ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Το πρόγραμμα LIFE Natura Themis υλοποιείται από τον Οκτώβριο του 2015 από το Πανεπιστήμιο Κρήτης-Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης (ΜΦΙΚ), με τη συνεργασία του Δικηγορικού Συλλόγου Χανίων (ΔΣΧ), του Δικηγορικού Συλλόγου Ηρακλείου (ΔΣΗ), της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ) και του Υπουργείου Περιβάλλοντος & Ενέργειας (ΥΠΕΝ) – Συντονιστικό Γραφείο Αντιμετώπισης Περιβαλλοντικών Ζημιών (ΣΥΓΑΠΕΖ).
Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε ποσοστό 60% των συνολικών επιλέξιμων δαπανών του και απευθύνεται σε Δικαστές, Εισαγγελείς, Δικηγόρους, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και δημόσιες αρχές με προανακριτικές αρμοδιότητες, αλλά και γενικότερα σε κοινωνικές ομάδες που δραστηριοποιούνται σε περιοχές του Δικτύου Natura 2000 της Κρήτης όπως αγροτικός πληθυσμός, επισκέπτες, ευρύ κοινό, δημοσιογράφοι, προανακριτικοί υπάλληλοι και επαγγελματίες του τουρισμού.
Αντικείμενο του προγράμματος είναι αρχικά η καταγραφή της εφαρμογής της Ευρωπαϊκής Οδηγίας για το Περιβαλλοντικό Δίκαιο στην Κρήτη, η αποτίμηση της αποτελεσματικότητας της δίωξης περιβαλλοντικών εγκλημάτων και υποθέσεων περιβαλλοντικής υποβάθμισης, η συγκέντρωση στοιχείων από τις αρμόδιες ανακριτικές και δικαστικές αρχές για υποθέσεις περιβαλλοντικών εγκλημάτων/υποβαθμίσεων/ζημιών που συντελούνται στο νησί μας, καθώς και η στατιστική ανάλυση και χωρική αποτύπωσή τους σε μία ενιαία μελέτη (βάση δεδομένων).
Η συγκεκριμένη έρευνα πραγματοποιείται για πρώτη φορά σε πανελλαδικό επίπεδο. Τα δεδομένα που έχουν ήδη συλλεχθεί και αυτά που αναμένεται να συγκεντρωθούν έως τη λήξη του έργου, θα αποτελέσουν σημαντικό εργαλείο για τη Διοίκηση (τοπική και κεντρική) προκειμένου να αντιμετωπίσει μείζονος σημασίας περιβαλλοντικά θέματα και να εφαρμόσει τις κατάλληλες πολιτικές για την προστασία του περιβάλλοντος και τη συνακόλουθη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών. Η διάχυση των συμπερασμάτων της στατιστικής ανάλυσης αλλά και των ίδιων των στοιχείων που έχουν μέχρι στιγμής συγκεντρωθεί είναι εξαιρετικά χρήσιμες για τον σχεδιασμό περιφερειακών στρατηγικών σχετικών με το Περιβαλλοντικό Έγκλημα, για εκστρατείες ευαισθητοποίησης του κοινού, καθώς και για την ακαδημαϊκή έρευνα.
Το έργο επιθυμεί να αναδείξει τη συσχέτιση της ελλιπούς εφαρμογής του Περιβαλλοντικού Δικαίου ως έναν ακόμα παράγοντα ενίσχυσης της έλλειψης περιβαλλοντικής συνείδησης και ευαισθησίας της κοινωνίας. Επιθυμεί να τεκμηριώσει ότι η ορθή εφαρμογή του Περιβαλλοντικού Δικαίου προάγει την τοπική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή, ενώ παράλληλα εξασφαλίζει την ορθή χρήση των φυσικών πόρων.
Παράλληλα με τη διεξαγωγή αυτής της μελέτης, πραγματοποιείται εκστρατεία περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης τόσο των εμπλεκόμενων φορέων [Δικαστές / Εισαγγελείς, Δικηγόροι, στελέχη της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης, της Περιφέρεια Κρήτης και των ΟΤΑ, μέλη Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΚΟ)], όσο και της τοπικής κοινωνίας γενικότερα (αγροτικός πληθυσμός, επισκέπτες, ευρύ κοινό, δημοσιογράφοι, προανακριτικοί υπάλληλοι, επαγγελματίες του τουρισμού).
