Του Δημήτρη Αγαπάκη
Πολλοί από μας θυμόμαστε, ότι στο πρόσφατο παρελθόν μεγάλο μέρος των οικιακών απορριμμάτων δεν κατέληγε στους κάδους αλλά αποτελούσε τροφή για τα οικόσιτα ζώα και πτηνά της οικογένειας από τα οποία καλύπτονταν διατροφικές ανάγκες των μελών της σε κρέας, γάλα, τυρί κ.λ.π. Κατόπιν της φυσικής διαδικασίας του μεταβολισμού, κατέληγαν ως φυσικό λίπασμα (κοπριά) στις αγροτικές καλλιέργειες, προσφέροντας εύγευστα και μυρωδάτα αγροτικά προϊόντα – φρούτα, λαχανικά, όσπρια κ.λ.π. – στο οικογενειακό τραπέζι αλλά και στην αγορά.
Τότε οι άνθρωποι, και σε πολλές άλλες τους δραστηριότητες, εφάρμοζαν στην πράξη την κυκλική οικονομία, κυρίως για βιοποριστικούς λόγους, χωρίς καν να γνωρίζουν την ύπαρξη της ως όρο. Έτσι υποστήριζαν τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη της κοινωνίας αφού τα προϊόντα που είχαν ολοκληρώσει τον κύκλο ζωής τους δεν πήγαιναν για απόρριψη αλλά τα χρησιμοποιούσαν ξανά και ξανά. Έτσι δημιουργούσαν περαιτέρω αξία, ελαχιστοποιούσαν την παραγωγή αποβλήτων, προστάτευαν το περιβάλλον και έκαναν εξοικονόμηση πόρων.
Σήμερα, ζούμε σε ένα κόσμο με αυξανόμενη πολυπλοκότητα στον οποίο γίνονται ριζικές αλλαγές σε όλα τα επίπεδα της ζωής και στον οποίο διακυβεύεται η περιβαλλοντική, οικονομική και κοινωνική βιωσιμότητα της παγκόσμιας κοινωνίας μας.
Η ραγδαία μεταβαλλόμενη οικολογική ισορροπία με την αλλαγή του κλίματος, τη ρύπανση του περιβάλλοντος και τις φυσικές καταστροφές αποτελεί αναμφίβολα σήμερα μία από τις πιο σοβαρές προκλήσεις για τις σύγχρονες κοινωνίες.
Αναρωτιέται κανείς πόσο σοβαρά έχουμε λάβει ως χώρα τη θέσπιση – ακόμη και σε ένα μικρό βαθμό – των μέτρων εκείνων που θα συμβάλουν αποτελεσματικά στα παγκόσμια περιβαλλοντικά προβλήματα και στη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη.
Το αίσθημα του ανικανοποίητου, με την υπάρχουσα κατάσταση, είναι αναμφίβολα υψηλό, αν ακούσουμε τη γνώμη των πολιτών ή αν εξετάσουμε τα συγκριτικά στοιχεία μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης .
Η αλλαγή προς την επιθυμητή κατάσταση δε μπορεί να έρθει μόνο από ένα άτομο ή από ένα θεσμό ή από ένα νόμο. Η αλλαγή είναι μια διαδικασία στην οποία εμπλέκονται πολλοί άνθρωποι και θεσμοί που πρέπει να αδράξουν τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται, έχοντας όμως ένα όραμα και ένα σχέδιο υλοποίησής του.
Η αλλαγή στην κοινωνία είναι μία διαμοιρασμένη ευθύνη μεταξύ των πολιτών, με μεγαλύτερο όμως μερίδιο σε εκείνους που έχουν θέση ευθύνης στους διάφορους φορείς και συλλογικότητες.
Ποιοι λοιπόν οφείλουν να είναι οι πρωτεργάτες της αλλαγής που επιθυμούμε;
Ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος Αριστοτέλης έχει πει ότι “ο σκοπός για τον οποίο υπάρχει η πόλις είναι η ευδαιμονία και βασική προϋπόθεση της ευδαιμονίας είναι η αυξημένη και σωστή κρίση και σκέψη, προϊόντα …παιδείας”.
Νομίζω όλοι θα συμφωνήσουμε, Κεντρική Κυβέρνηση, Φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Πανεπιστήμια, Δημόσιοι Οργανισμοί, Συλλογικότητες, καθένας από εμάς, συνοδοιπόροι με την Εκπαιδευτική Κοινότητα, μπορούν να καλλιεργήσουν σε μεγαλύτερο βαθμό, συνέργειες, που δεν θα έχουν ευκαιριακά χαρακτηριστικά, αλλά, οραματικά, θεσμικά, λειτουργικά και αποτελεσματικά.
