Της Γιούλης Ιεραπετριτάκη*
Σε μια εποχή αστάθειας και αβεβαιότητας εντός κι εκτός των ευρωπαϊκών συνόρων , η προάσπιση και διαχείριση της πολιτιστικής και φυσικής μας κληρονομιάς αποτελεί μια από τις ισχυρότερες αξίες για το μέλλον των κοινωνιών μας και ταυτόχρονα βασικός πυλώνας αειφορικής ανάπτυξης για τον 21ο αιώνα , σύμφωνα με την Επιτροπή της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Unesco.
Δυστυχώς η θέση αυτή δεν έχει γίνει ακόμη κτήμα της Ελληνικής Πολιτείας με αποτέλεσμα να απειλείται η ποικιλομορφία των ελληνικών τοπίων από το έλλειμμα περιβαλλοντικής συνείδησης ,την αδυναμία σχεδιασμού και ελέγχου χρήσεων γης , την υπερβολική εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και ιδιαίτερα των Μνημείων της Φύσης .
Ο λόγος για τον υπέρ-αιωνόβιο πλάτανο –Διατηρητέο Μνημείο της Φύσηςπου δεσπόζει στην κεντρική πλατεία του ιστορικού οικισμού Κράσι Πεδιάδος (ν .Ηρακλείου Δήμος Χερσονήσου ) και σύμφωνα με την Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη *συγκαταλέγεται στα μεγαλύτερα και πιο εντυπωσιακά δέντρα της Ευρώπης.
Μαζί με τις παρακείμενες θολωτές Βρύσες ,ένα από τα σημαντικότερα έργα λαϊκής αρχιτεκτονικής στην Κρήτη , ο υπέρ-αιωνόβιος πλάτανος αποτελεί μοναδικό οικοσύστημα και ταυτόχρονα ,αγροτικό – πολιτιστικό τοπίο (ενταγμένο σε περιοχές Natura*) που χρήζει άμεσης προστασίας.
Δείτε επίσης: Ο πλάτανος 2.400 ετών του Καζαντζάκη και του Βάρναλη, στο Κράσι, κηρυγμένο μνημείο της φύσης, έγινε ταβέρνα… (φωτο)
Για τη σωτηρία λοιπόν του Δέντρου -τοπόσημου συλλογικής μνήμης ,αρχέγονο σύμβολο της μινωϊκής δεντρολατρείας που με την υποβλητική του παρουσία «αιχμαλώτισε» και ενέπνευσε στο πνευματικό έργο τους κορυφαίες πνευματικές μορφές της ελληνικής διανόησης του Μεσοπολέμου* την Έλλη και Γαλάτεια Αλεξίου ,τον Ν .Καζαντζάκη ,Κ.Βάρναλη ,Μ .Αυγέρη και άλλες σπουδαίες προσωπικότητες ,
ξεκίνησε μια καθολική προσπάθειά από το 2006 για το αυτονόητο , στην οποία συμμετείχαν κάτοικοι ,ευαισθητοποιημένοι άνθρωποι και πολιτιστικοί φορείς ,λάτρεις της ευρύτερης περιοχής , επιστέγασμα του οποίου ,και η ανακήρυξη του Δέντρου σε Μνημείο της Φύσης με Προεδρικό Διαταγμα *
Δυστυχώς οι περιπέτειες του δέντρου δεν σταματούν εδώ καθώς ο Δήμος Χερσονήσου εξακολουθεί ν΄ αντιμετωπίζει το ” περικαλλές δέντρο , ως κερδοφόρο αγορά και όχι ως κυρίαρχο πολιτιστικό αγαθό που ανήκει στο κοινωνικό σύνολο και ως εκ τούτου , δεν έχει ιδιοκτήτες .
Έτσι με κατεπείγουσες διαδικασίες ,αδιαφορώντας για τους όρους της Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης ,που προέβλεπε μια ήπια λειτουργία δημοτικού αναψυκτηρίου ,η χρήση του οποίου δεν θα επιβάρυνε το Μνημειακό Δέντρο και τον περιβάλλοντα χώρο ,το Ιερό μας Δέντρο βγήκε ξανά «στο σφυρί» στην τιμή των 18 000 ευρώ την σαιζόν και παραδόθηκε ως «λάφυρο» στην ” βοσκηματώδη” αισθητική του ¨”εγχώριου επιχειρείν ¨” ,μετατρέποντας επι της ουσίας το «Μνημείο της Φύσης» σε μια ακόμη «γιγαντοταβέρνα » μαζικής εστίας προς ικανοποίηση πελατειακών σχέσεων ταυτίζοντας προκλητικά τα συμφέροντα του δήμου μ΄εκείνα του επιχειρηματία αδιαφορώντας για την νομοθεσία περί προστασίας της Φύσης και του τοπίου* και ιδιαίτερα την επιθυμία των κατοίκων αλλά και των επισκεπτών .που επιθυμούν να έχουν ελεύθερη πρόσβαση στον υπαίθριο χώρο που ανέκαθεν αποτελούσε το σημείο σύγκλισης της κοινότητας ..