Η εκστρατεία αυτή περιλαμβάνει, εκτός των κλασικών μέσων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης (έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό), τη διεξαγωγή 26 ημερίδων (σε όλους τους Δήμους της Κρήτης), την πραγματοποίηση εξειδικευμένων σεμιναρίων για την καλλιέργεια δεξιοτήτων και ικανοτήτων σε ομάδες άμεσα εμπλεκόμενες με το έργο, τη δημιουργία δύο (2) Παρατηρητηρίων Περιβαλλοντικού Δικαίου στην Ανατολική Κρήτη (Ηράκλειο) και στη Δυτική Κρήτη (Χανιά) αντίστοιχα, τη δημιουργία μιας εφαρμογής για έξυπνες συσκευές για την αποτύπωση σε πραγματικό χρόνο των τελούμενων περιβαλλοντικών αυθαιρεσιών, καθώς και τη διεξαγωγή ενός εθνικού και ενός διεθνούς Συνεδρίου για το Περιβαλλοντικό Δίκαιο και την Ευρωπαϊκή Οδηγία για την Περιβαλλοντική Ευθύνη (Environmental Liability Directive – ELD) στην Κρήτη και την Αθήνα.
ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
Περιβάλλον: Το σύνολο των φυσικών και ανθρωπογενών παραγόντων και στοιχείων που βρίσκονται σε αλληλεπίδραση και επηρεάζουν την οικολογική ισορροπία, την ποιότητα ζωής, την υγεία των κατοίκων, την ιστορική και πολιτιστική παράδοση, καθώς και τις αισθητικές αξίες (Ν. 1650/1986).
Περιβαλλοντικό έγκλημα: Η ανθρώπινη δραστηριότητα κατά παράβαση της νομοθεσίας, που επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις στην οικολογική ισορροπία, στην ποιότητα ζωής, στην υγεία των κατοίκων, στην ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά, καθώς και στις αισθητικές αξίες (Ν. 4042/2012).
Περιβαλλοντική ζημία: Οποιαδήποτε μετρήσιμη δυσμενής μεταβολή της οικολογικής, χημικής ή ποσοτικής κατάστασης ενός στοιχείου του περιβάλλοντος (αέρας, νερό, έδαφος κ.ά.), ενός πληθυσμού των ειδών της πανίδας ή της χλωρίδας, ή ενός φυσικού οικοτόπου (ΠΔ 148/2009).
Περιβαλλοντική ευθύνη: Η αντικειμενική ευθύνη για την πρόκληση περιβαλλοντικής ζημίας.
ΤΙ ΕΧΕΙ ΓΙΝΕΙ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ
Το πρόγραμμα ξεκίνησε να υλοποιείται τον Οκτώβριο του 2015. Στη διάρκεια των 2 ετών υλοποίησής του, ολοκληρώθηκε η προπαρασκευαστική Δράση Α1, που σκοπό είχε αφενός την ανάλυση των στατιστικών στοιχείων των δικαστηρίων και αφετέρου τη συλλογή της ευρωπαϊκής και εθνικής περιβαλλοντικής νομοθεσίας σχετικά με τις προστατευόμενες περιοχές Natura 2000 στην Κρήτη.
Φορείς υλοποίησης της δράσης ήταν ο Δικηγορικός Σύλλογος Ηρακλείου, ο Δικηγορικός Σύλλογος Χανίων και η Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης.