Το Υπουργείο Παιδείας έχει εντάξει στο εκπαιδευτικό σύστημα δομές όπως Γραφεία Σχολικών Δραστηριοτήτων, Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Κάθε σχολική χρονιά αποστέλλεται στα Σχολεία το πλαίσιο λειτουργίας και οι θεματικές προτάσεις που μπορούν να αναπτύξουν. Οι οικονομικοί πόροι που διατίθενται από την Πολιτεία στους Δήμους, για την υποστήριξη των Σχολικών Μονάδων, μέσω χρηματοδότησης από τις Σχολικές Επιτροπές, δεν είναι επαρκείς. Στις περισσότερες περιπτώσεις καλύπτονται με δυσκολία οι βασικές λειτουργικές ανάγκες των Σχολείων, με αποτέλεσμα να μην επαρκούν τα χρήματα για την υποστήριξη ικανού αριθμού σχολικών δραστηριοτήτων
Οι Καλλικρατικοί Δήμοι, σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο, αν έχουν τη βούληση οι δημοτικές τους αρχές, μπορούν να πληρώνουν από το Δημοτικό Ταμείο, τους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος και νερού των Σχολείων, αφού πλέον αυτά εντάσσονται στα δημοτικά κτίρια. Έτσι τα χρήματα αυτά, περίπου 200.000 ευρώ το χρόνο, για τα Σχολεία της Δ/θμιας Εκπ/σης του Δήμου Ηρακλείου μπορούν να εξοικονομηθούν στο ταμείο της Σχολικής Επιτροπής, ώστε, ένα μέρος από αυτά, να διατεθεί προκειμένου να πραγματοποιηθούν πολύ περισσότερες Σχολικές Δραστηριότητες.
Ως εκπαιδευτικός και Δημοτικός Σύμβουλος πιστεύω ότι πρέπει στην τοπική κοινωνία να θεμελιώσουμε βιώσιμες και αρμονικές σχέσεις, να κάνουμε το Σχολείο ένα φορέα υλοποίησης δράσεων, ένα όχημα ώθησης για την πρόοδο του τόπου μας. Χρειάζεται να συνδιαμορφώσουμε ένα εναλλακτικό παιδαγωγικό πλαίσιο που θα προωθεί μορφές συνεργασίας, αλληλεγγύης και κριτικής ερμηνείας της πραγματικότητας. Χρειάζεται να μετασχηματίσουμε το σχολείο σε μια ιδιαίτερη εστία μάθησης όπου η ευθύνη θα επιμερίζεται ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς, τους μαθητές, τους γονείς, το Δήμο, την κοινωνία.
Να αποτελέσει το σχολείο ένα κοινωνικό εργαστήρι για τον κόσμο μέσα στον κόσμο.
Θα σας παρουσιάσω, εν συντομία, μία δράση που πραγματοποιήθηκε, για πρώτη φορά την φετινή σχολική χρονιά στο 2ο Εργαστηριακό Κέντρο Ηρακλείου, με σκοπό να καθιερωθεί ως θεσμός. Η φετινή «Ημέρα Έμπνευσης & Συνέργειας» είχε ως θεματική: «Δημιουργούμε ένα ελκυστικό περιβάλλον μάθησης».
Η εκπαιδευτική κοινότητα του 2ου ΕΚ με την ενεργό συμμετοχή των ίδιων των μαθητών σχεδίασε μια σειρά δράσεων στον αύλειο χώρο του Σχολείου σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες καθαριότητας του Δήμου Ηρακλείου και με τη Δ/νση Δ/μιας Εκπ/σης. Σκοπός ήταν η διαμόρφωση ενός ευχάριστου και δημιουργικού περιβάλλοντος μάθησης καθώς και στην καλλιέργεια θετικών στάσεων και συμπεριφορών σε θέματα που άπτονται της σχολικής και κοινωνικής ζωής των μαθητών.
Συγκεκριμένα οι μαθητές τοποθέτησαν και χρησιμοποίησαν κάδους ανακύκλωσης – κομποστοποίησης που μας παρείχε ο Δήμος Ηρακλείου, αξιοποίησαν υλικά που ήταν για απόρριψη, εστίασαν στην επαναχρησιμοποίηση, στην επισκευή και στην ανανέωση των εξωτερικών καθισμάτων του σχολείου, δημιούργησαν καλαίσθητα γκράφιτι στο σχολικό κτίριο, φρόντισαν τα φυτά και δέντρα στα παρτέρια και έκαναν λειτουργικό το χώρο των αθλητικών δραστηριοτήτων.
