Σε μια πρόσφατη συνάντηση των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας, ο καθηγητής νευροεπιστήμης Νενάντ Σέσταν του Πανεπιστημίου Γιέηλ αποκάλυψε ότι η ομάδα του κατάφερε να διατηρήσει σε λειτουργία τους εγκεφάλους αποκεφαλισμένων χοίρων για διάστημα έως 36 ωρών, διοχετεύοντας στα κομμένα κεφάλια ένα υγρό πλούσιο σε οξυγόνο, που έπαιζε το ρόλο τεχνητού αίματος.
Οι ερευνητές στις ΗΠΑ πειραματίστηκαν με περισσότερα από 100 κεφάλια χοίρων που προμηθεύθηκαν από σφαγεία. Στη συνέχεια, χρησιμοποίησαν το σύστημα BrainEx για να διατηρήσουν τους εγκεφάλους εν λειτουργία. Δεν είναι η πρώτη φορά που ο εγκέφαλος ενός ζώου διατηρείται ζωντανός εκτός σώματος, αλλά για μικρότερα χρονικά διαστήματα έως τώρα.
Το επίτευγμα, σύμφωνα με τους ερευνητές, θα βοηθήσει τους επιστήμονες να καταλάβουν καλύτερα πώς δουλεύει ο εγκέφαλος και θα συμβάλει σε πειραματικές θεραπείες για τον καρκίνο, την άνοια και άλλες παθήσεις.
Αν οι επιστήμονες μπορούσαν να διατηρήσουν ανθρώπινους εγκεφάλους χωρίς σώμα σε λειτουργία επί τόσες πολλές ώρες, όπως είπαν, θα ήταν σε θέση να δοκιμάσουν νέες θεραπείες π.χ. για τις νευροεκφυλιστικές παθήσεις όπως το Αλτσχάιμερ και το Πάρκινσον.
Βεβαίως, οι εγκέφαλοι των χοίρων δεν ανακτούν τη συνείδηση, αλλά ο Σέσταν αναγνώρισε ότι η αποκατάσταση της συνείδησης είναι μια πιθανότητα. Οι εγκέφαλοι των πειραματόζωων δεν είχαν συνείδηση, κανείς όμως δεν μπορεί να είναι απολύτως σίγουρος ότι δεν είχαν παραμείνει ίχνη συνείδησης στους χοίρους. Βασικά, ο νευροεπιστήμονας αποκάλυψε επίσης ότι η τεχνική θα μπορούσε να λειτουργήσει σε εγκέφαλους πρωτευόντων (που περιλαμβάνει ανθρώπους), και ότι οι εγκέφαλοι θα μπορούσαν να διατηρηθούν ζωντανοί επ ‘αόριστον.
Αλλά θα μπορούσατε πραγματικά να επιβιώσετε μετά το θάνατο του σώματός σας; Και θα ήταν ύπαρξη αξιώσεων αυτή; Στην πραγματικότητα, οι απαντήσεις σε αυτά κι άλλα πολλά σχετικά ερωτήματα δεν είναι καθόλου σαφείς. Έτσι, ίσως τα νέα για όσους αναζητούν αιώνια ζωή δεν είναι καθόλου καλά. Σίγουρα πάντως το πείραμα εγείρει ζητήματα βιοηθικής.
Κάποιοι επιστήμονες εμφανίσθηκαν από επιφυλακτικοί έως αρνητικοί, σύμφωνα με το BBC και τη «Γκάρντιαν» ενώ άλλοι επιστήμονες ξεκαθάρισαν ότι είναι προς το παρόν αδύνατο να μεταμοσχευθεί ένας εγκέφαλος σε ένα νέο σώμα, με στόχο να παραταθεί η ανθρώπινη ζωή, όταν το σώμα πια δυσλειτουργεί.
Παγιδευμένοι μέσα στο μυαλό μας
Ακόμα κι αν ο συνειδητός εγκέφαλός μας έμενε ζωντανός αφού το σώμα μας πέθαινε, θα έπρεπε να περάσουμε το προβλέψιμο μέλλον ως ένας αχρησιμοποίητος «εγκέφαλος σε κάδο», κλειδωμένος μέσα στο μυαλό μας, χωρίς πρόσβαση στις αισθήσεις που μας επιτρέπουν να βιώνουμε και να αλληλεπιδρούμε με τον κόσμο.
Βέβαια υπάρχουν κι αυτοί που υποστηρίζουν ότι ακόμη και με ένα πλήρως λειτουργικό σώμα, η αθανασία θα ήταν κουραστική. Ειδικά, αν δεν υπάρχει απολύτως καμία επαφή με την εξωτερική πραγματικότητα, θα μπορούσε απλώς να είναι μια ζωντανή κόλαση.
Τι είναι ένας εγκέφαλος χωρίς ένα σώμα για να το φιλοξενήσει; Σύμφωνα με ορισμένους, είναι αδύνατο για έναν ασπόνδυλο εγκέφαλο να φιλοξενήσει κάτι σαν ένα κανονικό ανθρώπινο μυαλό.
Ο Αντόνιο Νταμάσιο, φιλόσοφος και νευροεπιστήμονας, επισημαίνει ότι στους απλούς ανθρώπους ο εγκέφαλος και το σώμα βρίσκονται σε διαρκή αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Κάθε μυς, νεύρο, άρθρωση και όργανο συνδέεται με τον εγκέφαλο – και τεράστιοι αριθμοί χημικών και ηλεκτρικών σημάτων πηγαίνουν πέρα δώθε μεταξύ τους κάθε δευτερόλεπτο. Χωρίς αυτό το σταθερό «βρόχο ανατροφοδότησης» μεταξύ εγκεφάλου και σώματος, υποστηρίζει ο Νταμάσιο, απλές εμπειρίες και σκέψεις απλώς δεν είναι δυνατές.
