Αληθινά ο φριχτότερος εχθρός μας τούτη τη στιγμή θα ήταν η παθητική αποδοχή της μοίρας μας, θα ήταν η αποκαρδίωση, η απελπισία και η μοιρολατρεία. Η μοιρολατρεία με τις δυό τις μορφές. Τη μια που λέει: “Ο,τι έγινε, έγινε. Είμαστε πολύ αδύνατοι, δεν μπορούμε να αντισταθούμε στα θεριά που μας κατασπαράζουνε. Ας σκύψουμε το κεφάλι, ας συμβιβαστούμε με τη μοίρα μας κι έχει ο Θεός! Ας παραδοθούμε στη μεγαλοψυχία των τυράννων μας”. Είναι η φωνή της προδοσίας που τα λέει αυτά. Η φωνή του Τσολάκογλου και των καθαρμάτων σαν κι αυτόν. Κάθε συμβιβασμός, κάθε αποδοχή του μοιραίου είναι προδοσία. Ο λαός που τσακίζεται από την υπέρτερη βία για μια στιγμή, δεν είναι ακόμα σκλάβος. Σκλάβος γίνεται από τη στιγμή που ψυχικά δέχεται τη σκλαβιά. Κι αυτό κοιτάζουνε να πετύχουν οι εχθροί μας με τη φωνή των προδοτών. Και η άλλη μορφή της μοιρολατρείας είναι το ίδιο ολέθρια όταν λέει: “Ας σταυρώσουμε τα χέρια κι ας περιμένουμε να μας ελευθερώσουν άλλοι”! Γιατί και τούτη η μορφή της μοιρολατρείας είναι αποδοχή της σκλαβιάς. Οποιος δέχεται να του χαρίσουν άλλοι τη λευτεριά του, αυτός ομολογεί κιόλας πως είναι σκλάβος και το πολύ – πολύ πρόκειται ν’ αλλάξει αφέντη.
Μέρες του 1942. Η Ελλάδα έχει καταληφθεί από τα ναζιστικά στρατεύματα. Ο λαός αντιστέκεται, αλλά και εξοντώνεται από την πείνα και τις κακουχίες. Ούτως ή άλλως η φασιστική Γερμανία δεν πολεμά μόνο με τα όπλα, αλλά έχει κηρύξει και τον οικονομικό πόλεμο. Τον Σεπτέμβριο, ο μεγάλος παιδαγωγός Δημήτρης Γληνός, στέλεχος του ΚΚΕ, που ένα χρόνο νωρίτερα συμμετείχε στο εγχείρημα ίδρυσης του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου, συγγράφει ένα καταπληκτικό κείμενο, ένα μανιφέστο όπως μπορεί να χαρακτηριστεί, για τις συνθήκες που ήδη διαμορφώνονταν για το λαό και τη χώρα, αλλά και τον τρόπο που θα αναπτυσσόταν το παλλαϊκό μέτωπο, με την ενότητα του ελληνικού λαού.
Ένα κείμενο εξαιρετικό και αρκετά διδακτικό και για το σήμερα, αλλά και για κάθε εποχή. Το κείμενο, με τον τίτλο, «Τι είναι και τι θέλει το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο», διανεμήθηκε σε όλη την Ελλάδα κρυφά, τυπωμένο σε παράνομα υποτυπώδη τυπογραφεία.
Μετά την απελευθέρωση, τον Νοέμβριο του 1944, το κείμενο εκδόθηκε σε ένα μικρό βιβλιαράκι 61 σελίδων. Ο Δ. Γληνός είχε ήδη πεθάνει ξαφνικά στις 26 Δεκεμβρίου 1943, μετά από μια εγχείρηση. Το μανιφέστο εκδόθηκε από τον εκδοτικό του ΕΑΜ «Ο Ρήγας». Είχε πρόλογο του Γιάννη Ζεύγου, και με την ομιλία του ίδιου στο πολιτικό μνημόσυνο για τον Δημήτρη Γληνό, στο Εθνικό Συμβούλιο του ΕΑΜ, στις 21 Μαΐου 1944.