Προκειμένου δε να ικανοποιήσει την επιθυμία του εν λόγω επιχειρηματία , προχώρησε σε μια ακόμη «ιερόσυλη» πράξη.
Με απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής ,ο Δήμος Χερσονήσου στράφηκε κατά του Υπουργείου Πολιτισμού, για την απόφαση της Υπηρεσίας Νεοτέρων Μνημείων Κρήτης, ζητώντας από το Συμβούλιο της Επικρατείας ,την ακύρωση του μνημειακού χαρακτηρισμού του δέντρου, προκειμένου όπως υποστήριξαν να αποτραπεί η μείωση του μισθώματος προς το δήμο , προτάσσοντας και πάλι τα κέρδη έναντι της συνύπαρξης αλλά και της οφειλόμενης προστασίας προς το Δέντρο!
Σε ποιο άραγε ευρωπαϊκό κράτος που σέβεται τις πολιτισμικές, αισθητικές αξίες θα είχε συμβεί κάτι ανάλογο ;
Κακοποιημένος, θαμμένος στο μπετόν, στερημένος από τα ζωογόνα ύδατατης Βρύσης, αποξενωμένος από την κοινότητα, έμβλημα υποβάθμισης και απαξίωσης προς το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον το αιωνόβιο πλατάνι σήμερα , συμβολίζει ξεκάθαρα τον τρόπο με τον οποίο οι υπεύθυνοι του Δήμου ,αντιλαμβάνονται την «αναπτυξιακή» πορεία ιστορικών τόπων και οικισμών της κρητικής ενδοχώρας.(Παραλιακή Μαλίων Αποσελέμης –Σφεντύλι-Αζιλακόδασος κ.λ.π)
Παρά το γεγονός ότι τα Μνημειακά Δέντρα σε ολόκληρη την Ευρώπη αποτελούν πολύτιμο, οικολογικό, ιστορικό, πολιτισμικό κεφάλαιο, μέγιστη κληρονομιά και παρακαταθήκη απέναντι στις μελλοντικές γενιές, και ως εκ τούτου η προστασία και η διάσωσή τους είναι μονόδρομος για τις αναπτυξιακές πολιτικές του μέλλοντος , στον τόπο μας που χωρίς υπερβολή αποτελεί κιβωτό βιοποικιλότητας,, η κακοποίηση της Φύσης είναι καθημερινό φαινόμενο .
Θα ΄λεγε κανείς πως κάποιοι αγωνίζονται να μας αποκόψουν από τα βιωματικά μας τοπία τις ρίζες μας , να μας αποξενώσουν από τα τοπία του «είναι μας» , υπηρετώντας με «κρύα καρδιά» την πολιτική της τερατογένεσης της βαρβαρότητας «ολοκαύτωσης» των φυσικών και πολιτιστικών μας πόρων με μοναδικό γνώμονα -κοντόφθαλμα συμφέροντα .
Κανείς δεν μπορεί να παραμείνει πια αδιάφορος . Σήμερα περισσότερο από ποτέ έχουμε ανάγκη από πράξεις αγάπης και χρέους απέναντι στον τόπο μας , όπως ακριβώς η σωτηρία ενός δέντρου , φορτισμένου με τους θρύλους τα τραγούδια και τις παραδόσεις γενεών , που κυριολεκτικά ενσαρκώνει «το πνεύμα του τόπου ” καθορίζοντας μέχρι σήμερα , το μικροκλίμα της ευρύτερης περιοχής .
Η τοπική κοινωνία αγωνίστηκε επι μακρόν για την σωτηρία του «Μνημείου της Φύσης» από την αδηφαγία των κερδοσκόπων έχοντας «απέναντι» εκείνους που από θέση ευθύνης θα ΄πρεπε να πρωτοστατούν , να ενισχύουν ανάλογες ενέργειες που αποβλέπουν στο κοινό αγαθό ,να σέβονται τους νόμους , χωρίς να διχάζουν τις τοπικές κοινωνίες .
Aποφασισμένοι να αντιμετωπίσουμε το «πολυπρόσωπο τέρας» της διαπλοκής , της αυθαιρεσίας της τοπικής εξουσίας που «προικοδοτεί» τους ευνοούμενους πελάτες της , με Μνημεία της Φύσης για να τα νέμονται προς ίδιον όφελος ,απευθύνουμε έκκληση σε όλους τους ευαiσθητοποιημένους ανθρώπους και ιδιαίτερα στους υπεύθυνους φορείς ώστε να αποτραπεί η ακύρωση χαρακτηρισμού του Μνημειακού πλάτανου στο Κράσι , γιατί αυτό θα σημάνει την μετατροπή ενός μοναδικού πολιτιστικού τοπίου , σε πεδίο άγριου ανταγωνισμού και υποβάθμισης με καταστροφικές συνέπειες για την κοινωνία και την οικονομία ,δίνοντας τελικά το πράσινο φως , στην επέλαση κατά των ,φυσικών και πολιτιστικών πόρων , από την οποία κερδισμένος δεν θα είναι σίγουρα ο ιστορικός οικισμός Κράσι .