Τι θα ήταν ένας αδέσποτος εγκέφαλος;
Η αλήθεια είναι ότι κανείς δεν ξέρει. Αλλά είναι πιθανό ότι θα ήταν χειρότερο από το να είναι απλώς κουραστικό – πιθανότατα θα ήταν βαθύτατα ενοχλητικό.
Εν τω μεταξύ, ο ιταλός χειρούργος Sergio Canavero είναι ακόμα αποφασισμένος να πραγματοποιήσει την πρώτη μεταμόσχευση ανθρώπινου κεφαλιού στον κόσμο. Στο τέλος του περασμένου έτους ισχυρίστηκε ότι ολοκλήρωσε την πρώτη τέτοια επιχείρηση στον κόσμο ανάμεσα σε δύο πτώματα.
Ένας 30χρονος Ρώσος άνδρας που πάσχει από τη νόσο Werdnig-Hoffmann έβαλε τον εαυτό του ως εθελοντής για τη μεταμόσχευση το 2015, προκαλώντας δεοντολογικές ανησυχίες από την ευρύτερη επιστημονική κοινότητα.
Οι ειδικοί έχουν προειδοποιήσει ήδη ότι ένας άνθρωπος που αναμένεται να έχει την πρώτη μεταμόσχευση εγκεφάλου στον κόσμο θα μπορούσε να υποστεί μια τρομερή μοίρα. Λένε ότι ο εγκέφαλός του θα είναι συγκλονισμένος από τα άγνωστα χημικά και ηλεκτρικά σήματα που του στέλνει το νέο σώμα του και θα μπορούσε να τον καταστήσει κυριολεκτικά τρελό.
Δεν θα υπήρχαν καθόλου αξιοθέατα, μυρωδιές, ήχοι ή απλά συναισθήματα, απλά ένα διαρκές αναπόφευκτο κενό.
Ένας αδέσποτος εγκέφαλος είναι πιθανό να αντιδράσει ομοίως – αλλά επειδή δεν θα είναι σε θέση να σηματοδοτήσει, να εκδηλώσει την αγωνία του ή να κάνει κάτι για να φέρει τέλος στην ταλαιπωρία του, θα ήταν ακόμα χειρότερο.
Έτσι, μπορεί να καταλήξουμε να υποφέρουμε από μια μοίρα, χειρότερη από το θάνατο.
Θα είσαι ακόμη εσύ;
Επίσης, δεν είναι καθόλου σαφές αν ο εγκέφαλός μας θα είναι ακόμη εμείς. Το ζήτημα του πότε οι άνθρωποι πεθαίνουν είναι θέμα μιας αέναης φιλοσοφικής συζήτησης. Κάποιοι που εργάζονται σε αυτόν τον τομέα πιστεύουν ότι είμαστε καθαρά ψυχολογικά όντα, και έτσι θα μπορούσαμε να επιβιώσουμε ως αδέσποτοι εγκέφαλοι όσο διατηρήσουμε τις μνήμες και τις προσωπικότητές μας.
Αλλά σύμφωνα με μια άλλη άποψη, γνωστή ως «ζωϊσμός», είμαστε αδιάσπαστοι από ολόκληρο τον οργανισμό μας – ολόκληρο το σώμα μας, που αποτελείται από κύτταρα, σάρκα, οστά και όργανα. Σύμφωνα με αυτή τη φιλοσοφία, αυτό που μας κάνει να «πεθαίνουμε» είναι όταν πεθαίνει ολόκληρος ο οργανισμός μας – ακόμα και αν ο εγκέφαλός μας επιζήσει. Έτσι, επειδή θα πεθάνουμε όταν το σώμα μας το κάνει, ο εγκέφαλός μας δεν μπορεί να είναι εμείς. Και έτσι, ακόμα κι αν έχει την ίδια προσωπικότητα και τις ίδιες μνήμες με εμάς, μπορεί να είναι, στην καλύτερη περίπτωση, ένα ψυχολογικό αντίγραφο από εμάς.
Αλλά πρέπει επίσης να ανησυχούμε βαθύτατα για τη δυνατότητα επαναδραστηριοποίησης των συνειδητών ανθρώπινων εγκεφάλων και από ηθική άποψη. Σύμφωνα με τη δεσπόζουσα άποψη της ηθικής, οι ζωντανοί άνθρωποι έχουν πλήρη ηθική κατάσταση – δηλαδή, αξίζουν τον υψηλότερο δυνατό βαθμό ηθικού σεβασμού. Έχουν ένα τέτοιο καθεστώς λόγω της κατοχής υψηλού επιπέδου ψυχολογικών ιδιοτήτων που βασίζονται στις ικανότητες του συνειδητού ανθρώπινου εγκεφάλου. Και έτσι, σύμφωνα με αυτήν την άποψη, ανεξάρτητα από το αν θα είναι εσύ ο αδέσποτος συνειδητός εγκέφαλός σου, θα ήταν μια οντότητα χωρίς ηθική κατάσταση.
Και ίσως, ούτε η υπόσχεση της αιώνιας ζωής αξίζει τον φοβερό αυτόν κίνδυνο.
tvxs.gr