Ο Γληνός έχει, όπως προαναφέρθηκε, σημαντικές αναφορές για το σήμερα, μηνύματα που μπορούν να εξηγήσουν ακόμη και τη στάση της σημερινής «τάξης πραγμάτων», την επιθετική πολιτική της Γερμανίας, αλλά και τη στάση Ελλήνων που τότε άνοιξαν την πόρτα στον κατακτητή… Στις εξηγήσεις που δίνει ο Γληνός μπορεί να αναζητηθούν ερμηνείες ακόμη και για τη στάση μέρους του ελληνικού πολιτικού συστήματος, σήμερα. Ο μέγας Δάσκαλος κάνει και αναφορές στα χρέη των Γερμανών προς την Ελλάδα! Κάνει αναφορά στα πρώτα χρέη που δημιούργησαν οι δυνάμεις των κατακτητών. Στοιχείο σημαντικό, από έναν, στην ουσία, αυτόπτη μάρτυρα μιας μεγάλης κλοπής σε βάρος των Ελλήνων και της Ελλάδας, που σήμερα όμως δεν λαμβάνεται υπόψη στις απαιτήσεις της Γερμανίας…
«Ο σημερινός αγώνας του λαού μας στο περιεχόμενό του δεν μπορεί να είναι τίποτ’ άλλο παρά απελευθερωτικός», έγραφε ο Γληνός. «Πρόκειται να κατακτήσουμε τη λευτεριά μας, να διώξουμε τους ξένους επιδρομείς από τη χώρα μας, να υπερασπίσουμε τα δικαιώματά μας στη ζωή και τον πολιτισμό. Πρόκειται ν’ ανοίξουμε το δρόμο για μιαν ελεύτερη, πολιτισμένη κι ευτυχισμένη Ελλάδα. Αυτός είναι ο πρώτος, ο υπέρτατος, ο μόνος σκοπός που μας προβάλλεται σήμερα επιτακτικά όσο ποτέ.
Στη μορφή του, ο σημερινός αγώνας δεν μπορεί παρά να είναι παλλαϊκός, ν’ αγκαλιάσει όλα τα στρώματα του λαού, και τον εργάτη και τον αστό και τον αγρότη και τον διανοούμενο. Και μ’ αυτή την έννοια της παλλαϊκότητας, ο αγώνας αυτός χαρακτηρίζεται σαν αγώνας εθνικός. Ο σημερινός, λοιπόν, αγώνας που βγαίνει από τα πράγματα και την ψυχική διάθεση όλου του λαού, είναι αγώνας εθνικοαπελευθερωτικός, και μόνο αν έτσι κατανοηθεί και οργανωθεί μπορεί να φέρει το ποθητό αποτέλεσμα»
Και αλλού προσθέτει: «…Είναι ανάγκη όλοι μας να χωνέψουμε βαθιά, να μετατρέψουμε σε πίστη μας και σε οδηγό της δράσης μας μερικά βασικά νοήματα, που είναι απαραίτητα ο καθένας μας να τα γράψει με πύρινα γράμματα στην ψυχή του… Και πρώτα πρώτα πρέπει να νοιώσουμε, πως η λευτεριά είναι το υπέρτατο αγαθό και για τον καθένα και για όλους. Μα η λευτεριά είναι κάτι ζωντανό, ένα κομμάτι και μια προϋπόθεση της ζωής μας, που κάθε στιγμή πρέπει να την καταχτούμε, ν αγωνιζόμαστε γι αυτήν, όπως αγωνιζόμαστε για τη συντήρηση της ζωής μας. Γιατί τώρα νοιώσαμε για καλά όλοι οι Έλληνες πως δεν υπάρχει και ζωή χωρίς λευτεριά. Μας δίδαξε αυτό η πείνα, μας το δίδαξαν οι νεκροί, τα ζωντανά κουφάρια που κυλιούνται στους δρόμους, τ αποσκελετωμένα κορμιά και τα πεινασμένα μάτια των παιδιών μας».
Η ελευθερία
Για το θέμα της ελευθερίας, οι αναφορές του ιδιαίτερα σημαντικές:
«Έπειτα πρέπει να νοιώσουμε, πως η λευτεριά δεν χαρίζεται, παρά καταχτιέται με τον αγώνα. Λευτεριά χαρισμένη είναι μια καμουφλαρισμένη σκλαβιά…
Δεν υπάρχει πια δικαιολογία και πρόφαση για κανένα ΄Ελληνα να μείνει αργός, να σταυρώνει τα χέρια του να περιμένει μοιρολατρικά την εξέλιξη, να σκύβει το κεφάλι του μπροστά στην τυραννία και την προδοσία, να περιμένει από αλλού τη σωτηρία. Ο θάνατος κρούει τις πόρτες όλων μας. Η σκλαβιά, η πείνα, η αρρώστεια, ο ηθικός εξαναγκασμός, η εξαθλίωση είναι πια μέσα στο σπίτι του καθενός μας. μην ελπίζεις να ξεφύγεις, ό,τι κι αν σοφιστείς. Ο χειρότερος εχθρός σου ειν’ η δειλία και η μοιρολατρία. Ο καλύτερος φίλος σου η ενεργητική συμμετοχή στον αγώνα.
Θα μείνεις λοιπόν αργός; Δούλεψε. Αγωνίσου. Πάλεψε. Σε περιμένει η νίκη, η λευτεριά, η ευτυχισμένη ζωή, η ευτυχία. Από τα βάθη μιας τρισχιλιόχρονης ιστορίας σε ατενίζουν οι πρόγονοί σου, οι ήρωες και οι μάρτυρες.
Οι αγωνιστές του Μαραθώνα και της Σαλαμίνας, οι αγωνιστές του 21, οι ήρωες των Αλβανικών βουνών. Μην ντροπιάσεις την ιστορία σου και μην προδώσεις τον εαυτό σου. Γίνου και συ ένας αγωνιστής της λευτεριάς μαζί μ’ όλα τ’ αδέρφια σου. Εμπρός! όλοι οι έλληνες, όλοι οι ζωντανοί άνθρωποι τούτης της γης, ενταχθείτε στο Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο».
