμβάνει:
«α) Οι ΗΠΑ γιατί οργάνωσαν το πραξικόπημα της χούντας στην Ελλάδα στις 21.4.1967 και την κίνηση Ιωαννίδη στις 25.11.1973 με σκοπό να δημιουργήσουν τους αναγκαίους πρακτικούς μηχανισμούς και προϋποθέσεις για την εισβολή στην Κύπρο, κατάσταση σύμφωνη με τα πάγια σχέδιά τους. Μ’ αυτούς δε τους μηχανισμούς δημιούργησαν κρίσιμες καταστάσεις στις σχέσεις των δύο κοινοτήτων στην Κύπρο, κατηύθυναν την οργάνωση του πραξικοπήματος στην Κύπρο στις 15.7.1974 και την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο. Ακόμη γιατί αναμείχθηκαν άμεσα στη δυσμενή για την Κύπρο εξέλιξη της εμπλοκής με διπλωματικά και στρατιωτικά μέσα.
Τέλος, εμποδίσανε την ενίσχυση των κυπριακών ενόπλων δυνάμεων.
β) Η Μ. Βρετανία γιατί, ενώ άφησε ανενόχλητα τα τουρκικά αεροπλάνα να πετούν πάνω από την Κύπρο και να ρίχνουν αλεξιπτωτιστές ή να βομβαρδίζουν στόχους, παρενέβαλαν κάθε είδους εμπόδια για ενίσχυση των ενόπλων δυνάμεων της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Ελλάδα.
γ) Το NATO γιατί την επιχείρηση απόβασης στο κυπριακό έδαφος την ενένταξε στις προγραμματισμένες ασκήσεις και επέτρεψε στη βρετανική αεροπορία (RAF), που είναι ενταγμένη στο NATO, να παρεμποδίζει την ελληνική αεροπορία.
δ) Η χούντα του Παπαδόπουλου γιατί απέσυρε τη μεραρχία, κατόπιν αμερικανικών υποδείξεων, έστειλε τον Γρίβα και οργάνωσε την ΕΟΚΑ Β’ με στόχο τη δημιουργία κρίσιμων καταστάσεων στις σχέσεις των δύο κοινοτήτων. Επίσης ευθύνεται για τις δολοφονικές απόπειρες ενάντια στον Πρόεδρο Μακάριο και την απόπειρα πραξικοπήματος στην Κύπρο το 1972.
ε) Η χούντα του Ιωαννίδη για την οργάνωση του πραξικοπήματος στην Κύπρο και την καθοδήγηση της εκτέλεσής του. Και την αποδιοργάνωση της άμυνας της νήσου. Ευθύνες έχει επίσης γιατί αποδεχόμενη τις συστάσεις του υφυπουργού εξωτερικών Σίσκο δεν εμπόδισε την απόβαση και έδωσε διαταγή για εφαρμογή των σχεδίων άμυνας της Κύπρου τέσσερις ολόκληρες ώρες μετά την εισβολή. Ακόμη ευθύνες έχει γιατί δεν ενίσχυσε τις αμυντικές δυνάμεις με τα αεροπλάνα και τα υποβρύχια που προβλέπουν τα σχέδια.
Τέλος, η πολιτική της κυβέρνησης των 70 ημερών, παρά το γεγονός ότι οι Τούρκοι παραβίαζαν την εκεχειρία, δεν κινήθηκε στην κατεύθυνση της καταγγελίας των ΗΠΑ και του NATO και της αποχώρησης από το NATO, που ήταν οι κύριοι υπεύθυνοι για την κυπριακή τραγωδία.
Ιδιαίτερες ευθύνες έχει ο κ. Ευάγγελος Αβέρωφ γιατί, ενώ γνώριζε την προετοιμασία του πραξικοπήματος στην Κύπρο, δεν ενημέρωσε τον Μακάριο.
Ευθύνες, φυσικά, έχουν όλες οι κυβερνήσεις από το 1974 έως το 1986 γιατί δεν άνοιξαν τον Φάκελο της Κύπρου και ανέστειλαν ή διατήρησαν την αναστολή της δίωξης των υπευθύνων για την κυπριακή τραγωδία».