Βασισμένο στην προπαρασκευαστική αυτή έρευνα αλλά και στην έρευνα βάσης με ερωτηματολόγια που πραγματοποιήθηκε από την έναρξη του προγράμματος έως τον Νοέμβριο του 2016 από το ΜΦΙΚ, ο Συντονιστής Δικαιούχος του προγράμματος κατέστρωσε το σχέδιο επικοινωνιακής στρατηγικής για τη διεξαγωγή της ενημερωτικής εκστρατείας, η οποία ήδη εφαρμόζεται. Δημιουργήθηκε η επίσημη ιστοσελίδα του έργου, μέσω της οποίας προβάλλονται τόσο οι δράσεις όσο και το ίδιο το αντικείμενό του (www.lifethemis.eu) όπως και η αντίστοιχη σελίδα στο Facebook (https://www.facebook.com/lifethemis). Η ιστοσελίδα φιλοξενεί, εκτός των άλλων, τον γεωπληροφορικό χάρτη με το περιβαλλοντικό έγκλημα στην Κρήτη, ο οποίος επικαιροποιείται διαρκώς με τα νέα στοιχεία που συλλέγονται από τους Δικηγορικούς Συλλόγους Ηρακλείου και Χανίων, αλλά και την Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης και το ΣΥΓΑΠΕΖ. Ταυτόχρονα παράχθηκε η πλειονότητα των έντυπων και ηλεκτρονικών μέσων προβολής και ενημέρωσης της εκστρατείας (φυλλάδιο, ενημερωτικές πινακίδες, τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά μηνύματα, μπάνερς κ.λπ.). Οργανώθηκε το Εθνικό Συνέδριο του έργου στο Ηράκλειο στις 8, 9 και 10 Σεπτεμβρίου 2017 όπως επίσης και τρία εξειδικευμένα εκπαιδευτικά σεμινάρια για στελέχη/εθελοντές ΜΚΟ (στο Ηράκλειο) και δικηγόρους (σε Χανιά και Ηράκλειο) ενώ προετοιμάζεται η διεξαγωγή του Διεθνούς Συνεδρίου του προγράμματος στην Αθήνα τον Νοέμβριο του 2018 όπως επίσης και η υλοποίηση έως το τέλος του έτους, δύο επιπλέον εκπαιδευτικών σεμιναρίων για στελέχη/υπαλλήλους των ΟΤΑ Α’ και Β’ Βαθμού και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης (σε Χανιά και Ηράκλειο επίσης).
Από τις αρχές Δεκεμβρίου 2016 λειτουργούν και τα δύο Παρατηρητήρια Περιβαλλοντικού Δικαίου (ΠΠΔ) σε Ηράκλειο και Χανιά. Τα ΠΠΔ είναι αρμόδια για την καταγραφή της παράνομης και της νόμιμης ανθρώπινης δραστηριότητας εντός των 53 περιοχών Natura 2000 της Κρήτης.
Για τις 30 πλέον περιοχές Natura 2000 της Δυτικής Κρήτης (Π.Ε. Χανίων – Π.Ε. Ρεθύμνου) αρμόδιο είναι το Παρατηρητήριο Περιβαλλοντικού Δικαίου Δυτικής Κρήτης, που συντονίζεται από το Δικηγορικό Σύλλογο Χανίων και εδρεύει στην οδό Ηρώων Πολυτεχνείου 43, στα Χανιά, τηλ. 28210 41179. Για τις 24 προστατευόμενες περιοχές της Ανατολικής Κρήτης (Π.Ε. Ηρακλείου – Π.Ε. Λασιθίου) αρμόδιο είναι το Παρατηρητήριο Περιβαλλοντικού Δικαίου Ανατολικής Κρήτης, που συντονίζεται από το Δικηγορικό Σύλλογο Ηρακλείου και εδρεύει στη Λεωφόρου Δικαιοσύνης 51, στο Ηράκλειο, τηλ. 2814 007442.
Κάθε Παρατηρητήριο Περιβαλλοντικού Δικαίου θα συλλέγει στοιχεία από διοικητικές υπηρεσίες, προανακριτικές αρχές και Εισαγγελίες και θα αποδελτιώνει τη νομολογία των πρωτοβάθμιων και δευτεροβάθμιων δικαστηρίων της Κρήτης. Στη συνέχεια θα δημοσιεύουν στατιστικά στοιχεία σχετικά με την παράνομη δραστηριότητα, δηλαδή τα ποσοστά παραβατικότητας, τα είδη των διωκόμενων εγκλημάτων και τις επιβαλλόμενες ποινές. Επίσης θα δημοσιεύουν στατιστικά για τη νόμιμη δραστηριότητα, δηλαδή τα έργα και τις δραστηριότητες που χωροθετούνται και αδειοδοτούνται εντός των περιοχών Natura 2000.