Μέχρι πότε άραγε θα περιφρονούν Διεθνείς Συμβάσεις και Οργανισμούς επιστημονικές μελέτες * που υποστηρίζουν ότι στην παγκοσμιοποιημένη εποχή μας , ο μεγάλος πόρος της χώρας μας είναι ο τόπος ,το έδαφος , το τοπίο και όταν αυτά απαξιώνονται , τότε καταστρέφεται η οικονομία , η κοινωνική ζωή , η ευημερία .
Σ Ιδιαίτερα σήμερα που οι τεχνολογικές δυνατότητες απειλούν τις φυσικές ισορροπίες η ευθύνη μας επεκτείνεται πέρα από τις διαπροσωπικές μας σχέσεις και τα μικροτοπικά συμφέροντα ως το επίπεδο της βιόσφαιρας, γεγονός που μας υποχρεώνει να λάβουμε υπόψη μας τις μακροχρόνιες συνέπειες των πράξεών μας
. Νομοτελειακά κάθε στρατηγική αειφόρου ανάπτυξης πρέπει να ” βλέπει “στην προστασία και παραγωγή , τοπίου και εδάφους , στην αρμονική συνύπαρξη ανάμεσα στο φυσικό και το ανθρωπογενές περιβάλλον , με στόχο την καλλιέργεια μιας ηθικής της ευθύνης που θα μας οδηγήσει στο να ανακαλύψουμε ξανά την αυτόνομη αξία της Φύσης στην ολότητά της και να τη σεβόμαστε , πέρα από τη χρηστική της αξία .
*Γιούλη Ιεραπετριτάκη ιστορικός –αρχαιολόγος Δρ Παν/μίου Bologna
Μέλος Δ.Σ Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Ν.Καζαντζάκη
*Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη που συνέταξε η Δ/νση Αισθητικών Δασών ,Δρυμών &Θήρας εγκρίθηκαν από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ και κοινοποιήθηκαν με την 910 88/20 72 /7-6-06 εγκύκλιο της Γενικής Διεύθυνσης Δασών Σε συνεργασία με τη Δ/νση Δασών Περιφέρειας Κρήτης , τη Δ/νση Δασών Ηρακλείου & τον Δήμο Μαλίων (φεβρουάριος 2007)
*Το Κράσι και η ευρύτερη περιοχή της οροσειράς Δίκτη (οροπέδιο Λασιθίου ,Καθαρό ,Σελένα ,Σελέκανος ,Χαλασμένη Κορυφή) αποτελούν Τόπο Κοινοτικής Σημασίας ( SCI )του ευρωπαϊκού δικτύου NATURA 2000 , της Οδηγίας 94/43 ΕΟΚ με κωδικό GR-4320002 η οποία καταλαμβάνει έκταση 34.007,17 ha .Το δίκτυο αριθμεί 419 περιοχές προστασίας στην Ελλάδα και 27 .000 περιοχές σε πανευρωπαϊκό επίπεδο .
*Το Κράσι ,τόπος καταγωγής της λόγιας οικογένειας Αλεξίου αποτελούσε στις αρχές του αιώνα αγαπημένο παραθεριστικό θέρετρο τόσο για τους ίδιους όσο και για τα φιλικά τους πρόσωπα . Για τη διαμονή της παρέας στο Κράσι βλ .¨Ελλη Αλεξίου “,Για να γίνει μεγάλος» εκδ.Καστανιώτη & Στ. Αλεξίου «Μικρό Αφιέρωμα» από τις ίδιες εκδόσεις .
*Π.Δ (Φ.Ε.Κ) 24-9-2011)
* Αρ.Αποφασης Οικονομικής Επιτροπής Δ.Χερσονήσου Ε458/2016
*Α) Ν1650/΄86 άρθρα 18 ,19,21 ,22 ΦΕΚ 160Α
Β) Ν .2742/1999 Χωροταξιακός Σχεδιασμός & Αειφόρος Ανάπτυξη ΦΕΚ 207Α
Γ) Τις εξειδικευμένες προδιαγραφές εκπόνησης ειδικών περιβαλλοντικών μελετών για αιωνόβια μνημειακά δέντρα που εγκρίθηκαν από το ΥΠ.ΕΧΩΔΕ με το 185577/ 1078/30- 3-2006 έγγραφο .
* Θεοχ. Ζάγκας Πρόεδρος Τμ .Δασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος Α.Π.Θ«Μνημειακά Δεντρα :Προκλήσεις και προοπτικές διαρκούς ευημερίας» Ημερίδα στο Κράσι 6/8/2016
