Του Νίκου Τσαγκρή
«Αν ζούσε ο Κώστας Μητσοτάκης, θα έβαζε χέρι στον κανακάρη του για τον ανόητο τρόπο με τον οποίο αντιπολιτεύεται τον Τσίπρα και την κυβέρνησή του στο θέμα των Σκοπίων» μου έλεγε τις προάλλες απόμαχο στέλεχος της καραμανλικής Δεξιάς που συνάντησα τυχαία σε καφέ του Παγκρατίου. «Μην το λες, μια χαρά τα πάει» του απάντησα. «Μαθαίνω μάλιστα ότι ο Τσίπρας είναι ευχαριστημένος από την αντιπολίτευση του Κυριάκου και ότι εύχεται να συνεχίσει έτσι, στη στρατηγική Σαμαρά» τον πικάρισα, προκειμένου να… μοχλεύσω τις αντιδράσεις του.
Έπιασε! Ο «απόμαχος» (που δεν είναι και τόσο απόμαχος) καραμανλικός λύθηκε και άρχισε να τα λέει: «Αυτό ακριβώς εννοώ. Ο πατέρας του δεν θα του επέτρεπε να κινείται στη στρατηγική Σαμαρά διότι πίστευε ότι είναι αυτή ακριβώς η στρατηγική που οδήγησε τον ΣΥΡΙΖΑ στην κυβερνητική εξουσία… Θυμάσαι; Το έλεγα τότε, ότι η στρατηγική του φόβου, που επέλεξε να εφαρμόσει στον προεκλογικό αγώνα ο Σαμαράς, γύρισε μπούμερανγκ κατά της παράταξης και έδωσε την κυβέρνηση στον Τσίπρα»…
Επανέφερα την κουβέντα στα τωρινά. Την ανεύθυνη, σε βαθμό υπονόμευσης, στάση του Κυριάκου Μητσοτάκη απέναντι στις κυβερνητικές προσπάθειες για την επίλυση των μεγάλων εθνικών θεμάτων («Μακεδονικό», «ελληνοτουρκικά», καθαρή έξοδος από το πρόγραμμα) και την ολική επαναφορά του -με αφορμή την επίθεση κατά της κλούβας των ΜΑΤ στη Θεσσαλονίκη- στην παραληρηματική ρητορική του φόβου: «η χώρα έχει βυθιστεί στη βία και στην αναρχία – πρωθυπουργός της βίας και της ανομίας ο Τσίπρας»…
*******
Και, ξαφνικά, είδα το «απόμαχο» στέλεχος να ανεβάζει στροφές, αναπτύσσοντας μια κριτική (για την ηγεσία του κόμματός του) ρητορική, που ξεπερνούσε σε ένταση ακόμα και την απαντητική δήλωση Τόσκα στον αρχηγό της Ν.Δ.: «Δυστυχώς για εμάς, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, υπό την επιρροή του Άδωνι Γεωργιάδη, καλλιεργεί και εμπορεύεται μικροπολιτικά τον φόβο και την καταστροφολογία. Όμως, και πάλι δυστυχώς για εμάς, οι πολίτες γνωρίζουν, θυμούνται και κρίνουν».
Γνωρίζουν; Θυμούνται; Κρίνουν; Είναι κάτι το αμφίβολο, θαρρώ: στην περίπτωση Σαμαρά, η «στρατηγική του φόβου» εκπορευόταν από έναν αποτυχημένο πρωθυπουργό (τον ίδιο) και είχε ως υποκείμενο τον επερχόμενο Τσίπρα. Και ο επερχόμενος Τσίπρας ήταν το «νέο», το «ανατρεπτικό», το «επαναστατικό», αυτό που, με τις ευλογίες της κοινωνίας των δρόμων και των πλατειών, ερχόταν για να αλλάξει τα πάντα…
Στην περίπτωση Μητσοτάκη, από την άλλη, το υποκείμενο της «στρατηγικής του φόβου» έχει μεν το ίδιο ονοματεπώνυμο, αλλά είναι πια ο πρωθυπουργός της χώρας το κόμμα του (ΣΥΡΙΖΑ) κατέχει και διαχειρίζεται την κυβερνητική εξουσία. «Δίκαια και σωστά» («με αριστερό πρόσημο») λένε αρκετοί. Άλλοι όμως όχι, ασφυκτιούν μέσα στη διάχυτη ελληνική, ευρωπαϊκή, κοσμική εν τέλει, αβεβαιότητα των καιρών: είναι κοινός τόπος ότι, στις μέρες μας, η ανθρωπότητα βιώνει μιαν αβάσταχτη αβεβαιότητα, καθώς βαδίζει προς το άγνωστο. Και αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με την κρίση του καπιταλιστικού συστήματος και την οικονομική κρίση, αλλά με μια σειρά ακαθόριστους και ασαφείς γεωπολιτικούς κλονισμούς που διαταράσσουν τις ισορροπίες και συνιστούν την «άγνωστη απειλή»…
*******
Ο Πολωνός κοινωνιολόγος Ζίγκμουντ Μπάουμανείναι ακαταμάχητος, καθώς αναλύει την ανθρωπολογία του φόβου: «Φόβος είναι το όνομα που δίνουμε στην αβεβαιότητά μας, στην άγνοιά μας για την απειλή και για ό,τι πρέπει να κάνουμε -ό,τι μπορούμε και ό,τι δεν μπορούμε να κάνουμε- προκειμένου να τη σταματήσουμε καθ’ οδόν. Ή να της αντισταθούμε, αν η αναχαίτισή της ξεπερνά τις δυνάμεις μας».*
Ως εκ τούτου, η «στρατηγική του φόβου» ως πολιτική (επικοινωνιακή) εφαρμογή αποδίδει περισσότερο με τον φόβο διάχυτο, διάσπαρτο, ασαφή, να αιωρείται ελεύθερα∙ μέσω των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και των social media βέβαια: «Οπυρήνας της σύγχρονης στρατηγικής της κυριαρχίας έγκειται στο να ανάβεις και να κρατάς αναμμένο το φιτίλι της ανασφάλειας» μας εξηγεί ο Ζίγκμουντ Μπάουμαν σε μια σχετική αναφορά του…
Για να κρατάς «αναμμένο το φυτίλι της ανασφάλειας», λέω εγώ τώρα, πρέπει να διαθέτεις ΣΚΑΪ, ΑΝΤ1, “Θέμα”, “Τα Νέα”, “Το Βήμα”, “Καθημερινή”, iefimerida κ.λπ., κ.λπ. Ο Κυριάκος τα… διαθέτει, αλλά η στρατηγική του δεν είναι παρά μια γελοία ρεπλίκα της οικτρά αποτυχημένης σαμαρικής στρατηγικής του φόβου και του εθνολαϊκισμού: «ΟΤσίπρας είναι ο πρωθυπουργός της βίας και της ανομίας», «Η Μακεδονία είναι ελληνική» και… χαιρέτα μας τον πλάτανο…
* Από την εισαγωγή του Ζίγκμουντ Μπάουμαν στο βιβλίο του Ρευστός Φόβος (Εκδόσεις Πολύτροπον)