Για την καθολική, πρόθυμη και ενεργό συμμετοχή των μαθητών, η εκπαιδευτική κοινότητα του 2ου Εργαστηριακού Κέντρου οργάνωσε σχετική εκδήλωση κατά την οποία δόθηκε έπαινος σε όλα τα παιδιά, ενώ παράλληλα έγινε συζήτηση για θέματα ανακύκλωσης και μοιράστηκε έντυπο ενημερωτικό υλικό που μας προμήθευσε ο Δήμος Ηρακλείου.
Έτσι οι μαθητές συμμετέχοντας ενεργά σε διεργασίες κυκλικής οικονομίας, δημιούργησαν ένα ευχάριστο σχολικό περιβάλλον και παράλληλα βοηθήθηκαν να διαμορφώσουν αντιλήψεις και να εμπεδώσουν πρακτικές, που προωθούν το όραμα της Αειφόρου κοινωνίας που θέλουμε.
Είναι σημαντικό, νομίζω, πέραν των σκέψεων, των δράσεων και των προβληματισμών που κατατίθενται σε κάθε συνέδριο καθώς και της καλόπιστης κριτικής που κάθε φορά γίνεται, και πρέπει να γίνεται, να κατατίθενται και συγκεκριμένες προτάσεις, ρεαλιστικές και εύκολα υλοποιήσιμες που λειτουργούν προς θετική κατεύθυνση.
Θα πρότεινα λοιπόν, ο ΕΣΔΑΚ να αναλάβει πρωτοβουλία για:
- την προώθηση αποφάσεων στο πλαισίου λειτουργίας των Δήμων και των φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης, ώστε να δίνεται η δυνατότητα να χρηματοδοτούνται περισσότερες δράσεις κυκλικής οικονομίας στα Σχολεία.
>ü την δημιουργία ενός «Δικτύου Σχολείων για την Ανάπτυξη της Κυκλικής Οικονομίας» στην Κρήτη σε συνεργασία με την Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Κρήτης και άλλους τοπικούς φορείς.
>ü τη θέσπιση ενός Βραβείου με τίτλο «Σχολείο Κυκλικής Οικονομίας» που θα απονέμεται κάθε χρόνο κατά την εκδήλωση παρουσίασης των δράσεων των Σχολείων. Ο συντονισμός και η συνεργασία μεταξύ των φορέων και των Σχολείων θα υποστηρίζεται από μια διαδικτυακή πλατφόρμα.
Το δίκτυο Σχολείων για την Ανάπτυξη της Κυκλικής Οικονομίας θα έχει ως κύριους στόχους:
- Να ενισχυθεί η συνεργασία μεταξύ των σχολικών κοινοτήτων και να αναπτυχθεί ο σχεδιασμός δράσεων και δραστηριοτήτων κυκλικής οικονομίας.
- Να προκληθεί ενδιαφέρον για τα ζητήματα που αφορούν την κυκλική οικονομία, την ανταλλαγή καλών πρακτικών και την παρουσίαση τρόπων επίλυσης προβλημάτων.
- Να διευκολυνθούν οι σχολικές μονάδες στο να επιδιώξουν συνεργασία με φορείς και υπηρεσίες της τοπικής κοινότητας και να οργανώσουν κοινές δράσεις με στόχο την αλλαγή στάσεων και συμπεριφορών των μαθητών αλλά και των πολιτών με γνώμονα την κυκλική οικονομία.
«Όταν το Σχολείο θα προετοιμάζει τα παιδιά μέσα σε μια τόσο μικρή κοινότητα, στα καθήκοντα και τις απαιτήσεις τους σαν μέλη της κοινωνίας, εμφυσώντας τους το πνεύμα της χρησιμότητας, κι εφοδιάζοντάς τα με τα απαραίτητα για μια λυσιτελή αυτοδιεύθυνση, τότε θα έχουμε στα σίγουρα μια κοινωνία όμορφη κι αρμονική, όπου θα αξίζει στ΄ αλήθεια να ζούμε» J. Dewey
Εισήγηση στη θεματική ενότητα «Πορεία για την Κυκλική Οικονομία – Δράσεις Συνέργειας» του Συνεδρίου που διοργάνωσε ο ΕΣΔΑΚ
Ο Δημήτρης Αγαπάκης είναι Εκπαιδευτικός – Διευθυντής 2ου Ε. Κ. Ηρακλείου
Δημοτικός Σύμβουλος Ηρακλείου