Όχι μοιρολατρία
Μια εξαιρετικά επίκαιρη αναφορά για το σήμερα είναι και το πώς συμβούλευε το λαό να αντιδράσει. Ούτε μοιρολατρία μα ούτε και να περιμένεις από κάποιον άλλο να αντιδράσει.
«Δεν τον ελύγισεν (σ.σ. το λαό) η συμφορά και η παραζάλη, και τώρα συγκεντρώνει τις δυνάμεις του για να το πει το “όχι” αυτό το μεγαλόφωνο και να το στηρίξει με όλα τα κορμιά και όλες τις αδάμαστες ψυχές. Αληθινά ο φριχτότερος εχθρός μας τούτη τη στιγμή θα ήταν η παθητική αποδοχή της μοίρας μας, θα ήταν η αποκαρδίωση, η απελπισία και η μοιρολατρεία. Η μοιρολατρεία με τις δυο τις μορφές. Τη μια που λέει: “Ο,τι έγινε, έγινε. Είμαστε πολύ αδύνατοι, δεν μπορούμε να αντισταθούμε στα θεριά που μας κατασπαράζουνε. Ας σκύψουμε το κεφάλι, ας συμβιβαστούμε με τη μοίρα μας κι έχει ο Θεός! Ας παραδοθούμε στη μεγαλοψυχία των τυράννων μας”. Είναι η φωνή της προδοσίας που τα λέει αυτά. Η φωνή του Τσολάκογλου και των καθαρμάτων σαν κι αυτόν. Κάθε συμβιβασμός, κάθε αποδοχή του μοιραίου είναι προδοσία. Ο λαός που τσακίζεται από την υπέρτερη βία για μια στιγμή, δεν είναι ακόμα σκλάβος. Σκλάβος γίνεται από τη στιγμή που ψυχικά δέχεται τη σκλαβιά. Κι αυτό κοιτάζουνε να πετύχουν οι εχθροί μας με τη φωνή των προδοτών. Και η άλλη μορφή της μοιρολατρείας είναι το ίδιο ολέθρια όταν λέει: “Ας σταυρώσουμε τα χέρια κι ας περιμένουμε να μας ελευθερώσουν άλλοι”! Γιατί και τούτη η μορφή της μοιρολατρείας είναι αποδοχή της σκλαβιάς. Οποιος δέχεται να του χαρίσουν άλλοι τη λευτεριά του, αυτός ομολογεί κιόλας πως είναι σκλάβος και το πολύ – πολύ πρόκειται ν’ αλλάξει αφέντη.
Οχι! Κανένα είδος συμβιβασμό, κανένα είδος μοιρολατρεία δεν αποδέχεται ο λαός ο ελληνικός. Και το έδειξε κιόλας και το δείχνει με τη διαγωγή του. Στις πολιτείες και στα χωριά μας, εξόν από τους λίγους προδότες και τους εκμεταλλευτές, δεν υπάρχει καμμιά σκλαβωμένη ψυχή. Αγωνίζονται οι εργάτες και οι μισθωτοί στς πολιτείες, αγωνίζεται ο αγρότης. Στα βουνά της Ελλάδος αντηχεί κιόλας η γνώριμη φωνή της λευτεριάς. Η φωνή των καριοφιλιών του ‘21, η φωνή του μάνλιχερ του ‘42.
Οχι! Δεν υπάρχει συμβιβασμός και μοιρολατρική αποδοχή της σκλαβιάς. Ενας και μόνο δρόμος ανοίγεται μπροστά μας. Ο δρόμος της ενεργητικής αντίστασης, ο δρόμος του εθνικοαπελεθερωτικού αγώνα. Αντίσταση ενεργητική. Παλλαϊκός αγώνας για την κατάχτηση την οριστική και την κατοχύρωση την οριστική της λευτεριάς. Αυτή είναι η ηρωική διάθεση του ελλληνικού λαού μέσα στην αγωνία του. Η αγωνία του ελληνικού λαού, είναι η αγωνία λαού που θέλει να ζήσει και θα ζήσει. Που θα παλαίψει όλος μαζί ενωμένος, που θα παλαίψει και θα νικήσει.
Γιατί τώρα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, νοιώθουμε όλοι ζωντανοί μέσα μας την εγερτήρια κραυγή του Ρήγα του Φεραίου, που εμψύχωσε τους προγόνους μας του ‘21.
“Καλλίτερα μιας ώρας ελεύτερη ζωή
παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή!”»
Αυτό το βιβλιαράκι των 61 σελίδων δημοσιεύουμε εδώ, με αποσπάσματα, ιδιαίτερα διδαχτικά για τη σημερινή δύσκολη εποχή, τη στάση της Ευρώπης και ειδικά της Γερμανίας, αλλά για τη στάση των Ελλήνων. Ένα αντίτυπό του υπάρχει στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, το οποίο και κάνουμε χρήση.