Ταυτόχρονα, διατίθεται δωρεάν και σε πλήρη λειτουργία η εφαρμογή για έξυπνες συσκευές που παρήγαγε η Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ). Με την εφαρμογή αυτή οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να αναφέρουν μια περιβαλλοντική παράβαση (σύντομο κείμενο και φωτογραφία). Η αναφορά καταγράφεται σε μια βάση δεδομένων και η ομάδα του έργου θα αποφασίζει για τη διαχείριση και την παρακολούθησή της. Ο χρήστης λαμβάνει ενημέρωση για την πορεία της αναφοράς και για τα βήματα που θα ακολουθούνται ως την τελική κατάληξή της. Η ΕΕΠΦ είναι υπεύθυνη για την κατασκευή, δοκιμή, διαχείριση και λειτουργία της εφαρμογής έως τη λήξη του έργου (Σεπτέμβριος 2020), ενώ μετά το τέλος του έργου η διαχείριση της εφαρμογής θα γίνεται από το Συντονιστικό Γραφείο Αντιμετώπισης Περιβαλλοντικών Ζημιών (ΣΥΓΑΠΕΖ) του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Επιπλέον, η ΕΕΠΦ προετοιμάζει ήδη την έκδοση συνολικά τρεις (3) Τεχνικούς Οδηγούς. Ο πρώτος οδηγός θα έχει ως θέμα: «Οδηγία για την Περιβαλλοντική Ευθύνη και Άγρια Ζωή: Οδηγός για το Δικαστικό Σώμα» και θα απευθύνεται σε εισαγγελείς, δικαστικούς υπαλλήλους κ.ά. Ο δεύτερος οδηγός θα έχει ως θέμα: «Οδηγία Οικοτόπων και Οδηγία Πτηνών: Οδηγός για Δικηγόρους και τη Δημόσια Διοίκηση» και θα απευθύνεται σε δικηγόρους και δημοσίους υπαλλήλους αρμόδιων φορέων για την εφαρμογή αυτών των δύο Οδηγιών. Ο τρίτος οδηγός θα έχει ως θέμα: «Περιβαλλοντικό Δίκαιο και Δίκτυο NATURA 2000: Οδηγός για το ευρύ κοινό». Το ακριβές περιεχόμενο των τριών Οδηγών θα διαμορφωθεί το επόμενο χρονικό διάστημα μετά από σχετική έρευνα που θα διεξαχθεί για την αναζήτηση των περισσότερο αναγκαίων για την ενημέρωση στοιχείων, λαμβάνοντας υπόψη και τα μέχρι τώρα αποτελέσματα από ήδη υλοποιημένες δράσεις του έργου.
Το Συντονιστικό Γραφείο Αντιμετώπισης Περιβαλλοντικών Ζημιών (ΣΥΓΑΠΕΖ) έχει την ευθύνη για τη διεξαγωγή των επτά (7) από τα εννέα (9) εξειδικευμένα σεμινάρια για την εφαρμογή της Οδηγίας για την Περιβαλλοντική Ευθύνη που υλοποιούνται έως τη λήξη του έργου. Τα σεμινάρια απευθύνονται σε εισαγγελείς, δικαστικούς λειτουργούς, προανακριτικούς υπαλλήλους, δικηγόρους, υπαλλήλους/στελέχη της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης και της Περιφέρειας Κρήτης και στελέχη και μέλη των Περιβαλλοντικών Οργανώσεων της Κρήτης ειδικά και της χώρας γενικότερα.
Για περισσότερες πληροφορίες:
Δρ Μιχάλης Προμπονάς, Συντονιστής Προγράμματος – ΜΦΙΚ, 2810 393265
Δρ Γιώργος Σμπώκος, Συντονιστής Έργου – Δικηγορικός Σύλλογος Ηρακλείου, 2814 007442
Μαρία Μανιαδάκη, Δικηγόρος Mle, Συντονίστρια Έργου – Δικηγορικός Σύλλογος Χανίων, 28210 98376 ή 28210 41179
